Help, ik zie een kwal! Wel of niet in zee?

Help, ik zie een kwal! Wel of niet in zee? Het advies om niet te gaan zwemmen als je een kwal ziet is een beetje kort door de bocht. Met een kort lesje 'kwallenkunde' en wat durf is er een goede kans dat het zien van een kwalletje hier en daar geen domper hoeft te zetten op je dagje strandpret! Over de behandeling van kwallensteken wordt veel geschreven. Maar voorkomen is beter dan genezen. Hoe voorkom je een kwallensteek? Helemaal uit zee blijven als je kwallen signaleert, of zijn er nog andere mogelijkheden?

In zee of niet in zee?

Voor de meeste mensen is een enkele kwallensteek van zo'n 'goede' oude Hollandse kwal wel onaangenaam, maar in de regel niet ernstig én goed te behandelen. Het jeukt, het prikt en het smeekt om een kompres met azijn, maar het leed is dan weer redelijk snel geleden. Sommige pechvogels echter zijn allergisch voor kwallen. Dan is het zaak om heel voorzichtig om te gaan met de kans op een kwallensteek. Ook wie sowieso ieder risico wil vermijden, kan het advies van de GGD Zeeland opvolgen: voor je enthousiast in zee springt, even goed kijken of je kwallen ziet liggen aan de kust óf de waarschuwingsvlag voor kwallen ziet hangen. Dat is in Nederland vaak het geval bij oostenwind. En zie je die kwal(len) of een waarschuwingsvlag en wil je het zekere voor het onzekere nemen: ga vandaag maar even niet in zee.

De kruiskwal, nu ook in Nederland

Een onverwachte én onwelkome 'gast' in Nederland sinds de twintigste eeuw, maar ooit vooral bekend als vaste bewoner van de Stille Zuidzee: de kruiskwal. En wel in de binnenwateren, al is tot nu toe alleen de aanwezigheid in Zeeland vastgesteld en is de kruiskwal zeldzaam. De naam dankt de kruiskwal aan een opvallende kruisvormige tekening over het transparante lichaam. De kruiskwal bevindt zich vaak met name in wierbedden en zeegrasvelden. Een piepklein kwalletje van een paar centimeter. Maar het feit dat de kruiskwal giftig is, is reden genoeg om je er goed van op de hoogte te stellen of het (Zeeuwse) zwemwater waar je je in wilt wagen, kruiskwal-vrij is.
(Bron: Stichting Anemoon, Analyse, Educatie, en Marien Oecologisch onderzoek)

Korte cursus kwallenkunde

Er zijn echter wel degelijk kanttekeningen bij het advies dat sommige instanties geven om bij aanwezigheid van kwallen de zee geheel en al te mijden. Als je de zee helemaal mijdt omdat je zo'n enkel hoopje gelatine-achtige dril ziet, kan het best zijn dat je het spreekwoordelijke kind met het badwater weggooit. Want er zijn veel kwallen die niet steken. Zie je alleen doorzichtige en kleurloze kwallen zonder lange tentakels, dan heb je goede kans dat de kwallensoort niet steekt. Een lesje 'kwallenkunde' betaalt zich echt uit voorafgaand aan je dagje strand. Vooropgesteld natuurlijk dat je een beetje durf hebt tegenover deze glibberige mede-zwemmer, maar bij twijfel veilig aan de wal blijft! Dus, bekijk de volgende korte lijst even en zoek online even een plaatje op van de meest voorkomende soorten kwallen - in dit geval aan de Noordzeekust. Ga je in het buitenland op vakantie, doe het dan ook even voor je vakantiebestemming. Want wereldwijd verschillen de soorten kwallen die voorkomen, enorm, evenals hun gevaar. Dat eenmaal gezegd, zijn dit de kwallen die je écht moet kennen voor je dagje Noordzeestrand:

