Maca, de Peruaanse ginseng

Maca of Lepidium peruvianum Chacon is een knolgewas die hoort bij de koolgewassen (Brassicacaea), familie van broc­coli, mierikswortel en rammenas maar nog nauwer verwant aan de gewone tuinkers, Lepidium sativum. De verse groene blaadjes van de Maca proeven net zoals tuinkers naar mosterdolieglycosiden. Maar Maca komt helemaal uit de hoogvlakten van de Peruviaanse Andes, waar het groeit op 4000 meter hoogte. Deze plant was al sinds 2000 v.C. voor de autochtone be­volking een waardevol voedingsmiddel en medicinaal gewas. Ten tijde van de Inca's (1200-1532), gold maca als een uitzonderlijke stimulans voor lichaam en geest. De voedingsrijkdom en medicinale waarde werden dermate hoog ingeschat dat de knol zelfs als betaalmiddel werd gebruikt.

Herwaardering

Tot voor kort was maca praktisch onbekend buiten de Peruviaanse An­des. Door de veeleisende teelt was het gewas ook lokaal sterk in onbruik geraakt. Dankzij het levenswerk van de Peruviaanse dr. Gloria Chacon verwierf Maca terug bekendheid en waardering. In 1990 identificeerde zij maca en gaf er de botani­sche naam Lepidium peruvianum Ch. aan. In dit verband moet benadrukt worden dat Lepidium peruvianum Ch. niet dezelfde plant is als Lepidium meyenii Walpers, een plant waaraan veel wetenschappelijke lectuur en pu­bliciteit - ten onrechte - dezelfde effecten en eigenschappen toeschrijven als de echte maca. Lepidium peruvianum Ch. wordt uitsluitend gekweekt in Peru, in de streken Junin en Pasco, dit in tegenstelling tot Lepidium meyenii Walpers, een bosplant die niet enkel in Peru voorkomt, maar ook in Bolivië, Argentinië en in nog andere landen.

Uitzonderlijke voedingswaarde

Door een teelt in compleet natuurlijke omstandigheden op een rijke, niet geïndustrialiseerde berggrond en dit op grote hoogte en onder maximale blootstelling aan zon, wind en temperatuurverschillen, slaat maca heel veel voedingstoffen op. Ze bevat een heel brede waaier van actieve biochemi­sche bestanddelen: mineralen, vitaminen, proteïnen, lipiden, antioxidan-ten, isothiocyanaten en macaïnes. In 1997 heeft dr. Chacon aangetoond dat maca liefst 31 goed opneembare mineralen bevat, die essentieel zijn voor het menselijke organisme: kalium, calcium, zwavel en magnesium in aanzienlijke hoeveelheden, maar ook natrium, ijzer, silicium, bismut, man­gaan, zink, kobalt, koper, vanadium, molybdeen. Qua vitamines dient het aanzienlijke gehalte worden aangestipt van bètacaroteen, vitamine C en de B-vitamines B1 (thiamine), B2 (riboflavine), B9 (foliumzuur) en B12 (coba-lamine). Als flavonoïden treffen we vooral anthocyanen en isoflavonen aan. Ten slotte moeten we zeker wijzen op het gehalte glucosinolaten: naast benzylisothiocyanaat zijn vooral de bijzondere macaïnes heel interessant.

Brede adaptogene werking

Door de uitzonderlijke voedingswaarde mag men maca zeker rekenen tot de "adaptogene" planten, die het aanpassingsvermogen in ongunstige omstandigheden verbeteren en het fysieke en geestelijke prestatievermo­gen verhogen. Maca wordt om die reden ook wel "Peruviaanse ginseng" genoemd. Maca fungeert als een katalysator, die essentiële biochemische reacties bevordert en versnelt in onze lichaamscellen, wat de lichaams­functies en vitaliteit ten goede komt. Deze tonifiërende werking uit zich ook ter hoogte van het zenuwstelsel. Door deze brede revitaliserende en versterkende werking is de macawortel dan ook inzetbaar bij:

• vermoeidheid en energiegebrek
• herstel na ziekte
• verminderd geestelijk en lichamelijk prestatievermogen
• verminderde uithouding
• de gevolgen van stress en verminderde stressbestendigheid
• verminderde immuniteit
• verminderd geheugen en concentratievermogen
• vroegtijdige ouderdomsverschijnselen

Door de rijkdom aan anti-oxidanten worden aan Maca ook preventieve ei­genschappen toegeschreven, onder meer tegen dementie, de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson. Wel weer erg veel kwaliteiten voor zo'n eenvoudig plantje!

