Polyfenol: antioxidant en bioactieve stof

Polyfenolen staan in de belangstelling. Voedingsproducenten en –verkopers van granaatappelsap, groene en witte thee, chocolade en wijn bijvoorbeeld, prijzen deze stoffen aan om hun heilzame werking als antioxidant, werking tegen ontstekingen en allergieën en beschermende werking tegen hart- en vaatziekten, kanker en diabetes. Onderzoekers zijn naarstig op zoek naar nog meer en nog heilzamere werkingen van polyfenolen, zoals het tegengaan van de veroudering en het langer leven.

Wat zijn polyfenolen?

Polyfenolen zijn plantaardige antioxidanten die, net als carotenoïden en fytosterolen onder de zogenaamde bioactieve stoffen vallen. Bioactieve stoffen zijn stoffen waarvan wordt aangenomen dat we ze niet absoluut nodig hebben, maar die wel een bepaalde functie kunnen hebben in het lichaam. Andere bioactieve stoffen worden ook gevonden in zeeorganismen. Een veel gebruikte bron voor geneesmiddelen in onderzoek zijn zeesponzen. Er worden nog regelmatig nieuwe polyfenolen en andere bioactieve stoffen gevonden.

Het gevaar van polyfenolen

Er wordt zoveel verwacht van deze stoffen dat een aantal cosmetica-, voedingsmiddelen- en supplementproducenten hierop vooruit lopen en hun producten met veelbelovende claims aanprijzen aan de consument. De wetenschap is echter nog lang niet klaar met onderzoeken van de verschillende stoffen. Je kunt functies aantonen in laboratoria en onder specifieke omstandigheden in proefdieren, daarmee is nog niet de werking in de praktijk in het menselijk lichaam aangetoond. Het is bijvoorbeeld nog maar de vraag of de aangeprezen producten het maagdarmkanaal passeren. Het is ook maar de vraag of het lichaam reageert op die ene stof. In veel gevallen zal een werking veroorzaakt worden door een combinatie van stoffen en factoren. Er zijn steeds meer aanwijzingen die die stelling bevestigen, zoals dat ook geldt voor de vitaminen. Zeker is ook dat het lichaam veel stoffen afbreekt voor ze de plaats van bestemming bereiken.

Ook is aangetoond dat dat een aantal stoffen in hogere doseringen net zoveel kwaad kunnen als goed doen.

Wat doen polyfenolen en waar vinden we ze?

Er zijn enorm veel verschillende polyfenolen, zoals tannine, cafeïne, quercetine en arbutine, allen hebben hun eigen specifieke, meestal meervoudige beschermende of helende activiteiten.

Zo zijn er polyfenolen gevonden die beschermen tegen hart- en vaatziekten, diabetes, verschillende soorten kanker, zoals borst-, prostaat en huidkanker, overgewicht, aderverkalking, allergieën, hooikoorts, blaasontsteking en andere ontstekingen, ioniserende straling en verbetering van het immuunsysteem, het kortetermijngeheugen, het leervermogen en de alertheid, de stofwisseling, de ademhaling en de hartslag.

De polyfenolen zijn op verschillende manieren in te delen. Een veelgebruikte indeling is in tanninen, ligninen en flavonoïden. Flavonoïden vormen de grootste groep, van zo’n 4.000 verschillende stoffen.

Resveratrol

Een veelgenoemd stofje is Resveratrol, dat een hele reeks aan gezondheidsvoordelen zou kennen, zoals bescherming tegen hart- en vaataandoeningen, kanker, ioniserende straling, de ziekte van Alzheimer, griep- en andere virussen en overgewicht. Het zou ook een anti-verouderings en levensverlengende werking hebben en een positief effect op het bloedsuikergehalte.

Resveratrol, voor planten een schimmelbestrijder, vinden we in diverse planten, maar vooral in de schil van blauwe druiven, cranberries en rode wijn. Ook in het sap wordt resveratrol gevonden, maar de hoeveelheden daarvan variëren sterk. Resveratrol wordt ook in supplementen aangeboden. Het nemen van grote hoeveelheden resveratrol is echter niet aan te bevelen. De stof is nog niet op mensen getest en worden ook een aantal nadelen vermoed, zoals die voor het teveel nemen van de meeste stoffen geldt. Ook is bekend dat de lever de meeste resveratrol direct omzet in andere stoffen.

Flavonoïden

Flavonoïden vormen een grote groep van meer dan 5.000 verschillende verbindingen die als pigmentstoffen, dus kleurstoffen in planten wordt gevonden. Deze stofjes spelen daarnaast ook belangrijke rollen bij geur, smaak, plantenstofwisseling en bescherming tegen licht, hitte en oxidatie. Vaak geldt dat de meest kleurrijke gedeelten van een plant de meeste flavonoïden bevat.

Flavonoïden zijn krachtige antioxidanten. Aangetoond is dat pure vitamine C niet dezelfde positieve werking heeft op het menselijk lichaam als vitamine C in combinatie met flavonoïden. Uit laboratoriumonderzoeken zou blijken dat flavonoïden een kankerremmende werking hebben en een beschermende werking tegen obesitas, hart- en vaatziekten, diabetes, ontstekingen, aderverkalking, en verschillende soorten kanker. Daarnaast spelen ze een positieve rol bij ons immuunsysteem en de doorbloeding van de huid en ons geheugen en concentratievermogen.

Flavonoïden worden gevonden in veel planten. Ze komen voor in veel bloemen, fruit, groente, zaden, noten en cacao. Bekende bronnen zijn Ginkgo biloba, druiven, bosbessen, uien, groene en witte thee, koffie, wijn en chocola. In biologische groente worden meer, soms veel meer, flavonoïden gevonden dan in conventionele groente.

Quercetine

Quercetine is waarschijnlijk de meest voorkomende flavonoïde in de natuur en de meest voorkomende flavonoïde in ons eten. Aan quercetine worden veel belangrijke werkingen toegeschreven. Het is een natuurlijke antioxidant, het verlaagt waarschijnlijk het cholesterolgehalte, het remt allergische reacties doordat het aanmaak en afgifte van onder andere histamine remt, het speelt een rol bij het voorkomen van bepaalde complicaties door diabetes en het heeft een antitumor werking.

Voedingssupplementen zijn niet aan te raden, omdat hoge concentraties juist tumoren lijken te bevorderen.

Quercetine wordt gebruikt in hooikoortstabletten. Het middel remt de ontstekingsreacties en blokkeert de allergische reacties tegen pollen. Hooikoortspatiënten die deze tabletten dagelijks slikken blijken 96% minder histamine in hun bloed te hebben.

De meeste quercetine is gevonden in kappertjes, maggiplant en uien, vooral in de buitenste lagen. Ook komt de stof in ruime hoeveelheden voor in groene en witte thee, rode wijn, koolsoorten, appels, bessen, druiven, frambozen, sperziebonen, tomaten, knoflook, Ginkgo biloba, Sint Janskruid.