Langzame hartslag: bradycardie

Een langzame of trage hartslag wordt bradycardie genoemd. Een sporthart is een natuurlijke vorm van bradycardie, maar meestal wordt een bradycardie veroorzaakt door aangeboren afwijkingen, een operatie met littekenweefsel of andere oorzaken. Een langzame hartslag hoeft niet altijd ernstig of gevaarlijk te zijn. Soms zijn er geen symptomen merkbaar.

Wat is bradycardie?

Bradycardie is een langzame hartslag met minder dan 60 slagen per minuut. De normale hartslag voor volwassen bedraagt tussen de 60 en 80 slagen per minuut. Hierbij trekken de kamers van het hart dus tussen de 60 en 80 maal per minuut samen. De hartslag is nodig om bloed door het lichaam te pompen. Bij een normale hartslag wordt er gemiddeld 5 liter bloed per minuut door het lichaam gepompt. Het bloed voorziet alle organen van zuurstof en voert afvalstoffen af. Zonder het rondpompen van bloed zouden organen niet werken en zou het lichaam snel sterven.

Bij bradycardie is er sprake van een vertraagde hartslag. Deze bedraagt dan minder dan 60 slagen per minuut. Bradycardie is een hartritmestoornis die zowel bij jongeren als bij volwassen voor kan komen. Toch wordt deze ziekte meestal bij ouderen gezien. Soms is bradycardie moeilijk te herkennen.

Oorzaken en gevolg

Een van de oorzaken kan een aandoening van de sinusknoop zijn, waardoor er te weinig prikkels worden gevormd. Knopen in het lichaam zijn een groepje cellen die prikkelgeleidend zijn. De sinusknoop vormt elektrische prikkels die het hart aanzetten tot samentrekken. De sinusknoop brengt 60 tot 80 elektrische prikkels per minuut voort, dit komt overeen met het aantal hartslagen per minuut. De sinusknoop wordt ook wel de natuurlijke pacemaker van het hart genoemd.

Door aandoeningen van de sinusknoop kan het voorkomen dat deze te weinig elektrische prikkels voortbrengt. Hoe minder prikkels, hoe trager de hartslag. Een aandoening van de sinusknoop wordt ook wel sinusaritmie of hartritmestoornis genoemd. Soms wordt er gesproken van een falende sinusknoop.

Een andere oorzaak voor bradycardie is een aandoening aan de atrioventriculaire knoop. De atrioventriculaire knoop bevindt zich in het tussenschot tussen de linker-en rechterboezem. Dit tussenschot is niet geleidend en de atrioventriculaire knoop geeft de prikkels afkomstig van de sinusknoop door via strengen hartspierweefsel naar de linker en rechterbundel. Een atrioventriculair blok oftewel AV-blok is een stoornis in de prikkelgeleiding van de atrioventriculaire knoop. De prikkel van de sinusknoop komt dus wel binnen, maar wordt bij de atrioventriculaire knoop verstoord, vertraagd of niet goed doorgegeven. Het gevolg is een trage hartslag.

Vaak gaat het om een aangeboren afwijking, maar ook littekenweefsel kan een verslechterde geleiding veroorzaken. Ook een verstoring van zouten, zuren en hormonen veroorzaken een slechte geleiding van elektrische prikkels. Hypokaliëmie is een ernstig tekort van het mineraal (elektrolyt) kalium en kan ook een falende sinusknoop veroorzaken. Ook veroudering speelt een rol of een tekort aan schildklierhormonen. Sommige medicijnen hebben invloed op de geleiding van elektrische prikkels.

Gevolg

Het gevolg van een langzame hartslag is niet altijd ernstig. Wanneer er geen klachten zijn hoeft er vaak geen behandeling plaats te vinden. Bij extreme bradycardie is er sprake van minder dan 30 hartslagen per minuut. De weefsels krijgen hierdoor te weinig zuurstof en zullen afsterven. Vooral de hersenen zullen hier snel gevoelig voor zijn.

Sportershart: natuurlijke bradycardie

Een sportershart ontstaat door veel en zware lichamelijke inspanning. Het hart moet hierdoor zwaar werken en raakt getraind. Per slag wordt er door een sportershart meer bloed rondgepompt dan gewoonlijk. Het gevolg is dat het hart minder vaak hoeft samen te trekken om dezelfde hoeveelheid bloed rond te pompen. Het hart gaat trager slaan. Dit wordt ook wel natuurlijke bradycardie genoemd. Een sportershart heeft soms maar 40 slagen per minuut. Een sportershart hoeft geen problemen te geven, maar kan bij het ouder worden wel vaker een hartritmestoornis of soms een hartstilstand veroorzaken.

Klachten en behandeling

Wanneer er geen klachten zijn, wordt er vaak niet behandeld. Wel wordt de hartslag regelmatig gecontroleerd. Bij een extreem lage hartslag wordt er wel behandeld omdat dit levensgevaarlijk kan zijn. Wanneer er sprake is van klachten is behandeling zinvol.

De klachten van bradycardie bestaan veelal uit vermoeidheid, kortademig, duizelig, zwak voelen, pijn op de borst, neiging tot flauwvallen. De klachten kunnen in het begin alleen bij inspanning voorkomen maar zullen in een later stadium ook bij ontspanning merkbaar zijn. Bradycardie kan soms lange tijd ongemerkt blijven omdat deze aandoening zich langzaam uitbreidt. Bij aanhoudende klachten moet altijd een arts bezocht worden. Deze zal een hartfilmpje maken of de patiënt aan de hartmonitor leggen.

De behandeling bestaat uit medicijnen die de hartslag verhoogt. Soms is het nodig om de patiënt een pacemaker te geven. Dit is een kleine apparaat dat wordt verbonden met het hart middels elektrodes. De moderne pacemaker wordt aangestuurd door een microcomputer, die zich aanpast aan de patiënt. Een pacemaker wordt gevoed middels 2,5 volt lithium-iodine batterijen. De pacemaker geeft elektrische impulsen af en ondersteunt hiermee het hart. Een pacemaker gaat acht tot tien jaar mee.