Stress tijdens de zwangerschap

Onderzoeken wijzen uit dat langdurige stress niet goed is voor de ontwikkeling van een ongeboren kind en zwangere vrouw. Voornamelijk tijdens het eerste trimester kunnen de gevolgen groot zijn. Maar niemand kiest bewust voor stress zoals extreem drukke periodes op het werk of relatieproblemen. Wat voor een invloed heeft stress precies op je kind en je zwangerschap en wat kun je eraan doen?

Wat is (werk)stress?

Als je veel werk hebt liggen (op kantoor of thuis met een baby op komst), kan het zijn dat je je gespannen gaat voelen. Als je het gevoel hebt dat je er niet meer doorheen komt, hoe hard je ook werkt en lijkt hier geen einde aan te komen, dan kan het zijn dat je last hebt van (werk)stress. Een drukke baan hoeft helemaal geen probleem te zijn bij een zwangerschap, maar als je last hebt van werkstress, kun je hier het best wel iets aan gaan doen.

(Werk)stress is dus stress die wordt veroorzaakt doordat je je werk (of bepaalde taken) niet aan kunt. Het is een gevoel, met daarbij horende lichamelijke ongemakken als 1 of meer van de volgende gebeurtenissen opspelen:

• Als je je werk niet meet gedaan krijgt in de tijd die daarvoor staat
• Als je weinig invloed kunt uitoefenen op je werktempo
• Als je weinig invloed kunt uitoefenen op de indeling en het plannen van je werkzaamheden
• Als je niet tegemoet wordt gekomen door je leidinggevende of collega's waardoor je het gevoel hebt dat je er alleen voor staat

De invloed van teveel stress bij jezelf of bij je ongeboren kind

Langdurige stress

Wanneer je stress ervaart maakt je lichaam zich klaar voor actie. Dit mechanisme heet het ‘vlucht of vecht’ effect: de spieren spannen zich en de hartslag en ademhaling versnellen. Stress is niet gevaarlijk, maar wees je ervan bewust dat hevige of langdurige stress ongezond is voor jou en voor de baby. Bij langdurige of extreem hoge stress maakt het lichaam het hormoon cortisol aan, wat in de placenta terechtkomt en daar de ontwikkeling van je kind beïnvloedt. Dit kan nadelige gevolgen hebben, zoals een hoge bloeddruk bij de zwangere vrouw of aangeboren gedragsproblemen of lager geboortegewicht van het kindje.

Een studie in Amsterdam kwam tot de conclusie dat kinderen van hardwerkende moeders 159 gram lichter zijn bij de geboorte dan moeders die minder hard werkten. Dit is vergelijkbaar met het effect van moeders die roken. De effecten van een lager geboortegewicht kan weer in verband worden gebracht met verschillende leer- en gedragsstoornissen. Daarnaast is er ook onderzoek gedaan (door de universiteit van Tilburg), waaruit blijkt dat gedragsproblemen, zoals ADHD, Schizofrenie en aanleg voor depressies vaker voorkomen bij kinderen van moeders die tijdens hun zwangerschap veel stress ervoeren. Bovenstaande onderzoeken zijn gedaan met vrouwen die langdurig een verhoogde cortisollevel hadden.

Hoewel de meeste zwangere vrouwen met een hogere bloeddruk een gezonde zwangerschap doormaken, zijn er wel risico's aan verbonden. Voornamelijk vrouwen die al een hogere bloeddruk hadden voor aanvang van de zwangerschap lopen de meeste risico's. Een van de meest voorkomende risico's van een hoge bloeddruk is het beschadigen van de nieren van de moeder. Dit kan dan weer een vroeggeboorte of laag geboortegewicht teweeg brengen, wat weer invloed heeft op de gesteldheid van de baby. Bij hevigere vormen van hoge bloeddruk kan de werking van de placenta verminderen. Dit resulteert in het minder doorlaten van voedingsstoffen en zuurstof wat kan zorgen voor een groeiachterstand van het kind. Meestal trekt dit na de geboorte wel weer bij, maar het kan een hele tijd duren voordat de kindjes de achterstand ten opzichte van hun leeftijdsgenootjes hebben ingehaald.

Bij hele ernstige hoge bloeddruk kunnen de gevolgen voor moeder en kind heel ernstig zijn. Het tekort aan zuurstof kan gevolgen hebben voor het functioneren van het hartje. Helaas komt het regelmatig voor dat de baby zo slecht functioneert, of dat de conditie van de moeder zo verergert dat het kindje gehaald moet worden. Langdurig zuurstoftekort kan schade aan de hersenen veroorzaken. Deze kunnen van lichte aard zijn en voorbij gaan, maar ook blijvende schade kan worden veroorzaakt.

Incidentele stress

Een keer een dagje overwerken of een stressvolle werkdag heeft niet gelijk een negatief effect op je kind. Hetzelfde geldt voor hevige gebeurtenissen, zoals de dood van een familielid. In tegendeel: het is juist normaal dat je zo nu en dan stress ervaart, want je kind zal na de geboorte in zijn of haar leven ook zo nu en dan momenten van stress ervaren. Als je de mate van stress tot een minimum kunt beperken hoeft je niet gelijk bang te zijn dat de stress van invloed is op de ontwikkeling van je kindje.

Wat kun je doen om stress te voorkomen of verminderen

Wanneer je last hebt van langdurige en hevige stress, probeer allereerst te beseffen dat dit invloed kan hebben op de ontwikkeling van je baby als je hier niet iets aan doet. Het is moeilijk om hier iets aan te veranderen, maar het zal nodig zijn. Het besef en het toegeven aan jezelf is stap 1. Daarna kun je op meerdere manier de stress aanpakken. Bespreek werkdruk bijvoorbeeld met je leidinggevende of vertrouwenspersoon. Als je het moeilijk vindt om dit te doen, bespreek de stress dan eerst met je huisarts of verloskundige. Zij kunnen je eventueel wat handvatten geven en met hun hulp is het misschien gemakkelijk om in te zien waar het probleem precies ligt.

Daarnaast kun je daarna (samen) beslissen hoe je de stress zou kunnen verminderen. Een aantal voorbeelden:

• Op je werk zou je de taken kunnen delen met iemand anders die minder stress ervaart.
• Bij relatieproblemen is dit een stuk lastiger, maar ook hier kun je hulp zoeken bij iemand met wie je goed kunt praten.
• Wellicht kun je jezelf tijdelijk van andere taken (zoals vrijwilligerswerk of cursus) ontdoen, zodat je je meer kunt focussen op het nemen van je rust.
• Om je gedachten te verzetten zou je ook yoga kunnen doen, of iets anders wat je ontspant (creatief bezig zijn bijvoorbeeld).
• Je kunt vroeger naar bed gaan en eventueel ’s middags een dutje doen zodat je lichaam tot rust kan komen. Zelfs als je niet moe bent is even slapen een goede gewoonte omdat je door de stress soms niet eens merkt dat je lichamelijk vermoeid bent.