Wat is nu precies een verslaving?

Verslaving is een vaak voorkomend probleem dat steeds meer opduikt bij jongeren. Wat het is, wat de symptomen zijn en hoe men het best kan afkicken wordt in dit artikel besproken.

Wat is verslaving?

Verslaving houdt in dat je de controle over jezelf verliest. Je verliest je keuzevrijheid en wordt totaal afhankelijk van je verslaving en je kan niet meer functioneren/leven zonder. Je kan aan zowat alles verslaafd geraken zowel aan tastbare als ontastbare dingen.

Een verslaving heeft de volgende kenmerken:

• Een verslaving is altijd schadelijk voor de verslaafde en vaak ook voor zijn omgeving. Niet alleen lichamelijk maar ook psychisch kan dit ernstige gevolgen hebben.
• Het is moeilijk voor een verslaafde om op eigen kracht af te kicken. Met hulp van de directe omgeving en veel wilskracht is de kans op slagen reëel.

Hoe word je verslaafd?

Er zijn 5 fasen in het verslavingsproces:

Kennismaking:

Als je in aanraking komt met een verslavend middel door je omgeving zoals door vrienden, ouders, … ben je er gevoeliger voor om er zelf mee te beginnen. Je imiteert dus je omgeving. Ook door te experimenteren kan je kennismaken met verslavende middelen.
bv: op een fuif steekt je beste vriend een sigaret op, hij biedt je er een aan en je steekt er ook een op.

Prettig vinden en leren gebruiken:

Niet alle middelen geven van in het begin een prettig gevoel. Bij de eerste keer kan het gebeuren dat je ziek wordt of geen effect voelt. Het kan dus een tijdje duren vooraleer er sprake is van een genotsgevoel.
bv: Je eerste sigaret smaakt meestal helemaal niet goed en je kan er zelfs misselijk van worden.

Geregeld gebruiken:

Het wordt een gewoonte. Het is kleinschalig begonnen maar na verloop van tijd gebruik je meer en meer maar je kan nog zonder.
bv: in het bijzijn van rokers steek je er zelf ook altijd een op.

Overmatig gebruiken:

Je gaat elke kans benutten om het ‘middel’ te gebruiken. Maakt niet uit waar of wanneer.
bv: Vlak voor school, tijdens speeltijden, direct na school steek je een sigaret op.

Verslaving: zonder het middel kan je niet meer normaal functioneren:

Je dagelijks leven staat in het teken van je verslaving.
bv: Tijdens de les tel je af naar speeltijden omdat je dan eindelijk kan roken. Tijdens leswisselingen gebeurt het ook vaak dat je een sigaret opsteekt.

De motieven

Invloed van de consumptiemaatschappij:

Sommige vormen van drugs zijn volledig geaccepteerd in de maatschappij.
Bv: in Frankrijk, wijn drinken. In Nederland is cannabisgebruik zo ingeburgerd dat er speciale coffeeshops voor bestaan.

Identiteitsverandering bij jongeren:

Jongeren gaan vaak experimenteren omdat er gewaarschuwd wordt dat er ernstige gevolgen aan drugs en dergelijke vasthangen. De drang om hun eigen identiteit te ontwikkelen zet hen aan om deze dingen zelf te ontdekken.

Enkele persoonlijke factoren:

1. Peer pressure
2. Uit nieuwsgierigheid
3. Zelfstandigheid willen bewijzen
4. Stresssituatie
5. Ontsnappen aan verveling en eenzaamheid
6. Omdat het lekker is
7. Voor het plezier
8. Om de communicatie met anderen te vergemakkelijken
9. Ze willen houvast aan iets reëel
10. Protest tegen ouders

Alcoholverslaving

Onderzoeken wijzen uit dat ca. 800.000 Belgen tot de zware drinkers behoren. Alcohol is een maatschappelijke geaccepteerde drug en dus is de grens tussen een gezelligheids- en probleemdrinker zeer vaag. Uit onderzoek is gebleken dat, globaal gezien, mannen die meer als 21 glazen alcohol nuttigen per week problemen krijgen met hun gezondheid. Bij vrouwen zorgen 14 glazen alcohol per week al voor lichamelijke klachten. Als dit aantal langdurig overschreden wordt kan dit serieuze gevolgen hebben zoals hersenbeschadiging Je geheugen gaat erop achteruit, je denken vertraagd en je kan je minder goed aanpassen aan nieuwe situaties. Je hersenen werken niet alleen minder goed ook het volume ervan kan bij overmatige drinkers tot wel 15% afnemen. Ook lever en maag lijden enorm onder overmatig gebruik van alcohol.

