Decorumverlies bij bejaarden tragisch verschijnsel

Bij ouderen die in geestelijk opzicht wat minder worden, treedt nogal eens het zogenaamde "verlies aan decorum" op. Een tragische ontwikkeling. Bejaarden vertonen dan, zonder dat ze het zelf beseffen, gedrag waarvoor ze zich vroeger enorm zouden schamen. Een trieste, meestal onomkeerbare geestelijke achteruitgang. Tevens een schokkende ervaring voor de nabije familie en vrienden, dat bij de oudere de fatsoensnormen en het schaamtegevoel afnemen.

Decorumverlies

Decorum is in feite een ander woord voor fatsoen. Decorumverlies betekent eigenlijk dat je fatsoensnormen geen of een mindere rol spelen. Dat kan door veel oorzaken, ook bij jongeren, bijvoorbeeld tijdelijk in een oorlog of bij natuurrampen, als je het vege lijf moet zien te redden. Honger, armoede, angst en paniek zetten mensen aan tot daden die verre van beschaafd zijn en vaak zelfs zijn te begrijpen. Want als je in zee dreigt te verdrinken is het enige dat telt dat jij in de reddingsboot komt, en in doodsangst duw je er iemand voor onder water. En elke rechtgeaarde moeder verandert in een nietsontziende furie als ze gedwongen wordt haar kind te verdedigen tegen honger of geweld.

Decorumverlies door medische oorzaak

Bij bepaalde ziekten treedt verlies aan decorum op zonder dat de patiënt zich er van bewust is, zoals bij de ziekte van Alzheimer. Patiënten schamen zich dan zelfs bij wildvreemden niet langer voor bijvoorbeeld hun braaksel, naaktheid of ontlasting. Het is een ernstige vorm van onaangepast gedrag, waarvan de patiënt geen benul heeft dat hij/zij dat vertoont. Zou een dergelijk ongepast gedrag wel door de persoon in kwestie beseft worden, dan is er geen sprake van decorumverlies, maar eerder van een persoonlijkheidsstoornis.

Bij ouderen

Vooral bij mensen op hogere leeftijd komt het regelmatig voor dat zij in het openbaar gedrag vertonen waarvoor zij zich vroeger zeker zouden schamen. Ook hier spreekt men dan over verlies aan decorum. Het kan heel confronterend zijn voor de familie als zij merken dat hun moeder of vader, die vroeger misschien een persoon van aanzien was, nu bijvoorbeeld ongegeneerd winden of oprispingen laat in de directe nabijheid van anderen. Of dat vader sinds enige tijd onzedelijke grapjes maakt bij dames of ze een beetje te vaak aanraakt.

Mondelinge communicatie

Het decorumverlies van ouderen kan er ook toe leiden dat ze scherper, kwetsender en botter worden in hun opmerkingen, reacties en antwoorden. Het verstand filtert dan niet langer de opkomende gedachten. Als bij een kind wordt de mening impulsief, onverbloemd en ongevraagd uitgesproken.

Ook als uw oude vader of moeder geen Alzheimer heeft kan er, als gevolg van beginnende dementie, toch decorumverlies ontstaan en kunnen de grenzen tussen wat wel en niet hoort vervagen. De vraag is hoe je hier mee om moet gaan.

Als het besef van wat netjes is, langzaam vervaagt

Als zoon of dochter is het schokkend als je ziet dat je ouders, langzaam maar zeker, onaangepast gedrag vertonen in de nabijheid van jou of nog erger bij anderen. Soms is er alleen sprake van een tijdelijke verwardheid en keert het fatsoen weer terug. In veel andere gevallen, bij verschijnselen van (beginnende) dementie, is de kans dat het normbesef terugkeert nihil. Boos worden of een standje geven heeft alleen zin als er sprake is van gemakzucht of onverschilligheid bij de oudere persoon. Maar als dat niet aan de orde is, rest er weinig anders dan een liefdevolle poging tot tempering van het onaangepaste gedrag, aandacht en verzorging. Daarnaast tevens begrip vragen aan de omgeving. En uiteraard in overleg treden met het verpleegkundig personeel en arts.