Wat is Testosteron?

Testosteron is het bekendste, populairste, maar ook het beruchtste hormoon. Het hormoon heeft de naam dat het mannen stoer, sterk, sportief, sexy, potent en kaal maakt. Anderzijds zou het mannen ook agressief en asociaal maken. Wanneer mannen vrouwen willen imponeren of wanneer mannen onderling in een verbale of fysieke strijd verwikkeld raken lijkt er zelfs testosteron in de lucht hangen.

Het mannelijk geslachtshormoon

Testosteron is het belangrijkste mannelijk geslachtshormoon of androgeen. Het hormoon wordt geproduceerd in de gonaden en in de bijnieren. De mannelijke gonaden, dat zijn de geslachtsklieren, zijn de testikels, ook wel teelballen of zaadballen genoemd. Zij produceren het meeste testosteron. Minder testosteron wordt geproduceerd in de bijnieren, dat zijn kleine niervormige orgaantjes die op de nieren liggen en diverse hormonen produceren.

De vrouwelijke gonaden, de eierstokken of ovaria, produceren ook testosteron, zij het veel minder. Vrouwen zijn voor hun testosteron vooral afhankelijk van wat ze krijgen van de bijnieren.

Wat zijn hormonen?

Hormonen zijn een soort schakelaartjes, gespecialiseerde stofjes die processen in het lichaam aanwakkeren of remmen en op die manier functies in het lichaam regelen. De meeste hormonen worden gevormd in klieren die de stofjes afgeven aan het bloed dat het transporteert naar daar waar het stofje nodig is. Hormonen beïnvloeden zo onder andere de groei en ontwikkeling van het lichaam, het gedrag en karakter van de mens, de stofwisseling en de werking van de verschillende organen.

Wat doet testosteron?

Aan testosteron wordt een heel scala van functies toegeschreven.
Groeifuncties:

• Het hormoon heeft invloed op de lateralisatie. Dat is de specialisatie of dominantie van een hersenenhelft. Kleine kinderen hebben nog geen dominante hersenhelft. Zo zijn ze bijvoorbeeld nog niet rechts- of linkshandig, dat ontwikkelt zich pas vanaf het zesde jaar. De specialisatie is ook te merken aan bepaalde voorkeuren en talenten, voor taal bijvoorbeeld of voor muziek. Taal wordt meestal door de linkerhersenhelft gestuurd, muziek en andere creatieve taken meestal rechts.
• Testosteron zorgt voor de ontwikkeling tot man. Dat begint al bij het ongeboren embryo, wanneer bijvoorbeeld de mannelijke geslachtsorganen worden gevormd. In de puberteit zorgt het voor de verdere mannelijke ontwikkeling, de penis en de balzak groeit, er ontstaat beharing bij de geslachtsorganen en op de rest van het lichaam en op het gezicht. Ook wordt de stem lager en de spieren ontwikkelen zich.
• Ook bij vrouwen zorgt testosteron voor de groei van schaamhaar tijdens de pubertijd.

Seksualiteit:

• Zodra de man volgroeid is zorgt testosteron ervoor dat de mannelijke kenmerken blijven en zorgt het voor de aanmaak van sperma.
• Testosteron speelt een rol bij de libido, de zin in seks dus. Dat is ook waarom mannen vaak meer met seks bezig zijn dan vrouwen.

Tijdens het volwassen leven en het ouder worden:

• Het hormoon heeft ook invloed op de energiehuishouding. Zo zouden mannen met meer testosteron op oudere leeftijd meer energie hebben.
• Op oudere leeftijd neemt de hoeveelheid testosteron in het lichaam af. Dit gaat ten koste van de spiermassa en de zin in seks, maar ook het kortetermijngeheugen en slaapproblemen zouden een verband hebben met het hormoon.
• Ook is een verband aangetoond tussen testosteron en verschillende ouderdomskwalen, zoals osteoporose (botontkalking), hoge bloeddruk, te hoog cholesterolgehalte, aderverkalking, overgewicht en een afwijkende bloedsuikerspiegel. Het is nog niet duidelijk of het testosterongehalte nu de boosdoener is of het gevolg.