Men begint vaak met drinken om problemen uit het dagelijkse leven te vergeten maar door het drinken worden deze problemen ook vaak in stand gehouden of verergeren ze. Als je vaak veel drinkt, went je lichaam aan het drinken en ga je steeds meer en meer nodig hebben om hetzelfde gevoel te krijgen. Deze gewenning noemen we tolerantie. Een groot misverstand is dat drinkers denken dat ze steeds beter tegen alcohol kunnen door deze tolerantie. Maar tolerantie treedt niet op voor alle effecten van alcohol. Zo gaat het reactievermogen nog steeds even snel achteruit.

Als de gebruiker dan toch besluit te stoppen met drinken krijgt hij af te rekenen met ernstige afkickverschijnselen zoals hevig transpireren, misselijk zijn, slecht slapen, trillende handen,enz. Men krijgt ook angstaanvallen en voelt zich lusteloos. Slechts in enkele gevallen komen hallucinaties of bewustzijnsverlies voor. In vergelijking met de psychische ontwenning valt dit nog goed mee. Als iemand lange tijd gedronken heeft, moet hij na het stoppen helemaal opnieuw leren leven zonder alcohol. Waar alcohol bij tegenslagen als een soort van medicijn werd ingenomen, moet een ex-drinker dit nu verwerken zonder zijn ‘hulpmiddel’. Alle problemen worden zonder alcohol scherp en direct beleefd en dikwijls ontbreekt bij een ex-drinker de ervaring en het vermogen om deze problemen op te lossen. Terugrijpen naar de fles is hier de gemakkelijkste optie dus is professionele hulp geen overbodige luxe.

Zo’n professionele hulp kan bestaan uit doktersbegeleiding, een ontwenningskliniek of bezoeken aan de A.A. (anonieme alcoholisten), een zelfhulpgroep die d.m.v. een twaalfstappenplan hun drankprobleem gezamenlijk probeert te overwinnen.

Drugsverslaving

Ongeveer 90 000 Belgen kampen met een drugsverslaving. Er zijn drie categorieën waarin drugs wordt onderverdeeld:

• De verdovende middelen of ook wel ‘downers’ genoemd. Tot deze groep behoren de opiaten, zoals opium of heroïne dat een afgeleide is van opium. Ook morfine behoort tot deze groep dat, behalve als drug, ook gebruikt wordt in de geneeskunde als sterke pijnstiller. Zoals je hoort in de naam verdoven deze drugs pijn, zowel lichamelijk als geestelijk. Het wordt dan ook vaak genomen om angst en problemen weg te nemen. Afkickverschijnselen hiervan zijn koude rillingen en angst.
• De stimulerende middelen, ook ‘uppers’ genoemd. Tot deze groep behoren cocaïne en de amfetamines. Ook een aantal plantaardige producten zoals thee, koffie en munt hebben een stimulerend effect, in mindere mate weliswaar. Amfetamine wordt vaak ook gebruikt als doping bij duursporten zoals wielrennen en lopen. Het wordt ook voorgeschreven onder de vorm van Ritalin aan mensen met ADHD waar het vreemd genoeg een kalmerende werking op heeft. Ze stimuleren dus lichaam en geest om zo bv betere sportprestaties neer te zetten of langer wakker te kunnen blijven.
• Hallucinogene middelen, ook psychedelische drugs, of geestverruimende middelen, genoemd. Hiertoe behoren onder andere marihuana , MDA, XTC, LSD en paddo’s. Van deze verschillende drugs is hennep, waar marihuana (wiet) en hasj onder vallen, de bekendste. Het effect hiervan is een soort van dromerigheid, waarvan je de meeste wilde, vreemde en creatieve gedachten krijgt. Ook heel bekend is XTC dat vaak gebruikt wordt in het uitgaansleven. Veelvuldig gebruik van deze drug doet echter de effecten afnemen. Vreemd genoeg is deze drug weinig verslavend maar kan wel bij langdurige inname psychoses in de hand werken. Bij inname van LSD duurt je trip zo’n 5 tot 12 uur. Je lichaam went hier vrij snel aan en na inname is het mogelijk dat als je binnen de 14 dagen nog eens LSD pakt je hier geen effecten van ondervindt.Bij zo’n LSD trip voel je je binnenstebuiten gekeerd en kan je nog dagen met een vreemd nagevoel rondlopen. Paddo’s lijken qua effect op LSD maar hun effect is een stuk minder sterk. Er kunnen zich wel visuele hallucinaties voordoen. Een dergelijke trip duurt zo’n 4 tot 8 uur. De volgende dag ondervind je er al geen last meer van.

