Bijensteek, wespensteek, hommelsteek: symptomen, behandeling

Bijensteek, wespensteek, hommelsteek: symptomen, behandeling Wat te doen bij een bijensteek of een wespensteek? Normaal gesproken zijn de gevolgen van een bijensteek, wespensteek en hommelsteek vrij onschuldig, zoals lokale jeuk en pijnlijke zwelling, maar in bepaalde gevallen kunnen deze steken gevaarlijk zijn en anafylactisch verlopen. In dat geval is direct medisch ingrijpen nodig. Behandeling van een steek bestaat uit het verwijderen van de angel (als die nog aanwezig is), het uitzuigen van het gif en het koelen van de aangedane plek om zwelling tegen te gaan.

Wat doen bij wespensteek, bijensteek en hommelsteek?


Hommel / Bron: Tony Hisgett from Birmingham, UK, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)Hommel / Bron: Tony Hisgett from Birmingham, UK, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)

Wespensteel, bijensteek en hommelsteek

Jeuk en zwelling

De hommels, wespen en bijen behoren tot de orde van insecten die 'vliesvleugeligen' (Hymenoptera) wordt genoemd. Dit is een zeer diverse groep, waar de mieren ook onder vallen. De bij, wesp en hommel steekt met een angel in de huid en laat daarbij gif achter. Normaal gesproken zijn de gevolgen van een steek vrij onschuldig, zoals lokale jeuk en pijnlijke zwelling, maar in bepaalde gevallen kunnen deze steken gevaarlijk zijn en anafylactisch verlopen.

Vrouwtjes steken

Bij wespen, hommels en bijen zijn het enkel de vrouwtjes die kunnen steken, aangezien bij hen de angel deel uitmaakt van het voortplantingsorgaan. De angel is een legboor waar de eitjes uitkomen. De wesp en de hommel kunnen meerdere keren steken, omdat zij een gladde angel hebben die kan worden teruggetrokken. De bij heeft daarentegen een angel met weerhaakjes, die hij na het steken verliest. Na het steken zal hij sterven. Daarom zal een bij minder snel steken.

Fourageren

Bijen foerageren alleen op bloemen en zijn vooral actief van maart tot november. Honingbijen zijn niet agressief en zullen alleen steken als ze zich bedreigd voelen, waarna ze dus ook meteen het loodje leggen. Wespen fourageren op eten en drinken en tussen juni en september is hun volk het grootst. Ook zij zullen steken wanneer ze zich bedreigd voelen. Hommels steken zelden. Hommels foerageren bijna uitsluitend op planten.

Symptomen van een bijensteek of wespensteek

Er worden drie soorten reacties onderscheiden op een steek:
  • lokale reacties;
  • toxische reacties; en
  • anafylactische reacties.

Lokale reacties: pijn, jeuk, roodheid en zwelling

Deze uiten zich binnen enkele uren op de plaats van de steek en bestaan uit:
  • pijn;
  • roodheid;
  • zwelling;
  • jeuk.

Soms forse lokale reactie

Deze verschijnselen zijn het gevolg van toxische stoffen. De reactie neemt normaliter in enkele uren af. Bij 10% van de getroffen mensen ontstaat een forse lokale reactie, waarbij het onderdeel van het lichaam waar de steek zich heeft voorgedaan in zijn geheel kan opzwellen. Dit moet niet verward worden met een allergische reactie. In de regel zijn grote lokale reacties niet gevaarlijk, uitgezonderd mond/keelholte. De klachten kunnen een week aanhouden, met malaise en een lichte verhoging. Soms verschijnen er ook jeukende bultjes, die wel een week aanwezig kunnen blijven.

Toxische reacties

Meerdere steken kunnen leiden tot een toxische reactie met een lage bloeddruk, ernstige hoofdpijn of zelfs shock. Bij naar schatting 50 tot 100 steken kan een wespenaanval fataal aflopen.

Anafylactische reacties

Een anafylactische reactie is een allergische reactie van het gehele lichaam, die in mate en ernst kan wisselen. Classificatie gebeurt volgens de criteria van Mueller:

GraadVerschijnselen
0geen gegeneraliseerde verschijnselen
Ijeuk, gegeneraliseerde urticaria (galbulten), malaise
IIals graad I, met tevens twee of meer van de volgende symptomen:
  • angio-oedeem (abrupt optredende zwelling van weefsels);
  • misselijkheid;
  • buikpijn;
  • braken;
  • diarree;
  • drukkend gevoel op de borst;
  • duizeligheid.
IIIals graad II, met tevens twee of meer van de volgende symptomen:
  • kortademigheid;
  • stridor (dat wil zeggen iedere hoorbare ademhaling door vernauwing in de hogere of lagere luchtwegen, vaak betreft het een piepend of gierend geluid);
  • dysfagie (moeilijk kunnen slikken);
  • dysartrie (spraakstoornissen);
  • heesheid.
IVals graad III, met tevens twee of meer van de volgende symptomen:
  • cyanose (blauwachtige verkleuring van huid en slijmvliezen ten gevolge van ontoereikende zuurstofopname door het bloed);
  • hypotensie (lage bloeddruk);
  • collaps (flauwvallen);
  • bewustzijnsverlies;
  • incontinentie.
Tabel: Classificatie naar ernst van allergische reacties op insectensteken volgens Mueller.

