Zygote, bevruchte eicel

Wanneer een eicel en zaadcel samensmelten, spreken we van een bevruchte eicel. Een bevruchte eicel wordt ook wel zygote genoemd. De ontwikkeling van een zygote gaat snel: binnen twee weken bestaat deze uit honderden cellen door middel van celdeling (klieving). De celdeling begint al 24 uur na de bevruchting en blijft zich voortzetten. In de eileider, waar de zygote zich de eerste dagen na de bevruchting nog bevindt, blijft de zygote even groot.

Bevruchting van de eicel

De eicel is een vrouwelijke geslachtscel die voor de geboorte van de vrouwelijke baby al aanwezig is. Bij de geboorte heeft een meisjesbaby ruim duizenden eicellen. Hiervan komen er uiteindelijk een paar honderd tot rijping. Deze rijping vindt plaats tijdens de vruchtbare periode van een vrouw, tussen puberteit en overgang.

Een eicel is de enige lichaamscel die met het blote oog te zien is, omdat zij de grootste lichaamscel is. De eicel is ruim 85.000 keer groter dan de zaadcel. Een eicel bevat een hoeveelheid reservevoedsel die in staat is om na de bevruchting de zygote te voorzien van voeding. Een eicel kan zichzelf niet voortbewegen maar wordt voortbewogen door de eileiders.

Iedere 4 weken komt een eicel tot rijping. Er vindt een eisprong (ovulatie) plaats: de rijpe eicel komt los van de eierstok. De eicel maakt hierbij een klein sprongetje, wat de benaming eisprong verklaart. Via de eileider wordt de eicel naar de baarmoeder getransporteerd. Dit gebeurt middels trilharen die de eicel voortduwen. De eicel leeft korter dan een zaadcel. Na de eisprong is het gedurende 12 tot 48 uur mogelijk voor de eicel om bevrucht te worden. Hier zijn de meningen nogal over verdeeld. De eicel doet er ongeveer zeven dagen over om na de eisprong in de baarmoeder aan te komen.

Bevruchting vindt plaats in de eileider. Zaadcellen hebben een sterke staart waarmee ze zich richting de eileider toe werken. De meeste zaadcellen sterven af, maar de sterkste redden de lange en zware reis. De eicel kan door één zaadcel bevrucht worden. Op het moment dat een zaadcel met zijn kop de wand van de eicel doorboort, maakt de eicel een ondoordringbare wand aan. Andere zaadcellen kunnen de eicel niet meer binnen dringen. In zeldzame gevallen wordt een eicel door twee zaadcellen tegelijk bevrucht. Deze eicel sterft af of er wordt zelden een eenling of een tweeling geboren. Deze kunnen een-of tweeslachtig zijn.

Zygote

Na de bevruchting gaat de eicel zich delen. Dit gebeurt gemiddeld 24 uur na de bevruchting. Een cel wordt er twee. De celdeling neemt ongeveer 6 uur in beslag. Op dit moment wordt de bevruchte eicel een zygote genoemd. De zygote wordt door trilharen in de eileider richting de baarmoeder gedirigeerd. Tijdens deze reis, die gemiddeld 5 tot 7 dagen duurt, blijft de zygote zich delen. De tweede dag na de bevruchting heeft de zygote zich gedeeld tot 4 cellen. Op de derde dag bestaat de zygote al uit 16 cellen. De celdeling houdt niet in dat de zygote groter worden: de delende cellen worden steeds kleiner. De zygote moet klein blijven om d doorgang mogelijk te maken. Pas wanneer de zygote is aangekomen in de baarmoeder en zich daar heeft ingenesteld, kan de groei beginnen.

Aankomst in baarmoeder

Ongeveer 5 tot 7 dagen na de eisprong komt de zygote in de baarmoeder aan. Door celdeling (klieving) is er een zygote ontstaan die bestaat uit minimaal 16 cellen, maar vaak uit meer cellen. De zygote zal zich nog niet direct innestelen in de baarmoederwand. Hiervoor moet de zygote uit minimaal 64 cellen bestaan. Pas dan verschijnt er aan één zijde een knopje, waarmee de zygote zich in kan nestelen. Vaak bestaat de zygote al uit minimaal 64 cellen bij aankomst in de baarmoeder. De zygote vreet zich als het ware een stukje de baarmoederwand in. Hierdoor ontstaat er een lichte beschadiging in de wand, met soms bloedverlies als gevolg. Dit bloedverlies wordt ook wel een innestelingsbloeding genoemd. Ook kan er lichte buikpijn ontstaan. Overigens is niet iedere innesteling succesvol. Geschat wordt dat slechts de helft van alle zygotos zich weet in te nestelen. Een aanlegfout, een fout in het baarmoederslijmvlies of een afwijking in de baarmoeder zelf zou hier de oorzaak van kunnen zijn.

Groeien

Na de innesteling blijft de zygote zich delen. De hechtvlokken waarmee de zygote zich heeft ingenesteld, zullen de placenta gaan vormen. De placenta begint zich te ontwikkelen en zal het zwangerschapshormoon HCG gaan produceren. Dit hormoon zorgt ervoor dat het lichaam het seintje 'zwanger' krijgt. Processen als rijping eicel, ovulatie en menstruatie worden stopgezet. Tevens zorgt het HCG voor de groei van de zygote. De placenta voorziet de zygote van voedingsstoffen en voert afvalstoffen weg. Tevens houdt de placenta giftige stoffen en virussen of bacteriën op afstand. Ze vormt een buffer tussen het lichaam van de moeder en de zygote.

Embryo

De eerste twee weken na de bevruchting wordt de bevruchte eicel een zygote genoemd. Alle cellen die ontstaan uit celdeling zijn even groot en hebben nog geen duidelijk doel. Na twee weken wordt de zygote een embryo genoemd. De afzonderlijke cellen veranderen van grootte en krijgen een duidelijk doel. Zo zullen de cellen die bedoeld zijn voor de opbouw van het skelet naar de buitenkant verplaats worden. De cellen die het hart gaan vormen worden naar binnen toe getrokken. Iedere cel die erbij komt door celdeling, krijgt een specifieke functie toegewezen.