De meeste drugs veroorzaken afkickverschijnselen zoals hoofdpijn, hevig transpireren, buikkrampen, een opgefokt gevoel, slapeloosheid, nachtmerries, hallucinaties, depressieve gevoelens en stemmingswisselingen. Hoe langer je gestopt bent, hoe minder je last zal hebben van deze verschijnselen.

Alleen afkicken is mogelijk maar heel moeilijk. Met gespecialiseerde hulpverlening die je bv. kan vinden bij De Sleutel kan dit een pak gemakkelijker zijn en ook de Druglijn kan een grote hulp zijn bij het afkicken.

Gokverslaving

België telt zo’n 70 000 gokverslaafden. Kenmerkend is dat een gokverslaafde zich niet meer kan houden aan de grenzen die hij had gesteld. Steeds als die financiële grens is bereikt, wordt die een beetje verlegd. Net zoals bij alcohol geraakt een gokker in een roes waarbij hij alles om zich heen vergeet, ook de problemen die het gevolg zijn van zijn verslaving. Een gokverslaafde kan aan niets anders denken dan aan gokken, hij raakt paniekerig, geïrriteerd en zelfs agressief als hij niet kan gokken. Vaak is de omgeving van de gokker niet op de hoogte van zijn gokverslaving doordat ze smoesjes gebruiken en zeggen dat het alleen maar een ‘hobby’ is. Gokken kan iemand zo in de ban houden dat hij tijd en ruimte vergeet en dus bv. vergeet naar afspraken te gaan of zelfs te eten.

Hoewel je je lichaam niet echt geweld aandoet kan het wel last ondervinden bij het afkicken. Je kan last hebben van slaapstoornissen, maagklachten, hoofdpijn en depressiviteit. Ook mentaal is het lastig. Zo gauw ze terug een beetje geld hebben krijgen ze een geweldig verlangen om terug te gokken en zo hun verloren geld terug te winnen. Dan spreekt men van geestelijke afhankelijkheid.

Voor hulp bij een gokverslaving kan je terecht bij ‘de Werkgroep Tegen GokVerslaving’ of WTGV.

Rookverslaving

Zowat een derde(!) van de Belgische bevolking rookt dagelijks en is dus verslaafd. In 2006 bleek dat roken rechtstreeks verantwoordelijk was voor de dood van 20 000 Belgen. Rokers schaden niet alleen hun eigen gezondheid maar ook die van hun medemens. Ongeveer 2200 mensen stierven aan meeroken in 2006.

Men geraakt verslaafd aan de nicotine in de sigaret. Nicotine wordt heel snel opgenomen door het lichaam en bereikt na enkele seconden al in grote hoeveelheden de hersenen. Daar beïnvloedt ze het centrale zenuwstelsel en je stemming. De roker zal zich relaxed , minder gespannen en wakkerder voelen. Ook het concentratievermogen verbetert. Wanneer de roker stopt daalt de concentratie aan nicotine in het bloed en treden er ontwenningsverschijnselen op zoals een grieperig gevoel, onrustigheid, klamme handen,… Door opnieuw een sigaret op te steken verdwijnen deze effecten in luttele seconden. Daarom is roken zo verslavend.

Roken is zo populair, vooral bij jongeren, omdat het makkelijk te verkrijgen is en vaak worden jongeren ook aangezet door vrienden om ermee te beginnen.(groepsdruk).

