Teveel of te weinig vruchtwater in de zwangerschap

Tijdens de zwangerschap wordt er regelmatig een echo gemaakt. Het kan voorkomen dat tijdens deze echo duidelijk wordt dat er teveel of te weinig vruchtwater aanwezig is. Ook kan de zwangere vrouw soms zelf merken dat er teveel vruchtwater aanwezig is door een opgezette buik, buikpijn of misselijkheid. Teveel vruchtwater komt vaker voor, maar is slechts in een klein aantal gevallen schadelijk voor de baby. Te weinig vruchtwater kan een groeiachterstand veroorzaken.

Hoeveel vruchtwater is normaal?

Gemiddeld heeft een zwangere vrouw 1000 ml vruchtwater. Het maximale wordt bereikt rond de 38 weken zwangerschap, daarna neemt de hoeveelheid weer af. Iedere vrouw is verschillend, waardoor er grote afwijkingen kunnen ontstaan. Sommige vrouwen hebben wel 2 liter vruchtwater, anderen slechts een halve liter. Over het algemeen is er dan sprake van een teveel of te weinig aan vruchtwater, maar hoeft geen bedreiging te vormen.

De hoeveelheid vruchtwater wordt gemeten in centimeters. Om een betrouwbare meting te krijgen, wordt het vruchtwater op vier verschillende plaatsen gemeten. Het meten blijft een momentopname dus vaak is een tweede meting noodzakelijk. Wanneer er meer dan 2 liter vruchtwater rondom de baby zit, is er sprake van een ernstig teveel aan vruchtwater, ook wel polyhydramnion genoemd. Wanneer er minder dan 200 ml vruchtwater rondom de baby zit, is er sprake van een ernstig tekort aan vruchtwater, dit heet oligohydramion.

In de meeste gevallen is er sprake van een licht tekort of een lichte verhoging van het vruchtwater. Er wordt dan een afwachtende houding aangenomen, eventueel met extra tussentijdse onderzoeken. In 1% van de zwangerschappen komt een ernstig teveel aan vruchtwater voor tegenover 0.5% van de zwangerschappen met een ernstig tekort aan vruchtwater.

De oorzaken en hoe merk je het

Een teveel of te weinig aan vruchtwater heeft een oorzaak. De moeder zal meestal klachten ervaren die een teken kunnen zijn dat er iets niet klopt met de hoeveelheid vruchtwater.

Polyhydramnion (teveel vruchtwater)
De volgende klachten zijn merkbaar bij een teveel aan vruchtwater:

• Opgezette buik
• Buikpijn
• Misselijkheid
• Opgeblazen gevoel
• Kortademig

Teveel vruchtwater kan een aanwijzing zijn voor een verhoogde kans op aangeboren afwijkingen zoals een neuralebuisdefect, navelbreuk of slokdarmafsluiting. Door deze afwijkingen is de baby niet in staat vruchtwater te drinken of maakt teveel urine aan. Dit veroorzaakt een verstoorde balans in de hoeveelheid vruchtwater. Vaak ook komt de geboorte te vroeg.

Oligohydramion

Een tekort aan vruchtwater is vaak te merken aan buikpijn of voortijdige weeën. In veel gevallen merkt de moeder niks en wordt het tekort opgemerkt door een echo of uitwendig onderzoek. De buik groeit minder snel dan men zou mogen verwachten. Bij te weinig vruchtwater ontstaat er het risico dat de navelstreng wordt dichtgedrukt of dat de longen zich niet goed ontwikkelen.

Wanneer er sprake is van ernstige groeivertraging, wordt er vaak te weinig vruchtwater gezien. Maar ook aangeboren afwijkingen veroorzaken een tekort aan vruchtwater zoals het syndroom van Potter of misvorming aan de urinewegen. Ook bij een te lange zwangerschapsduur van meer dan 42 weken wordt meestal te weinig vruchtwater gezien.

Behandeling

Wanneer een tekort aan vruchtwater wordt veroorzaakt door het breken van de vliezen vroeg in de zwangerschap, is hier soms niks meer aan te doen. Vaak is dit het gevolg van een ernstige afwijking bij de baby. In een later stadium wordt de baby soms gehaald door middel van een keizersnede.

Een amnioninfusie wordt toegepast om het tekort aan vruchtwater aan te vullen. Vaak wordt deze techniek toegepast tijdens de bevalling middels een plastic slangetje in de schede. Tijdens de zwangerschap wordt een andere techniek gebruikt. De buikwand wordt lokaal verdoofd waarna een naald door de buikwand in de baarmoederholte wordt gebracht. Via deze naald wordt vocht in de baarmoederholte gebracht totdat de hoeveelheid vruchtwater weer op het normale niveau is. Net als bij iedere medische ingreep, heeft deze techniek ook een aantal nadelen:

• Placenta kan loslaten
• Navelstreng kan uitzakken
• Voortijdige weeën
• Infectie

Een teveel aan vruchtwater is vaak makkelijker te behandelen. Er kunnen medicijnen voorgeschreven worden waardoor de baby minder urine gaat produceren. Middels een vruchtwaterpunctie kan een teveel aan vruchtwater verwijderd worden. Vaak moet deze behandeling wel herhaald worden. Een vruchtwaterpunctie kan een iets hoger risico op een late miskraam of infectie met zich meebrengen. Wanneer een teveel vruchtwater wordt veroorzaakt door diabetes bij de moeder, kan deze medicijnen gaan gebruiken hiertegen. Door zwangerschapsdiabetes gaat de baby zeer veel plassen. Soms wordt de bevalling voortijdig opgewekt of wordt een keizersnede toegepast om de baby te halen wanneer dit beter blijkt te zijn.

In beiden gevallen zal de arts altijd goed met de moeder bespreken welke behandelingen mogelijk zijn en wat de risico's zijn. Niets doen is ook een vorm van behandelen. Wanneer voor deze laatste wordt gekozen, dan wordt de moeder nauwlettend in de gaten gehouden middels tussentijdse onderzoeken en echo's.