Abortuspil: mogelijk tot men drie weken over tijd is

Het innemen van een abortuspil is een methode voor zwangerschapsafbreking die mogelijk is tot men maximaal drie weken over tijd is. Wanneer een vrouw ontdekt dat zij ongewenst zwanger is kan ze zich met een abortuswens tot een abortuskliniek of de eigen huisarts wenden. Een huisarts moet iemand die graag gebruik wil maken van de abortuspil echter wel doorverwijzen naar een abortuskliniek, waar nogmaals een intake wordt gedaan. Een initiatiefwetsvoorstel van GroenLinks en de PvdA maakt het wellicht mogelijk om in de toekomst de abortuspil wel via de eigen huisarts te verkrijgen. Dit is anno 2020 nog niet in stemming gebracht.

Abortus met de abortuspil

• Abortus: wat zijn de regels in Nederland?
• Methoden voor abortus
• Tot drie weken over tijd: wat te doen?
• Doorverwijzing naar abortuskliniek
• Abortuspil via de huisarts?
• Initiatiefwetsvoorstel GroenLinks/PvdA

Abortus: wat zijn de regels in Nederland?

Wanneer een vrouw ongewenst zwanger is geraakt dan kan zij ervoor kiezen de zwangerschap te beëindigen middels een abortus, ook wel opzettelijke vruchtafdrijving genoemd. Om te weten of abortus mogelijk is, is het van belang om vast te stellen hoeveel weken een vrouw zwanger is. In Nederland hanteert men de regel dat het plegen van een abortus toegestaan is tot het moment dat de foetus buiten het lichaam van de moeder levensvatbaar wordt geacht. Anno 2018 wordt de wetenschap zo geïnterpreteerd dat die grens ligt op 24 weken zwangerschap. Na dat moment zou een foetus buiten het lichaam van de moeder levensvatbaar kunnen zijn. Om zeker te zijn wordt door artsen echter doorgaans een veilige marge gekozen waardoor een abortus slechts tot 21 weken zwangerschap wordt uitgevoerd. Er wordt tevens rekening mee gehouden dat onder invloed van de voortschrijdende ontwikkelingen in de neonatologie de ondergrens van 24 weken in de toekomst verder kan dalen. In Nederland vinden jaarlijks circa 30.000 abortussen plaats.

Methoden voor abortus

Afhankelijk van hoe ver de zwangerschap gevorderd is zijn er drie methoden voor het vrijwillig laten uitvoeren van een abortus:

• Gebruik van een abortuspil: tot 49 dagen na de eerste dag van de laatste menstruatie (drie weken over tijd)
• Zuigcurettage: van 16 dagen tot 14 weken zwangerschap
• Prostaglandinebehandeling: vanaf 13 weken zwangerschap

Wie een abortus wil laten plegen tot 49 dagen na de eerste dag van de laatste menstruatie - dit komt overeen met drie weken over tijd zijn - die kan hiervoor mifepriston gebruiken, ook wel de abortuspil of RU 486 genoemd. In meer dan 80% van de gevallen zal door gebruik van dit medicijn de embryo worden losgemaakt van de baarmoederwand waardoor een abortus volgt. Door het toedienen van een lage dosis prostaglandinen wordt de slagingskans van deze methode verder verhoogt.

Is de zwangerschap al in een verder gevorderd stadium dan is een grotere medische ingreep nodig om tot een abortus te komen. Tot 14 weken zwangerschap is het mogelijk dit te doen middels een zuigcurettage. Deze ingreep kan onder plaatselijke verdoving of algehele narcose plaatsvinden. De foetus wordt dan middels gebruik van een vacuümpomp uit de baarmoederholte verwijderd.

Bij een prostaglandinebehandeling wordt onder een roesje het vruchtvlies kapotgemaakt om het vruchtwater te laten weglopen, met als gevolg dat de foetus sterft in de baarmoeder. Door weeënopwekkende prostaglandinen toe te dienen wordt de dode foetus dan binnen enkele uren gebaard.