  • Belangrijkste onschadelijke kwallensoort is de oorkwal, die aan het gebruikelijke onschuldige-kwallensignalement voldoet: 'kleurloos, doorzichtig, geen lange tentakels.' Deze kwal heeft een soort oorvormig patroon van vier vormpjes.
  • De gele en blauwe haarkwal zijn mooie dieren, maar ze steken wel. Gelukkig herken je ze aan hun typerende kleur, dus als er zo'n fraai hoopje dril op het strand ligt, weet je hoe laat het is! Overigens is de rode haarkwal nog zo'n klant, maar die is zeldzamer in de Nederlandse zee.
  • De kompaskwal is ook zo'n prikdier. Deze kleurige en typerend gevormde kwal heeft de lange tentakels die de stekende kwal gewoonlijk kenmerken.
  • Overigens is de kruiskwal, dat kleine zeldzame kwalletje dat elders in dit artikel wordt beschreven, een uitzondering op de regel dat wat doorzichtig en kleurloos is, niet prikt. De kruiskwal doet dat dus wel!

Wanneer steekt een kwal?

Een kwallensteek is helaas snel opgelopen. Als je tijdens het zwemmen met de tentakels van een kwal in aanraking komt, is het gebeurd: een kwallensteek. Ook een aangespoelde kwal is niet per definitie 'steekvrij.' Deze kan wel degelijk nog levensvatbaar genoeg zijn om te steken. Dus zowel aan het strand als in de zee ben je niet veilig voor stekende kwallententakels...

Toch gestoken door een kwal?

  • Ga het water uit.
  • Gebruik geen zoet water om de stekende plek af te spoelen, maar maak een kompres van koud water met azijn (gewone keukenazijn, dus geen schoonmaakazijn).
  • Wrijf of druk niet op de huid.
  • Door heel zachtjes met een pleister te 'deppen', haal je eventuele netelcellen uit de huid. Mochten er restanten van tentakels te zien zijn, dan deze verwijderen met een pincet.
  • Mentholpoeder of een crème met verzachtende en/of verkoelende werking kan de irritatie verminderen. Het is volgens bepaalde bronnen echter niet raadzaam om Azaron® te gebruiken.
  • Als vuistregel kun je rekenen op een uur lang steken van de huid, en tot - helaas - 24 uur lang jeuk.
  • Als de huid met heftige irritatie en/of zwelling reageert of de gestoken persoon allergisch is voor kwallenbeten, is het belangrijk de huisarts te raadplegen.
(Bron: GGD Zeeland)
© 2010 - 2024 Mariawrites, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Wat te doen bij een kwallenbeet?Wat te doen bij een kwallenbeet?Bah een kwallebeet! Het kan ons allemaal overkomen tijdens een heerlijke dag aan het strand, een vervelende kwallenbeet.…
Juiste behandeling van giftige kwallenbeet levensbelangrijkJuiste behandeling van giftige kwallenbeet levensbelangrijkGiftige kwallen komen niet alleen voor aan onze Noordzee. Ook in de Middelandse Zee en diverse andere buitenlandse vakan…
Kwallenplaag rondom de Middellandse Zeenieuws uitgelichtKwallenplaag rondom de Middellandse ZeeVakantiegangers naar landen aan de Middellandse Zee krijgen naar verwachting tijdens de zomer van 2013 wederom te maken…
Kwallenbeet of kwallensteek: symptomen en behandelingKwallenbeet of kwallensteek: symptomen en behandelingKwallen zijn ongewervelde holtedieren die grotendeels uit water bestaan. De meeste soorten soorten zijn doorzichtig, wat…

Alvleesklierontsteking: symptomen, oorzaken en behandelingAlvleesklierontsteking: symptomen, oorzaken en behandelingAlvleesklierontsteking symptomen zijn afhankelijk van het type alvleesklierontsteking (pancreatitis). Er kan sprake zijn…
Plaveiselcel-carcinoomPlaveiselcel-carcinoomPlaveiselcelcarcinoom is een vorm van huidkanker die kwaadaardig is. Het lijkt op een soort grote wrat die onder de 1 cm…
Bronnen en referenties
  • Provincie Zeeland, Rijkswaterstaat
Mariawrites (540 artikelen)
Gepubliceerd: 12-07-2010
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.