In Nederland sterven jaarlijks gemiddeld twee tot drie mensen als gevolg van een anafylactische reactie na een bijensteek of wespensteek, maar vermoedelijk ligt dit aantal hoger aangezien de samenhang tussen overlijden en een insectensteek niet altijd gemaakt wordt.¹

Behandeling wespensteek, bijensteek en hommelsteek

Symptoombestrijding

Behandeling van een steek bestaat uit symptoombestrijding:
  • Verwijder eerst de angel indien deze nog aanwezig is. De omvang van de zwelling neem toe zolang de angel nog aanwezig is. Het maakt niet uit hoe de angel verwijderd wordt.² De angel kan verwijderd worden door met een mes, nagel of een stukje papier over de huid te schrapen. Het is van belang daarbij niet te knijpen, want dan komt er nog meer gif vrij uit de zakjes die aan de angel kleven.
  • Zuig daarna het gif uit met bijvoorbeeld een vacuümpompje.
  • Daarna koelen om de zwelling tegen te gaan. Bij koeling heeft het lokaal aanbrengen van acetylsalicylzuur geen meerwaarde.
  • Zo nodig een orale NSAID toedienen.
  • Bij uitgebreide lokale reacties kunnen antihistaminica worden voorgeschreven.

Wanneer de huisarts raadplegen?

Raadpleeg direct de (huis)arts na een steek/beet in tong, mond of keel en bij (eerder gebleken) overgevoeligheid voor (bepaalde) insectensteken of -beten.

Hyposensibilisatie

Patiënten die allergisch zijn en een doorgemaakt klasse III of IV anafylaxie hebben, komen in aanmerking voor hyposensibilisatie. Dit is een effectieve behandeling, waarbij de patiënt ongevoelig wordt gemaakt voor de stof waar hij/zij gevoelig voor is.

Noten:
  1. E.M.A. Vossen: Steek van bij, wesp of hommel, in: Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.178.
  2. Visscher PK, Vetter RS, Camazine S: Removing bee stings. Lancet 1996;348:301-302.

Lees verder

© 2011 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Allergisch voor bijen- of wespensteekAllergisch voor bijen- of wespensteekGestoken worden door een wesp of bij kan erg vervelend zijn, maar meestal is de steek niet gevaarlijk. Sommige mensen zi…
De hommel- en bijensteekDe hommel- en bijensteekGrote kans dat je wel eens door een wesp bent gestoken. Naast een pijnlijke steek van deze insecten, is er ook een kans…
EHBO bij insectenbeten (wespen, bijen, mieren en teken)EHBO bij insectenbeten (wespen, bijen, mieren en teken)Een insectenbeet vindt snel plaats wanneer iemand bijvoorbeeld werkt in de tuin, buiten picknickt of buiten schildert. S…
Bijensteek: Symptomen en behandeling van bijenstekenBijensteek: Symptomen en behandeling van bijenstekenEen bijensteek is een soort verwonding veroorzaakt door een bij. De bij laat tijdens het steken een gifzakje achter dat…

Aften in de mond, op de tongAften in de mond, op de tongAften in de mond, op de tong. Aften zijn zeer pijnlijk. Het zijn zweertjes die in de mond voorkomen. Ze veroorzaken voor…
Muggenbeet: jeuk, uitslag en allergische reactie muggenbultMuggenbeet: jeuk, uitslag en allergische reactie muggenbultEen muggenbeet kan een sterk jeukende bult veroorzaken op de plek waar de persoon door een mug is gestoken. Jeuk als gev…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: John Severns = Severnjc, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • E.M.A. Vossen: Steek van bij, wesp of hommel, in: Kleine kwalen in de huisartsenpraktijk, vijfde geheel herziene druk, tweede oplage, Elsevier Gezondheidszorg, Amsterdam, 2010, p.176-181.
  • Visscher PK, Vetter RS, Camazine S: Removing bee stings. Lancet 1996;348:301-302.
  • Afbeelding bron 1: Tony Hisgett from Birmingham, UK, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
Reactie

Caitlin, 23-07-2014
Ik ben gestoken door een hommel en me ouders hebben het gif er niet uit gezogen.
En nu zit er een hele zwelling op me arm en doen me spieren pijn.

Dus nu is de vraag : wat moet ik doen? Reactie infoteur, 23-07-2014
Gewoonlijk ontstaat er na de steek, rond de plek van de steek, een zwelling. Dit noemen we een plaatselijke, of ook wel niet-allergische reactie. De plek rond de steek zwelt in dat geval op en wordt rood en jeukerig. Dit kan kort na de steek beginnen, maar meestal na enkele uren. De zwelling/jeuk kan meerdere uren, zelfs dagen aanhouden. In sommige gevallen kan de vlek zich wat verder uitbreiden; vaak duurt het dan ook wat langer voor de reactie weer verdwenen is. Het gaat in zo’n geval steeds om een lokale, niet-allergische reactie. Medische behandeling is in dit geval niet altijd nodig. Wel kunnen een aantal maatregelen genomen worden om de lokale reactie tot een minimum te beperken. Lees hier verder: http://goo.gl/nWJ4bD

Slechts ongeveer 1% van de bevolking blijkt na herhaalde steken (soms al bij de tweede of derde steek) een allergische, of ook wel genoemd algemene, systemische of anafylactische reactie te vertonen. Er worden bij de allergische reactie 4 gradaties onderscheiden. Deze zijn van 1 tot 4 oplopend in heftigheid. Neem bij koorts of een graad 1 reactie contact op met de huisarts. Lees hier verder: http://goo.gl/nWJ4bD

Neem bij twijfel contact op met je huisarts.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 06-04-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 4
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.