Gele koorts: vaccinatiebijwerkingen, symptomen. behandeling

Gele koorts: vaccinatiebijwerkingen, symptomen. behandeling Gele koorts is een tropische infectieziekte die verspreid kan worden onder mensen door muggen die met het gelekoortsvirus zijn geïnfecteerd. Er is tot dusverre nog nooit besmetting van mens op mens aangetoond. Er is sinds de jaren '80 van de vorige eeuw een dramatische heropleving van gele koorts in Afrika en Zuid-Amerika. Veel gele koorts besmettingen verlopen mild, maar de ziekte kan ook leiden tot een ernstige, levensbedreigende situatie. Gele koorts kan worden voorkomen door vaccinatie. Om de 10 jaar wordt hervaccinatie aanbevolen. Voor veel landen waar gele koorts voorkomt, is het dus aanbevolen je te laten vaccineren alvorens het land te betreden. Voor heel veel landen is de gele koorts vaccinatie verplicht.

Wat is gele koorts?

Tropische infectieziekte

Gele koorts is een tropische infectieziekte die verspreid kan worden onder mensen door muggen die met het gelekoortsvirus zijn geïnfecteerd. Niet alle muggen kunnen gelekoortsvirussen overbrengen: in Zuid-Amerika gaat het vaak om muggen van het geslacht Haemagogus en in Afrika gaat het dikwijls om de Aedes aegypti of Aedes africanus. Er is nooit besmetting van mens op mens aangetoond.

Soms levensbedreigend

Veel gele koorts besmettingen verlopen mild, maar de ziekte kan ook leiden tot een ernstige, levensbedreigende situatie.
Gele koorts komt alleen voor in Afrika en Zuid-Amerika. Gele koorts kan voorkomen worden door vaccinatie. Reizigers naar landen met gele koorts moeten zich vaccineren tegen gele koorts.

Het virus heeft in de loop der eeuwen enorme epidemieën veroorzaakt die vele doden tot gevolg hadden. Door grootschalige vaccinatieprogramma's is de ziekte ingedamd, ofschoon in Afrika nog steeds epidemieën voorkomen. Periodieke epidemieën in Afrika leiden tot honderdduizenden ziektegevallen.

Gele koorts dankt zijn naam aan geelzucht

Gele koorts dankt zijn naam aan de geelzucht die het kan veroorzaken.

In welke landen komt gele koorts voor?

Gele koorts in Afrika

In de volgende Afrikaanse landen komt gele koorts voor:
  • Angola
  • Benin
  • Burkina Faso
  • Burundi
  • Centraal Afrikaanse Republiek
  • Congo Kinshasa
  • Democratische Republiek Congo
  • Equatoriaal Guinea
  • Ethiopië
  • Gabon
  • Gambia
  • Ghana
  • Guinee
  • Guinea-Bissau
  • Ivoorkust
  • Kameroen
  • Kenia
  • Liberia
  • Mali
  • Mauritanië
  • Niger
  • Nigeria
  • Oeganda
  • Rwanda
  • Sierra Leone
  • São Tomé and Principe
  • Senegal
  • Somalië
  • Sudan
  • Tanzania
  • Togo
  • Tsjaad

Gele koorts in Zuid-Amerika

Voor Zuid-Amerika betreft het de volgende landen:
  • Argentinië*
  • Bolivia*
  • Brazilië*
  • Colombia
  • Ecuador*
  • Frans Guyana
  • Guyana*
  • Panama*
  • Paraguay*
  • Peru*
  • Suriname
  • Trinidad en Tobago
  • Venezuela*

(*) In deze landen komt gele koorts in een deel van het land voor.

Oorzaak en risicofactoren

Virus

Gele koorts wordt veroorzaakt door een klein virus dat wordt verspreid door de beet van muggen. Deze ziekte komt veel voor in Zuid-Amerika en in Afrika bezuiden de Sahara.

Ernstiger beloop bij kinderen en ouderen

Iedereen kan gele koorts te krijgen. Er zijn aanwijzingen dat de infectie ernstiger verloopt bij jonge kinderen en ouderen. Als een persoon is gestoken is door een geïnfecteerde mug, ontwikkelen 3 tot 6 dagen later vaak de symptomen. Dit wordt de incubatietijd genoemd.

Klachten en symptomen gele koorts

Acute fase

Bij sommige mensen verloopt gele koorts symptoomloos. Doch in de meeste gevallen volgt er een acute fase, met 39° tot 40°C koorts, spierpijn (vooral rugpijn), gewrichtspijn, hoofdpijn, rillingen, roodheid in het gezicht, verlies van eetlust, soms geelzucht, misselijkheid en soms braken. Bij koorts versnelt gewoonlijk de hartslag, maar bij gele koorts wordt ze soms fors lager. Bij een mild verloop van de ziekte, is ze soms moeilijk te onderscheiden van een normale griep. Na ongeveer 3 tot 4 dagen verdwijnen de symptomen meestal volledig.

