Zwangerschap en alcoholgebruik: een slechte combinatie

Vroeger ging men ervan uit dat, bij zwangerschap, de placenta alle giftige stoffen uit het bloed van de moeder kon filteren voor dit de foetus bereikte. Negatieve effecten van alcoholgebruik en –misbruik waren niet gekend. Vandaag weet men wel beter: een zwangerschap en alcohol gaan niet samen...

Effecten van alcohol op de foetus

Bij consumptie van alcohol door een moeder, zal dezelfde concentratie van deze alcohol de baby bereiken als de concentratie die in het bloed van de moeder kan gemeten worden. Iedere kleine hoeveelheid alcohol, gaat dus ook rechtstreeks naar de baby. Bij ernstig alcoholgebruik zal de foetus hier zware problemen van ondervinden. De foetus is op dat moment nog niet in staat de alcohol af te breken en zal hiervan last krijgen bij zowel de lichamelijke als verstandelijke ontwikkeling.

FAS of foetaal alcohol syndroom

Het FAS werd ondekt op het einde van de jaren ’70. Men deed onderzoek naar babies met betrekking tot alcohol gebruik en de bevindingen waren duidelijk; bij babies waarvan de moeder overmatig alcohol gebruikte tijdens de zwangerschap, waren een aantal duidelijke symptomen en aangeboren afwijkingen te herkennen.

Eigenschappen van het FAS

Het FAS is een syndroom. Hiermee wordt een groep met verschillende symptomen bedoeld. Het overmatig gebruik van alcohol beperkt zich namelijk niet tot één bepaald symptoom maar uit zich op verschillende vlakken:

• Een klein hoofd, ook wel microcefalie genaamd, is een belangrijk kenmerk van FAS
• Een laag geboortegewicht (lager dan 2500g) is een belangrijk kenmerk en een duidelijk aantoonbaar risico voor babysterfte
• Kleine oogjes, waarbij niet de grootte van de oogbol bedoeld wordt dan wel de grootte van de opening van de oogleden, zijn mogelijk een kenmerk van FAS
• Een korte wipneus met een plat gevormd deel van de neusbrug kan wijzen op FAS
• Een terugwijkende onderkaak is, in combinatie met deze andere factoren een mogelijk symptoom van FAS.
• In veel gevallen van drankmisbruik, kwam een gespleten gehemeltje bij de baby voor.
• Veel afwijkingen aan de inwendige organen, zoals hart en nieren, zijn toe te schrijven aan alcoholmisbruik.

Dit gaat om de uiterlijke kenmerken bij alcoholmisbruik tijdens de zwangerschap. Daarnaast zijn er ook nog een heel deel moeilijker merkbare tekenen van beschadiging aan het centraal zenuwstelsel. In veel gevallen hebben babies met FAS een mentale achterstand die in sommige gevallen niet meer kan worden ingehaald.

Miskraam door alcohol

In het ergste geval van alcoholmisbruik, komt een miskraam voor. Dit bewees een Brits onderzoek dat een grote groep zwangere vrouwen onderzocht. Deze dronken per dag tussen de 19cl en de 38cl pure alcohol. Dit is het equivalent van een halve liter tot een liter jenever per dag. 70% van deze groep had al één of meerdere spontane abortussen meegemaakt die duidelijk konden worden toegeschreven aan alcoholmisbruik. In dergelijke ernstige gevallen kunnen meerdere eigenschappen tegelijk voorkomen waardoor de natuur zelf beslist de zwangerschap af te breken.

Alcohol in elk stadium van de zwangerschap

De effecten van alcohol op de foetus zijn niet gelijk in ieder stadium van de zwangerschap.

In het eerste trimester van de zwangerschap, moet de foetus nog volledig gevormd worden. In deze periode zullen het centraal zenuwstelsel en de organen gevormd worden. Als men in deze periode alcohol gebruikt, zullen deze organen en de celmembranen aangetast worden. Hierdoor kunnen belangrijke afwijkingen ontstaan.

In latere periodes van de zwangerschap, kan belangrijke achterstand in groei betekenen (groeistoornissen), kan hersenbeschadiging veroorzaken en kan verantwoordelijk zijn voor gedragsstoornissen. Babies waarbij alcohol werd gebruikt tijdens de zwangerschap, waren bij onderzoek minder allert en leken ‘schrikachtiger’.

Maar, ook veelvuldig alcoholgebruik vlak vóór de zwangerschap gaf negatieve resultaten bij de pasgeboren babies. Hierbij heeft men ook ondervonden dat deze kinderen FAS-symptomen kunnen vertonen. Men past dus best gezonde levensgewoontes toe voor de zwangerschap.

Voorkomen van FAS

Spijtig genoeg komt FAS in de Westerse wereld veel voor. In Amerika durft men te schatten dat tussen de 1/1500 en 1/600 geboorten tekenen van FAS vertoont. Men kan stellen dat alcohol misbruik tijdens de zwangerschap één van de belangrijkste oorzaken is van afwijkingen aan het centraal zenuwstelsel, afwijkingen aan de wervelkolom en mongolisme.

Hoeveelheid alcohol versus soort alcohol

Onderzoek bij ratten toonde aan dat de soort alcohol die men consumeert (bier, wijn, ...) niet van belang is. De hoeveelheid alcohol die men tot zich neemt, en dus rechtstreeks naar de foetus doorgaat, is de belangrijkste factor. Men heeft zwangere ratten ingespoten met pure alcohol en hierbij heeft men ondervonden dat de hoeveelheid de belangrijkste factor was. De nieuw geboren ratjes leden aan afwijkende kenmerken die duidelijke overeenkomsten vertoonden met FAS bij de mens.
Men kan duidelijk stellen dat 6 eenheden alcohol of meer per dag ernstige schade kunnen berokkenen aan de foetus. Het maakt dus niet uit welke soort men consumeert aangezien deze 6 eenheden kunnen worden omgerekend naar 11cl pure alcohol. Ook als men onregelmatig drinkt, zijn deze hoeveelheden schadelijk voor de gezondheid van de baby.
De invloed van 1 drankje op de foetus is momenteel nog niet duidelijk. Men voert momenteel onderzoek naar een hele groep zwangere vrouwen waarbij het alcoholgebruik perfect door een arts in kaart gebracht wordt. Bij kleine hoeveelheden alcoholgebruik kunnen toch symptomen optreden zoals zenuwachtigheid en schrikreacties. De regel is echter duidelijk dat hoe meer alcohol men gebruikt, hoe hoger en belangrijker het risico voor de baby wordt.

Alcohol in combinatie met voeding en roken

Hoewel de invloed van alcohol niet rechtstreeks verbonden is met de voedingsgewoonte en roken, kan men hier toch een duidelijk verband zien. Vrouwen die verslaafd zijn aan alcohol zullen in vele gevallen weinig op gezonde voeding letten en in de meeste gevallen roker zijn. Dit wil zeggen dat niet enkel de alcohol het al zeer negatieve effect op de foetus teweeg brengt, maar dat alle effecten nog eens versterkt worden door de invloed van roken en ongezonde voeding.

Stoppen voor de zwangerschap

Indien men zwanger wil worden, is het belangrijk voor de zwangerschap een gezonde levensstijl aan te nemen. De gevolgen van wat men even voor de zwangerschap eet of drinkt zijn namelijk niet meteen verdwenen. Daarom is niet enkel tijdens maar ook voor de zwangerschap het gebruik van alcohol beperken belangrijk.

Lees verder

• Zwangerschap en voeding: belangrijk voor een gezonde baby