Andere functies:

• Testosteron heeft een invloed op de talgproductie en is er de oorzaak van dat jongeren in de pubertijd puistjes krijgen.
• Testosteron zet zich om in dihydrotestosteron, een hormoon dat invloed kan hebben op de snelheid waarmee een haar volgroeid is, de gevoeligheid hiervoor is erfelijk bepaald. Normaal groeit een haar gedurende enkele jaren, grotere hoeveelheden dihydrotestosteron in het lichaam kan dat verkorten tot slechts enkele maanden. Een haarzakje kan ongeveer 20 haren laten groeien, daarna is het uitgewerkt. Het zijn vooral de haarzakjes bovenop het hoofd die gevoelig zijn voor dit hormoon, daarom wordt een man meestal nooit helemaal kaal.
• Bij vrouwen komt dit probleem ook voor, maar veel minder vaak. Als vrouwen er last van hebben is er meer sprake van een verdeling van het haarverlies over het hele hoofd.

Testosteron beïnvloeden

Een man lijkt zelf invloed te kunnen uitoefenen op de hoeveelheid testosteron in zijn lichaam. Zo heeft het actief zijn een positief effect, dat geldt voor seksueel actief zijn, sportief zijn en het doen van bezigheden waardoor de man het gevoel heeft nuttig bezig te zijn. Wat sport betreft geldt dat vooral voor krachttrainingen, terwijl duursporten juist het tegenovergestelde effect hebben. Ook voldoende slaap heeft een positief invloed, evenals vitamine B.

Teveel vetweefsel en regelmatig alcoholgebruik doet juist de hoeveelheid testosteron weer geen goed.

Er zijn meer dingen die invloed zouden hebben op de hormoonspiegel, maar in hoeverre dit is aangetoond is de vraag. Zo zou drop een negatief effect hebben, ginseng en zon een positief effect, evenals een stofje genaamd DIM, of diindolymethane. Dat is een voedingsstofje dat vooral in broccoli, bloemkool en spuitjes gevonden wordt.

Agressie en doping

Testosteron staat ook bekend als het hormoon dat agressie veroorzaakt en dat wordt gebruikt als doping bij sport, vaak in de vorm van anabole steroïden. Het blijkt inderdaad zo te zijn dat bij zowel mannen als vrouwen testosteron en agressie, dominantie, minder sociaal gedrag en spiermassa een relatie hebben. Het een schijnt het andere op te wekken. Iemand die meer testosteron in het lichaam heeft zal zich dominanter opstellen, anderzijds produceert iemand die hard moet knokken in het leven meer testosteron. Iemand die juist een wedstrijd heeft gewonnen produceert op dat moment meer testosteron, terwijl iemand die tijdens training testosteron toegediend krijgt meer spiermassa kan opbouwen en iemand die tijdens een wedstrijd testosteron krijgt zal een grotere lichamelijke prestatie kunnen neerzetten.

Er zijn overigens onderzoeken gedaan die aantonen dat testosteron niet de agressie verhoogt, testosteron zou wel de statusdrang verhogen. Als agressie daarbij kan helpen dan wordt dat middel ingezet, als juist meer sociaal gedrag of onderhandelingstalent de status kan verhogen dat wordt dat gebruikt.

Testosteronpreparaten en de nadelen

Te weinig testosteron kan ervoor zorgen dat iemand zich minder prettig voelt, de zin in seks is minder, de spieren slinken, vet neemt toe, botten ontkalken en de lichaamsbeharing verminderd. Een arts kan dan besluiten een testosteronpreparaat voor te schrijven. Hiervoor zijn pillen, injecties en gel op de markt gebracht. De gel zorgt voor de meest constante testosteronspiegel en heeft dus vaak de voorkeur. Nadeel van de gel is dat vrouwen en kinderen er door de man aan te raken ook mee in contact kunnen komen, waardoor dat testosteron ook bij hen in het lichaam actief kan worden, wat uiteraard zeer ongewenst is.

Via het internet worden nu diverse testosteronpreparaten te koop aangeboden. Sites suggereren dat het voor mannen goed is om met hormoonpreparaten het lichaam gezond en vitaal te houden. Er is echter nog onvoldoende onderzoek gepleegd om te weten of deze preparaten veilig zijn. Wel is zeker dat testosteron de kans op prostaatkanker vergroot.

Onderzoek in het UMC Utrecht toont aan dat toediening van testosteron bij oudere mannen gedurende een half jaar een positief effect heeft op de spier- en vetmassa. Ook zou het glucose- en insulinepeil in het bloed verbeteren, wat zou wijzen op een betere energiehuishouding. Anderzijds had het hormoon een negatief effect op het HDL-cholesterol. Een eerder onderzoek liet geen verschil in hart- en vaatziekten zien, het hormoon had dus geen effect op de bloeddruk en aderverkalking.