Toxische fase

Een etmaal later komt bij 15-25% van de patiënten in wat men noemt, de 'toxische fase' van de ziekte. De koorts treedt opnieuw op, de huid en het oogwit worden fel geel als gevolg van leverfalen en de patiënt krijgt buikpijn en moet braken. Er kunnen ook bloedingen optreden in de mond, neus, ogen of maag. Niet alleen de werking van de lever, maar ook die van de nieren verslechtert, met verwardheid als gevolg. Ongeveer 50% van de patiënten die de 'toxische fase' doormaakt zal hieraan overlijden. De andere 50% herstelt slechts moeizaam van de ziekte. Wie een aanval heeft overleeft, is levenslang immuun.

Bloedtest / Bron: Istock.com/anna1311Bloedtest / Bron: Istock.com/anna1311

Onderzoek en diagnose

Bloedonderzoek

Gele koorts wordt vastgesteld door een bloedtest. Er wordt gekeken naar antistoffen tegen het virus. De diagnose wordt ook gebaseerd op de aanwezige symptomen.

Differentiële diagnose

Vooral in de beginfase kunnen de symptomen van gele koorts veel gelijkenis vertonen met relatief onschuldige aandoeningen als griep. Bij meer ernstige symptomen, kan gele koorts lijken op ernstige malaria, leptospirose (infectieziekte gekenmerkt door griepachtige verschijnselen), virale hepatitis, of een infectie met andere flavivirussen, bijvoorbeeld dengue (knokkelkoorts).

Behandeling van gele koorts

Er is geen specifieke behandeling voor gele koorts, zodat de behandeling beperkt blijft tot verlichting van de symptomen, zoals koorts en pijn.

Vaccinatie / Bron: Production Perig/Shutterstock.comVaccinatie / Bron: Production Perig/Shutterstock.com

Inenting / vaccinatie gele koorts

Vaccinatie

Niet-gevaccineerde personen lopen risico op gele koorts tijdens verblijf in een endemisch gebied (waar de ziekte heerst). Gele koorts kan worden voorkomen door vaccinatie. Reizigers doen er verstandig aan zich te laten vaccineren tegen gele koorts, voordat zij gebieden bezoeken waar gele koorts heerst. Voor het bezoeken van een aantal landen is een internationaal vaccinatiecertificaat verplicht. Een enkele dosis vaccin beschermd tegen gele koorts; deze persoon is immuun.

Hervaccinatie

Dit type vaccinatie is een decennium geldig, aangezien afweerstoffen tegen gele koorts ten minste tien jaar actief zijn. Daarom wordt om de 10 jaar hervaccinatie aanbevolen. Bij binnenkomst in endemische landen heeft de reiziger een geldig inentingsbewijs nodig. Als iemand naar een bestemming reist waar gele koorts vaccinatie verplicht is of aanbevolen wordt, dan is het raadzaam dat hij zich minimaal tien dagen voor vertrek laat inenten.

Bijwerkingen gele koorts-vaccin

Mogelijke bijwerkingen vaccin gele koorts Arilvax® en Stamaril® zijn onder meer:
  • allergische reacties (zelden)
  • geelzucht (zelden)
  • hersenontsteking, met name bij kinderen jonger dan 9 maanden (zelden)
  • hoofdpijn (zelden)
  • huiduitslag (urticaria) (zelden)
  • injectieplaats: roodheid en zwelling
  • lichte koorts, enkele dagen na inenting
  • spierpijn, enkele dagen na inenting

Er kunnen ook ernstige bijwerkingen optreden na toediening van het gele-koortsvaccin:
  • de viscerotropische ziekte na gele-koortsvaccinatie ('yellow fever vaccine associated viscerotropic disease'; YEL-AVD); of
  • de neurotropische ziekte na gelekoortsvaccinatie ('yellow fever vaccine associated neurotropic disease'; YEL-AND).

Contra-indicaties

De toediening is daarom gecontraïndiceerd bij mensen met een verzwakt immuunsysteem. Deze bijwerkingen kunnen echter ook optreden bij mensen die op het eerste gezicht een ongestoorde afweer hebben. Vooral ouderen (> 65 jaar) hebben hier meer kans op en bij hen moet individueel bepaald worden of ze het vaccin kunnen krijgen. Bij mensen die allergisch zijn voor kippeneiwit is zorgvuldigheid geboden bij het vaccineren tegen gele koorts, aangezien het vaccin op kippenembryo’s wordt gekweekt. Op theoretische gronden wordt vaccinatie tijdens de zwangerschap ontraden, ofschoon recente studies steeds vaker suggereren dat er geen verhoogde kans op spontane abortus of aangeboren afwijkingen van de vrucht is na vaccinatie, ook niet tijdens het eerste trimester van de zwangerschap.¹

Noot:
  1. A.H.E.Roukens en L.G.Visser. Het risico van gele koorts voor reizigers. Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:1815-20.