De gevolgen van roken zijn al merkbaar na korte tijd. De roker z’n conditie verslechterd en hij krijgt te kampen met een rokershoest. Ook hangt er steeds een vieze geur, rookgeur rondom hem. Op lange termijn krijgt de roker gele vingers en tanden en vernauwde aders. Een roker heeft ook 20 keer meer risico op longkanker dan een niet roker. Ongeveer de helft van de rokers sterft vroegtijdig door zijn rookgedrag. Ook impotentie kan een gevolg zijn.(!)

Doordat sigaretten zo verslavend zijn is het niet gemakkelijk om er af te blijven. Men kan dit doen met behulp van nicotinekauwgom of –pleister. Deze geven nicotine vrij en door altijd een kleinere dosering te gebruiken kan je langzaam afbouwen en uiteindelijk stoppen met roken.

Seksverslaving

Ongeveer 5% van alle volwassenen heeft te kampen met een seksverslaving. Seksverslaving wil zeggen dat je meer met seks bezig bent dan je zelf prettig vindt. Een seksverslaving begint vaak in de puberteit waarbij de seksverslaafde jongeren ondervinden dat ze moeite hebben normaal contact te maken, zonder seks.

Net als elke andere verslaving, kan het een vlucht zijn van dagelijkse problemen. Vaak komt het voort uit een gebrek aan zelfvertrouwen en angst om alleen te zijn. Ze proberen hun problemen kwijt te raken door seks, maar dit eindigt meestal in een teleurstelling. Zodra de seks voorbij is en de verslaafde zich niet meer in die roes bevindt wordt hij weer geconfronteerd met zichzelf. De emotionele bevrediging blijft uit. Om dit te ontvluchten begint de zoektocht naar alweer het volgende seksuele avontuur. Het gevoel van onvrede neemt toe, maar ze blijven in de ban van seks. Ze hebben geen controle meer over zichzelf en denken constant aan seks.

Een seksverslaafde kan moeilijk een partner hebben door zijn constante drang naar seks en als hij toch een partner heeft is bedriegen vaak niet veraf. Ook porno is een manier om zijn verslaving te onderhouden en daarom besteed een seksverslaafde vaak veel tijd op het net op zoek naar porno. Incest is ook een vaak voorkomend probleem bij seksverslaafden.

Een seksverslaving is niet te genezen maar kan wel behandelt worden. Met behulp van een seksuoloog kan de verslaafde proberen toch een zo’n normaal mogelijk leven op te bouwen.

Internet- en TV-verslaving

Veel jongeren hebben een eigen pc en tv op hun kamer wat een verslaving in de hand kan werken. Vaak is verveling de grootste oorzaak van zo’n verslaving. Met 1 klik op een knop kunnen ze spelletjes spelen of met vrienden praten. Je kan dus ook wel spreken van gemakzucht. Ook voor de tv zitten is gemakkelijker en minder vermoeiend dan iets te doen met vrienden. Deze verslavingen kunnen zo ver gaan dat er van ‘s morgens tot ’s avonds aan hun pc/tv zitten en alleen voor eten en drinken een pauze inlassen. Ook laten ze hun sociale contacten verwateren voor vriendschappen met mensen die ze ontmoet hebben op een chatbox en nog nooit gezien hebben. Een tv-verslaafde geraakt geïsoleerd en heeft vaak zelfs geen sociaal contact meer. Voor surfers is het ook gemakkelijker vrienden te hebben online omdat ze zich anders kunnen voordoen dan ze werkelijk zijn. Een slechte internetverbinding of de tv die niet werkt kan ook agressief gedrag in de hand werken. Vaak kampt een verslaafde ook met concentratiestoornissen door slaaptekort.

Het voornaamste afkickverschijnsel is het depressieve gevoel dat de gebruiker krijgt wanneer hij niet online kan gaan of tv kan kijken.

