Last van zwak zaad?

Er wordt relatief weinig over gesproken, maar je wilt zwanger worden en als het niet snel genoeg lukt, spreekt je een arts en ga je mogelijk de medische molen in. Veelal moet de vrouw het nodige doorstaan, maar je kunt ook te horen krijgen dat het aan de man ligt en deze “zwak zaad” heeft. Behalve een kinderwens die mogelijk in duigen valt, geeft het menig man ook een knauw in zijn mannelijkheid.

Wat betekent het?

Als de arts over zwak zaad spreekt, is de kwaliteit van het zaad niet voldoende. Ofwel, er zitten niet genoeg beweeglijke zaadcellen in het sperma. Dit hoeft niet direct tot gevolg te hebben dat je geen kinderen kunt krijgen, maar kan mogelijk wat meer tijd kosten. Het ligt iets gecompliceerder als naast de beweeglijkheid de zaadcellen ook niet goed gevormd zijn en/of de hoeveelheid zaadcellen gering is.

Belang

Hoewel er een algemene norm ligt vanuit de Wereldgezondheidsorganisatie, kunnen de gehanteerde getallen per ziekenhuis ietwat afwijken.

Het belang van voldoende zaadcellen is logischerwijs het vergroten van de kans op een zaadcel die de baarmoeder bereikt. Een zaadlozing brengt zo’n 100 tot 200 miljoen zaadcellen vrij. Als je als man 20 miljoen zaadcellen of minder hebt, dan wordt het als té weinig betiteld en is de kans op een succesvolle zwangerschap zeer gering.

De beweeglijkheid is van belang omdat een zaadcel zich door het baarmoederhalsslijm moet manoeuvreren, de baarmoeder in en dan op zoek naar de eicel. De vorm is van belang, omdat de zaadcel een hele weg af te leggen heeft en nooit de eicel zal bereiken als er bijvoorbeeld geen staart aan zit of niet tot de eicel door zal dringen als het hoofd misvormd is. Hoewel iedere man ook misvormde zaadcellen heeft, wordt het pas echt een groot probleem als 60% tot 70% misvormd is.

Overleven

Het is toeval als de eicel en de zaadcel elkaar op hetzelfde moment bereiken, meestal moet het zaad even “overleven”. Men weet niet exact hoe lang zaadcellen kunnen overleven, maar 3 tot 4 dagen is normaal gesproken wel het maximum.

Oorzaak

Er zijn verschillende oorzaken te benoemen, zoals:

• Aangeboren afwijkingen, zoals zaadleiders die niet goed aangelegd zijn of zaadballen zijn niet goed ingedaald als kind en na een operatie mindere zaadkwaliteit leveren.
• Na kanker kan chemo of bestraling de kwaliteit van zaadcellen in grote mate aantasten. Vaak worden mannen hier al op gewezen vóór de chemo of bestraling en kan er geproduceerd zaad opgeslagen worden om later toch nog tot een succesvolle zwangerschap te komen.
• Ontsteking van de zaadballen (in het verleden) kan leiden tot verminderde aanmaak of verstoord transport.
• Slechte kwaliteit kan ook komen door de hypofyse die te weinig hormoon aanmaakt.
• Het klinkt vreemd maar een man kan antistoffen tegen zaadcellen aanmaken. Dit is meestal het gevolg van een eerdere ontsteking van de zaadballen of een sterilisatie.
• Erfelijkheid kan een rol spelen en als er een of meerdere broers vruchtbaarheidsproblemen hebben, door bijvoorbeeld niet goed aangelegde zaadleiders of een chromosomale afwijking.

Wat te doen?

Als eerste dient gemeld te worden dat veel van genoemde oorzaken simpelweg niet opgelost kunnen worden. Bij een verminderde kwaliteit kan je wel je leefstijl dusdanig aanpassen, dat je met die verminderde productie toch nog zo veel als mogelijk kwalitatief beter zaad kunt produceren. Waar moet je dan aan denken?

• Beperk je alcohol (max. 2 glazen p.d.) zoveel als mogelijk … beter nog is geen alcohol te drinken.
• Stop met roken of beperk het tot een absoluut minimum.
• Geen anabole steroïden of drugs tot je nemen.
• Stem bij medicijngebruik af met de huisarts, welke van invloed kunnen zijn en bekijk of je deze tijdelijk niet hoekt te nemen.
• Eet gezond en gevarieerd en let specifiek op vitaminen C en zink.
• Als je veel moet verven, ventileer de ruimte dan optimaal.
• Probeer een zo stabiel mogelijk dag- en nachtritme te hanteren.
• I.v.m. oplopende lichaamstemperatuur beter geen sauna nemen, laptop op schoot en te strakke broeken vermijden.
• Vrij niet meer dan éénmaal per dag en niet minder dan éénmaal per week.

Psychische gevolgen

Wat nog wel eens onderschat wordt is niet alleen de mogelijke kans op kinderloosheid, maar de man die zich minder man voelt. Als daar geen aandacht naar uit gaat, kan dit op den duur tot psychische problemen leiden. Het zelfbeeld wordt aanzienlijk aangetast en een schuldgevoel kan behoorlijk groeien. In steeds meer ziekenhuizen is de psychosociale hulp - die veelal naar vrouwen uit gaat - ook steeds meer gericht op mannen.

Zeggen dat hij er niets aan kan doen, wat rationeel ook klopt, helpt de man niet. Veel vrouwen proberen de man op deze manier van “het gevoel” af te krijgen, maar beter is de man door zijn schuldgevoel heen te laten gaan. Het gevoel is nu eenmaal het gevoel en door te zeggen dat hij er niets aan kan doen, haal je dat niet weg. Als hij uit kan spreken dat hij zich “schuldig” voelt, is het probleem niet opgelost, maar wordt het een minder beladen aspect.

Tot slot

Vrouwen hebben er over het algemeen meer moeite mee te moeten constateren dat er geen kinderen komen, wat het de man die de “veroorzaker” is niet gemakkelijker maakt. Maar dit is een gegeven. Als het zwaar valt en je komt er samen niet uit, schakel dan professionele hulp in.