Fotoverantwoording
Dit betreft de mosquito haemagogus die in Zuid-Amerika voorkomt.

Lees verder

© 2010 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Inenten tegen gele koortsInenten tegen gele koortsWie op vakantie gaat naar bepaalde delen van Zuid-Amerika of Afrika krijgt vaak het advies en soms zelfs de verplichting…
Gele koorts: symptomen, besmetting en behandelingGele koorts: symptomen, besmetting en behandelingBesmetting met gele koorts, wat zijn hiervoor de symptomen en behandeling? Net zoals malaria is ook de gele koorts een e…
Vitale functiesVitale functies zijn de functies van je lichaam, die veranderen van uur tot uur. Er zijn 4 fitale functies; ademhaling,…
Gele koorts: geelzucht, nierpijn, en bloedbrakenGele koorts: geelzucht, nierpijn, en bloedbrakenIn de zuidelijke tropische regionen van de wereld heerst volop de ziekte gele koorts. Het is een virusinfectie dat via d…

Jicht, kruiden en groenten vroeger en nuJicht, kruiden en groenten vroeger en nuIn de oude literatuur vind je vele gewone kruiden die tegen jicht gebruikt werden. Zonder ze nu allemaal weer in gebruik…
Bof: symptomen, oorzaken, complicaties en behandelingBof: symptomen, oorzaken, complicaties en behandelingWat zijn de symptomen bof (parotitis epidemica) en hoe kan bof behandeld worden? Bof wordt veroorzaakt door het parotiti…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Erskine Palmer, Ph.D., Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • A.H.E.Roukens en L.G.Visser. Het risico van gele koorts voor reizigers. Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:1815-20.
  • Bijsluiter Stamaril®, poeder en oplosmiddel voor suspensie voor injectie in een voorgevulde spuit Gelekoortsvaccin (levend)
  • Dr. Jannes J.E. van Everdingen (hoofdredactie): Het medisch handboek; Kosmos-Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, vijfde volledig herziene druk 2006.
  • Afbeelding bron 1: Istock.com/anna1311
  • Afbeelding bron 2: Production Perig/Shutterstock.com
Reacties

Ilonka, 15-11-2014
Mijn vader heeft een acute lichaamsverlamming gekregen na vaccinatie met het gele koorts virus, hoe groot is de kans dat ik dat ook krijg? Reactie infoteur, 16-11-2014
Mogelijk doelt u op het Guillain-Barré Syndroom, een zeldzame verlammingsziekte. De bijsluiter van Stamaril vermeldt over onder andere deze mogelijke bijwerking dat deze is gerapporteerd tijdens ervaring met Stamaril nà het in de handel brengen ervan. De bijlsuiter vermeldt tevens dat deze bijkomende ongewenste voorvallen (waaronder ook een neurotrope aandoening bekend als YEL-AND en andere neurologische tekenen en symptomen zoals convulsie, syndroom van Guillain-Barré en focale neurologische stoornis, maar ook andersoortige bijwerkingen zoals lymfadenopathie of opgezette lymfeklieren), gebaseerd zijn op spontane meldingen en dat derhalve de frequenties niet bekend zijn. Normaliter worden bij klinische studies de meest frequent voorkomende bijwerkingen na toediening van het vaccin ontdekt. Daar valt dus het syndroom van Guillain-Barré niet onder.

De Werd, 09-07-2012
Gelezen, dat vaccinatie tegen gele koorts zeer gevaarlijk is voor mensen boven de 60 jaar. Wij willen naar Surimame en vallen in deze leeftijd categorie. Wat moeten we doen? Reactie infoteur, 16-11-2014
In het artikel 'Het risico van gele koorts voor reizigers' van A.H.E.Roukens en L.G.Visser (Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:1815-20), staat: "Ook bij mensen die op het eerste gezicht een ongestoor de afweer hebben, kunnen ernstige bijwerkingen optreden na toediening van het gelekoortsvaccin: (a) de vis- cerotropische ziekte na gelekoortsvaccinatie (‘yellow fever vaccine associated viscerotropic disease’; YEL-AVD) of (b) de neurotropische ziekte na gelekoortsvaccinatie (‘yellow fever vaccine associated neurotropic disease’; YEL-AND). (…) YEL-AVD en YEL-AND komen vaker voor bij reizigers ouder dan 60 jaar, waarbij de kans op het optreden van YEL-AVD geschat wordt op 1:50.000 toegediende doses vaccin (www2. ncid.cdc.gov/travel). (…) Op grond van deze gegevens is terughoudendheid met gele-koortsvaccinatie bij reizigers ouder dan 60 jaar gepast. Bij de indicatiestelling dient men de infectiekans zonder gele-koortsvaccinatie zorgvuldig af te wegen tegen de kans op bijwerkingen door vaccinatie." Bespreek dit met uw arts.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 11-05-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 6
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.