Hyperventilatie - een verkeerde manier van ademhaling

Hyperventilatie is een vervelende aandoening, die niet gevaarlijk is. Door de zeer ernstig lijkende klachten kan er nog meer angst opgewekt worden, waardoor de klachten juist verergeren. Hyperventilatie kan de mens zo angstig maken dat er paniek kan ontstaan. De gedachte aan angst roept de angst ook weer op. Hyperventilatie is een verkeerde manier van ademhaling.

Wat is hyperventilatie?

Bij hyperventilatie is er sprake van te snel en/of te diep ademen. Het aantal ademhalingen en de diepte van de ademhaling zijn normaal gesproken afgestemd op de lichamelijke inspanning van een moment. Bij zware inspanning, zoals rennen of sporten neemt de behoefte aan zuurstof toe en daardoor ga je sneller ademen. Bij de ademhaling neem je zuurstof op en geef je koolstofdioxide weer af via de longen. Als je te snel of te diep ademt, terwijl zonder sprake is van lichamelijke inspanning, stijgt het zuurstofgehalte in het bloed en daalt het koolstofdioxide gehalte. Wanneer er een te lage koolstofdioxide is, kunnen klachten ontstaan. Dit is het geval bij hyperventilatie. Hyperventilatie kan geen kwaad. Ook al lijken de verschijnselen zeer ernstig te zijn. Het levert geen risico op blijvende schade. Het gaat dus weer over!

Een hyperventilatie aanval kan een eenmalige ervaring zijn. Ze kunnen ook terugkeren. Natuurlijk kunnen mensen wel fors lijden door de klachten en kan de angst voor een nieuwe aanval, mensen beperken in hun leven.

Hoe merk je het?

Vaak komen de klachten in aanvallen voor. Zo’n aanval bestaat uit plotselinge, hevige angst en kan zich uiten in veel van de lichamelijke klachten. Veel mensen schrikken van deze aanval en denken dat er iets mis met ze is. Hyperventilatie is heel vervelend. De klachten kunnen angst opwekken en door de angst kunnen de klachten weer toenemen. Het is echter niet gevaarlijk. Iemand die vaker hyperventilatie heeft gehad, weet vaak wat de verschijnselen zijn en wat ze moeten doen op dat moment om de aanval te overheersen. Een aanval duurt hooguit een half uur. (kan ook iets langer)

Wanneer je te snel gaat ademhalen kunnen de volgende verschijnselen (klachten) ontstaan:

• kortademigheid
• beklemd gevoel op de borst
• veel zuchten
• snelle en/of diepe ademhaling
• stijfheid van spieren
• trillen en kramp (handen)
• tintelingen (in de handen of rond de mond)
• duizeligheid
• droge mond
• transpireren
• koud of warm gevoel
• hoofdpijn
• zweverigheid in het hoofd
• misselijkheid
• buikpijn
• opgeblazen gevoel
• overgeven
• gespannenheid
• angst
• paniek
• moeheid
• slaapproblemen
• vermoeidheid

Hoe ontstaat het?

Bij veel mensen ontstaat de eerste aanval in een periode van grote spanning, zoals na het overlijden van een naaste, een conflict of huwelijksproblemen. De angst voor een volgende aanval kan zorgen dat patiënten niet meer naar buiten gaan of bijvoorbeeld drukke plaatsen vermijden. Angst speelt een grote rol, zowel in het ontstaan van de klachten als in het onderhouden van de klachten.

Meestal wordt hyperventilatie in eerste instantie veroorzaakt door psychische spanningen of angst. Door spanningen gaat de ademhaling sneller dan nodig is. Het lichaam gaat dan meer adrenaline (stresshormoon) aanmaken. Door de enge verschijnselen, zoals hartkloppingen of benauwd gevoel kan agnst worden aangeroepen.

Het begint dus vaak met een stressvolle gebeurtenis. Dit levert een aanval met vele lichamelijke verschijnselen op, wat weer angstig maakt, hetgeen weer lichamelijke verschijnselen oproept. Zo is de cirkel rond en worden de klachten onderhouden.

Hyperventilatie komt meer bij vrouwen voor. Ook lijkt het zo te zijn dat hyperventilerende mensen extra gevoelig reageren op normale lichamelijke verschijnselen, zoals duizeligheid en buiten adem raken.

Mensen die hyperventileren gaan vaak (opvallend) oppervlakkig ademhalen, omdat ze borst- en buikspieren krampachtig aangespannen houden. Een rustige ademhaling wordt via het middenrif uitgevoerd en wordt buikademhaling genoemd. Deze manier wordt verhinderd wanneer alle rompspieren aangespannen worden. Wat dan vaak overblijft is een geforceerde borstademhaling. Het lijkt goed voorstelbaar dat de ademhalingstechniek een grote rol speelt bij het ontstaan en onderhouden van de klachten

Hyperventilatie kan ook voorkomen bij andere aandoeningen, bijv. bij longziekten, suikerziekte of na een overdosis van bepaalde medicijnen. Maar de grootste boosdoener is toch stress.

Wat kun je zelf doen?

Zoals eerder genoemd is angst één van de voornaamste factoren bij hyperventilatie. Vermindering van angst kan dus tot vermindering van klachten leiden.

Soms kun je gewoon even wachten tot de spanning wegzakt. Een hyperventilatie aanval gaat namelijk vanzelf weer over. (niet langer dan een half uur)

Je kan een hyperventilatie aanval onderbreken door ademhalingsoefeningen te doen.

Wanneer is hulp nodig?

Een goede uitleg over het ontstaan en onderhouden van hyperventilatieklachten kan geruststellen en dus de angst verminderen. Normaal gesproken is een huisartsbezoek niet nodig. Soms wordt je echter onzeker.

Ga in de volgende gevallen toch naar de huisarts:

• langdurig beklemd gevoel op de borst, die niet verdwijnt bij rust.
• kortademigheid waarvan je vermoed dat het niet door hyperventilatie is.
• als de klachten van hyperventilatie lang aanhouden.

Als je hele leven wordt gedomineerd door je klachten en daardoor ernstig gehinderd wordt in je dagelijkse functioneren, is het verstandig contact op te nemen met de huisarts. Deze kan besluiten hulp van een psycholoog of psychotherapeut in te roepen. Bij een ernstige paniekstoornis met hevig vermijdingsgedrag kan gedragstherapie worden gecombineerd met bepaalde medicijnen die ook tegen depressie werken.
Over het algemeen zijn er geen medicijnen nodig tegen hyperventilatie. Er bestaan angstdempende medicijnen, maar deze werken verslavend. Het probleem wordt hiermee niet opgelost. De klachten worden alleen wat onderdrukt.