Stimulans van de geslachtsklieren

Wat Dr. Chacon en andere wetenschappers in het bijzonder hebben kun­nen aantonen, is het feit dat maca een stimulerende werking heeft op de geslachtsklieren. Dit was in het verleden al gebleken toen de Spaanse con-quistadores merkten dat hun paarden door de ontberingen op barre hoog­ten verzwakt en onvruchtbaar waren geworden. De autochtone bevolking raadde hiervoor maca aan. De uitwerking op de dieren was zo overtuigend dat men in de koloniale annalen kan lezen hoe Spanje prompt 9 ton maca eiste als belasting en ook hoe de Spanjaarden op hun beurt zelf de uitzon­derlijke eigenschappen van de plant op libido en vruchtbaarheid ontdekten. Voor de stimulerende werking op de mannelijke en vrouwelijke gonaden zijn vooral de vier in maca voorkomende macaïnes verantwoordelijk: ma-caïne 1, macaïne 2, macaïne 3 en macaïne 4. Deze stoffen, die eerst tot de alkaloïden werden gerekend, maar waarvan nu is aangetoond dat het glucosinolaten zijn, geven aan maca de volgende eigenschappen:

• een positieve invloed op de spermatogenese (aanmaak van spermatozoïden). Toediening van zowel 1500 als 3000 mg droogextract van maca gedurende 4 maand bij mannelijke vrijwilligers tussen 22 en 44 toonde aan dat zowel het spermavolume, het aantal spermatozoïden per ejaculatie als de beweeglijkheid van de sperma­ tozoïden toenam1. Bij mannelijke ratten kon worden aangetoond dat door maca het gewicht van testes en epididymis (bijbal) toenam2 en dat de spermatogenese geactiveerd werd34.
• een positieve invloed op het libido en het erectievermogen van de man. In een dubbelblind, placebogecontroleerd onderzoek werd aangetoond dat na 8 weken inname van maca het seksueel verlangen bij de man toenam, wat niet was toe te schrijven aan een verbetering van het gemoed of een verandering van de testosteronspiegel5. Maca verbeterde in een dubbelblind placebogecontroleerd onderzoek significant de seksuele dysfunctie door antidepressiva6 en het erectiele vermogen bij milde erectiele dysfunctie.
• een positieve invloed op het libido en op menopauzale verschijn­selen als angst en depressiviteit bij vrouwen en dit zonder invloed op de hormonenspiegel van androgenen of oestrogenen.
• een positieve invloed op het aantal follikels van De Graaf en op de vruchtbaarheid bij vrouwen. In een studie van 1997 door dr. Freddy Madrid en dr. Gloria Chacon, werden jonge teefjes van verschillende hondenrassen tussen 1,5 en 4,5 jaar, die niet meer loops werden, gevoed met macapoeder (1,5 g / 10 kg lichaamsgewicht). Resultaat: alle hondjes wierpen jongen af (tussen 4 en 9 mannelijke en vrouwe­lijke jongen per diertje).

Opmerkelijk is het feit dat de macaïnes hierbij blijkbaar rechtstreekse ef­fecten uitoefenen, want er werd geen verandering in de hormonenspiegels waargenomen. Maca kan dus goede diensten bewijzen: als afrodisiacum bij verminderd libido, zowel bij man als vrouw ter verbetering van de fertiliteit bij verminderde vruchtbaarheid, bij menopauzale klachten, als alternatief voor de hormonale substitutietherapie (HST) bij premenstrueel syndroom.

Voor verdere studie

• Johnas TA : Ethnobotany and phytochemistry of Tropaeolum tuberosum and Lepidium Meyenii from Andean South America: Ph.D. Thesis, Yhe University of British Columbia, Canada 1980.
• Dini A., Migliuolo G., Rastrelli L., Saturnino P., Schettino O. : Chemical composition of Lepidium meyenii, in: Food Chemistry 49, London, 1994.
• Stone M, Ibarra A, Roller M, et al. A pilot investigation into the effect of maca supplementation on physical activity and sexual desire in sportsmen. J Ethnopharmacol 2009 Sep 22.
• Zenico T, Cicero AF, Valmorri L, et al. Subjective effects of Lepidium meyenii (Maca) extract on well-being and sexual performances in patients with mild erectile dysfunction: a randomised, double-blind clinical trial. Andrologia 2009 Apr; 41(2):95-9.
• Brooks NA, Wilcox G, Walker KZ, et al. Beneficial effects of Lepidium meyenii (Maca) on psychological symptoms and measures of sexual dysfunction in postmenopausal women are not related to estrogen or androgen content. Menopause 2008 Nov-Dec; 15(6):1157-62.
• Gonzales GF, Gasco M, Malheiros-Pereira A, Gonzales-Castañeda C  Antagonistic effect of Lepidium meyenii (red maca) on prostatic hyperplasia in adult mice. [Journal Article, Research Support, Non-U.S. Gov't]Andrologia 2008 Jun; 40(3):179-85.
• Gonzales-Castañeda C, Gonzales GF. Hypocotyls of Lepidium meyenii (maca), a plant of the Peruvian highlands, prevent ultraviolet A-, B-, and C-induced skin damage in rats. [Journal Article]
• Photodermatol Photoimmunol Photomed 2008 Feb; 24(1):24-31.