Als om medische redenen in een later stadium voor een abortus wordt gekozen en bovenstaande methode vanwege de al te ver gevorderde zwangerschap niet meer mogelijk zijn, dan kan ook gekozen worden voor de methode van dilatatie en evacuatie, waarbij de foetus door de chirurg in gedeelten via de baarmoederhals uit de baarmoeder wordt gehaald.

Tot drie weken over tijd: wat te doen?

Wie tot drie weken over tijd is en er na het doen van een zwangerschapstest achter is gekomen ongewenst zwanger te zijn dient zich tot een arts te wenden. Dit kan de huisarts zijn of een arts in een abortuskliniek. Vanwege de al bestaande relatie met de huisarts kiezen veel vrouwen ervoor hun abortuswens eerst met de eigen huisarts te bespreken. In de hierop van toepassing zijnde Wet afbreking zwangerschap (Wafz) is geregeld dat de zwangerschap niet eerder mag worden afgebroken dan op de zesde dag nadat de abortuswens voor het eerst met een arts is besproken. Er bestaat dus een soort wettelijke bedenktijd om een overhaaste beslissing te voorkomen. Na het verstrijken van deze beraadtermijn kan in een ziekenhuis of abortuskliniek tot abortus worden overgegaan. Ben je tot drie weken over tijd dan kan dit dus middels gebruik van de abortuspil.

Doorverwijzing naar abortuskliniek

Anno 2020 is de huisarts niet gemachtigd om de abortuspil voor te schrijven. Heeft men zich eerst tot de huisarts gewend en heeft deze een doorverwijzing naar een ziekenhuis of abortuskliniek gegeven, dan zal hier opnieuw een intake-gesprek gevoerd worden. Hierbij probeert een tweede arts dus vast te stellen of de zwangere vrouw wel een weloverwogen besluit neemt. Hierbij wordt onder meer doorgevraagd over het seksleven. Sommige vrouwen kunnen de manier van vraagstelling als intimiderend beschouwen. Dit alles is er echter op gericht om te voorkomen dat een abortus wordt gepleegd bij iemand die eigenlijk nog twijfelt.

Abortuspil via de huisarts?

Ten tijde van het kabinet Rutte II is enige tijd een wetsvoorstel van minister Edith Schippers aanhangig geweest dat het mogelijk moest maken om de abortuspil via de huisarts te verkrijgen in plaats van via een abortuskliniek. Dit zou het proces voor de zwangere vrouw laagdrempeliger en een stuk minder onprettig moeten maken. Het wetsvoorstel is echter weer ingetrokken voor het in stemming is gebracht in de Tweede Kamer vanwege een gebrek aan draagkracht. Dit had te maken met de mate van bureaucratie waarmee de nieuwe wet gepaard ging. Zo zouden huisartsen voor de hulp bij medicamenteuze zwangerschapsafbreking een aparte vergunning moeten aanvragen. Bij de formatie van het kabinet Rutte III zijn medisch-ethische kwesties bovendien een heet hangijzer gebleken. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) heeft zich wel voorstander verklaard van de mogelijkheid om de abortuspil door de huisarts te laten voorschrijven.

Initiatiefwetsvoorstel GroenLinks/PvdA

In februari 2018 maakten GroenLinks en de PvdA bekend te komen met een initiatiefwetsvoorstel die het mogelijk moet maken voor huisartsen om de abortuspil aan hun eigen patiënten voor te schrijven zonder tussenkomst van een abortuskliniek of ziekenhuis. In dit nieuwe wetsvoorstel gaat dit gepaard met minder administratieve rompslomp voor de huisarts ten opzichte van het eerdere wetsvoorstel van Schippers. Uit een peiling onder de bevolking van het programma EenVandaag bleek hiervoor veel draagvlak te zijn. 63% van de ondervraagden gaf in februari 2018 aan voorstander te zijn van de mogelijkheid de abortuspil voor te laten schrijven door de huisarts. Na de indiening van het wetsvoorstel begin 2018 is de Raad van State zich hierop gaan beraden. Anno 2020 is het nog niet in stemming gebracht.