Voor een internet of tv-verslaafde is het aan te raden om hobby’s te zoeken waar hij zich mee kan bezighouden en dus niet altijd denkt aan internet of tv. Ook vrienden kunnen helpen door de gebruiker te betrekken in verschillende activiteiten

Eetverslaving

Er is zoveel aanbod in eten dat buiten het noodzakelijk nuttigen van voedsel dat het ook een genotsfunctie gekregen heeft. Het is ook helemaal ingeburgerd om voor de tv een zakje chips te eten of voor hapjes te zorgen wanneer er bezoek is. Daarom is het net als bij alcohol moeilijk een grens te stellen waar een eetverslaving begint. Een eetverslaafde kan eten uit verveling of er zijn ook de emotionele eetverslaafden. Ze eten uit verdriet of eenzaamheid en zien het eten als een troost. Dat verdriet komt vaak voort uit het negatieve zelfbeeld dat ze hebben omwille van hun overgewicht. Maar hoe meer ze eten hoe meer overgewicht ze krijgen en hoe erger de verslaving wordt. Het is dus een vicieuze cirkel.

Een eetverslaving is heel schadelijk voor de gezondheid. Overgewicht kan namelijk leiden tot hart- en vaatziekten, beroertes en diabetes. Een eetverslaafde kan het best hulp zoeken bij een diëtist.

Geloofsverslaving

Ook is er een soort van religieuze verslaving waarbij mensen toevlucht en troost zoeken in hun geloof. Karl Marx sprak al over ‘ godsdienst is opium voor het volk’.

Algemene symptomen

Enkele symptomen die aanwijzen dat je kampt met een verslaving:

• Je doet het vaker en gebruikt in grotere hoeveelheden dan je eigenlijk zelf wil.
• Je loopt er constant aan te denken en denkt alleen maar aan hoe je er aan kan geraken.
• Je zoekt excuses en verzint smoesjes om het toch opnieuw te kunnen doen.
• Het gebruik heeft negatieve gevolgen voor jezelf, je vrienden, je familie, gezondheid,…
• Je gaat steeds meer en meer gebruiken om het gewenste effect te verkrijgen. Of je gaat sterkere middelen gebruiken, zoals hard drugs.
• Als je het niet doet of gebruikt voel je je humeurig, ellendig, ziek of beroerd. Voor jou de reden om het weer te doen want zo ga je je weer beter voelen.
• Vrienden en familie hebben je al eens aangesproken op je gedrag en hebben je aangeraden het wat minder te doen/gebruiken.
• Je kan er echt niet mee stoppen ook al besef je dat de gevolgen van je gebruik steeds vervelender worden voor jezelf en anderen.
• Je hebt al pogingen ondernomen om te stoppen maar je kan het echt niet onder controle houden.
• Je geeft er teveel geld aan uit, zoveel dat je zelfs schulden krijgt.
• Je verliest enorm veel tijd door je bezigheid en de gevolgen ervan.

Algemene gevolgen

Voor jezelf:

• Fysische schade: je wordt ziek, geraakt oververmoeid, krijgt concentratiestoornissen, kanker,...
• Psychische schade: Je voelt je emotioneel enorm kwetsbaar en kampt met schuldgevoelens en schaamte. Je bent helemaal afhankelijk van je verslaving.
• Je verspilt enorm veel tijd waardoor je minder tijd kan maken voor vrienden en familie en waardoor je ze uiteindelijk zelfs kwijt geraakt.
• Er kan ook financiële schade ontstaan.
• In het meest extreme geval kan de verslaving ook leiden tot de dood van de gebruiker.

Voor anderen:

• Fysische schade: de verslaafde kan agressief worden en mensen uit zijn omgeving lichamelijk kwetsen. (bij roken=> meeroken)
• Psychische schade: de verslaafde geeft geen aandacht meer aan vrienden en familie en gaat zich onaangenaam gedragen.
• Financiële schade: Door geldgebrek gaat de verslaafde stelen om toch zijn verslaving te kunnen onderhouden.
  

Ontwenning

Fasen van ontwenning:

• Niet (willen) weten: Men is zich niet bewust van het probleem, de voordelen overstemmen de nadelen, anderen zien de nadelen wel. (“Ik stop wanneer ik wil! Ik ben helemaal niet verslaafd”)
• Zich zorgen maken: Men wordt zich bewust van het probleem.
• Beslissing: Men beslist om al of niet te veranderen; na een negatieve beslissing komt met terug in fase 1.
• Actieve verandering: Men stuurt zijn gedrag bij.
• Consolidatie: De verandering wordt een deel van het dagelijks leven.
• MAAR: Terugval: een blijvend risico