Testosteron: functie bij mannen en vrouwen en lage waarden

Testosteron is een mannelijk hormoon. Bij mannen wordt vooral testosteron geproduceerd door de testikels of teelballen en in beperkte mate door de bijnieren. Bij vrouwen wordt testosteron door de eierstokken en de bijnieren geproduceerd. De productie van testosteron begint aanzienlijk te stijgen tijdens de puberteit, en vermindert na je veertigste levensjaar. Testosteron wordt vaak in verband gebracht met geslachtsdrift en speelt een belangrijke rol bij de productie van sperma. Maar het is ook van invloed op de botvorming (stevige botten) en spiermassa (spierkracht), de manier waarop mannen vet in het lichaam opslaan en zelfs de productie van rode bloedcellen. Testosteron stimuleert niet alleen de ontwikkeling van botten en spieren, maar ook de aanmaak van rode bloedcellen. Het testosteronniveau van een man kan ook van invloed zijn op zijn stemming.

• Wat zijn androgenen?
• Functie van testosteron
• Mannen
• Vrouwen
• Hoe regelen hormonen de teelballen?
• Testosterontekort
• Symptomen van lage testosteronwaarden
• Behandeling van te laag testosteron

Wat zijn androgenen?

Hormonen zijn chemische boodschappers die worden gemaakt door klieren in het lichaam en die via het bloed vervoerd worden om hun werk te doen in andere organen in het lichaam. Hormonen zijn nodig voor groei, voortplanting en welzijn. Androgenen zijn mannelijke geslachtshormonen die toenemen in de puberteit en die een jongen nodig heeft om zich te ontwikkelen tot een geslachtsrijpe volwassene die zich kan voortplanten. Het belangrijkste androgeen is testosteron.

Functie van testosteron

Mannen

Testosteron is het belangrijkste androgeen (mannelijk geslachtshormoon) bij mannen en het hormoon is nodig ten behoeve van de normale voortplantings- en seksuele functie. Testosteron is belangrijk voor de lichamelijke veranderingen die plaatsvinden bij ene jongen tijdens de puberteit, zoals de ontwikkeling van de penis en teelballen, en voor de typische kenmerken van volwassen mannen zoals gezichts- en lichaamsbeharing en een mannelijke lichaamsbouw. Testosteron is ook nodig voor de aanmaak van zaadcellen.

Testosteron is ook belangrijk voor de algehele gezondheid. Het helpt de groei van botten en spieren en beïnvloedt de stemming en het libido (geslachtsdrift). Een deel van het testosteron verandert in oestrogeen, het vrouwelijke geslachtshormoon, en dit is belangrijk voor de gezondheid van de botten bij mannen.

Testosteron wordt bij mannen voornamelijk in de teelballen gemaakt. Een kleine hoeveelheid testosteron wordt ook gemaakt door de bijnieren.

Vrouwen

Hoewel vrouwen veel minder testosteron aanmaken dan mannen, produceren vrouwen ook het androgeenhormoon testosteron in hun eierstokken en bijnieren. Vrouwen hebben kleine hoeveelheden nodig als onderdeel van de mix van hormonen die van invloed zijn op de gemoedstoestand, energieniveaus, geslachtsdrift en lichamelijke functies.

Hoe regelen hormonen de teelballen?

De hypofyse en de hypothalamus controleren de productie van mannelijke hormonen en sperma. Luteïniserend hormoon (LH) en follikelstimulerend hormoon (FSH) zijn de twee belangrijke boodschapperhormonen die door de hypofyse worden gemaakt en die op de teelballen inwerken.

LH is nodig voor de Leydig-cellen in de teelballen om testosteron, het mannelijke geslachtshormoon, te maken. Testosteron en FSH uit de hypofyse werken samen op de tubuli seminiferi (zaadbuisjes) in de teelballen om sperma te maken.

Testosterontekort

Een testosterontekort treedt op wanneer het lichaam niet in staat is om voldoende testosteron aan te maken. Hoewel het geen levensbedreigend probleem is, kan een tekort aan testosteron van invloed zijn op je kwaliteit van leven. Testosterondeficiëntie als gevolg van aandoeningen van de teelballen of de hypothalamus-hypofyse, treft ongeveer één op de tweehonderd mannen jonger dan 60 jaar. Ongeveer één op de tien oudere mannen kan een lager testosteronniveau hebben dan gemiddeld en dit wordt vaak geassocieerd met een chronische ziekte en obesitas.

Symptomen van lage testosteronwaarden

Lage testosteronniveaus kunnen bij mannen verschillende symptomen veroorzaken, waaronder:

• verminderde libido
• minder energie / vermoeidheid
• gewichtstoename / aankomen in gewicht
• somberheid of depressie
• negatief zelfbeeld
• minder lichaamshaar
• broze botten

Naarmate een man ouder wordt, maakt zijn lichaam minder testosteron aan. Dat is een natuurlijk en normaal proces. Doch er kunnen ook andere factoren zijn die ervoor zorgen dat de hormoonspiegels dalen. Trauma aan de teelballen, behandeling van kanker in de vorm van chemotherapie of bestraling (radiotherapie) kan de testosteronproductie doen dalen. Een aantal chronische aandoeningen en stress kunnen ook de productie van testosteron verlagen. Voorbeelden hiervan zijn:

• aids
• nieraandoening
• alcoholisme
• levercirrose

Behandeling van te laag testosteron

Een verminderde testosteronproductie staat bekend staat als 'hypogonadisme'. Dit hoeft zeker niet altijd te worden behandeld. Je kunt in aanmerking komen voor behandeling als een laag testosteronniveau van invloed is op je gezondheid en kwaliteit van leven verstoort. Testosteron kan op verschillende manieren worden toegediend: oraal, via injecties of met gels of pleisters op de huid. Deze behandeling kan zijn vruchten afwerpen in de vorm van een grotere spiermassa en een sterkere seksdrive. De behandeling kent echter ook enkele bijwerkingen. Een vette huid en oedeem zijn veel voorkomen bijwerkingen het het gebruik van testosteron. De teelballen kunnen ook krimpen, hetgeen bekend staat als testisatrofie. Bovendien kan de spermaproductie substantieel afnemen. Er is mogelijk ook een link met prostaatkanker, maar dat is anno 2024 nog niet opgehelderd.

Lees verder

• Testisatrofie: symptomen & oorzaak verschrompelde teelballen
• Testosteron verhogen: op natuurlijke wijze en door voeding
• Testosterontekort: symptomen van een laag testosterongehalte
• Testosteronwaarden in bloed: bloedonderzoek testosteron
• Androgel (testosteron): bijwerkingen en hoe te gebruiken?