Het schrikbeeld dat acne heet
Acne is een van de vaakst voorkomende huidaandoeningen. Door een toename van hormonen raken de talgklieren verstopt en gemakkelijk ontstoken waardoor de bekende puisten ontstaan. De ontsierende bulten verleiden je tot uitknijpen waarna je binnen korte tijd wordt getrakteerd op nog meer puisten. De aandoening reageert slecht op middeltjes en is aanleiding voor langdurige frustraties en sombere stemmingen. Als alle ellende eindelijk is doorstaan, zijn littekens je souvenir.Wat acne is
Acne is de algemene term voor diverse huidziekten waarbij er sprake is van puisten. Acne vulgaris (acne juvenilis) is de meest voorkomende vorm die vaak in de puberteit begint en soms nog tot na het dertigste levensjaar doorgaat. Driekwart van de 14 tot 25-jarigen krijgt er mee te maken. De huidziekte vindt zijn oorsprong in een overmatige talgproductie en een vergroting van de talgklieren waardoor er mede door dode huidcellen ophopingen ontstaan en de poriën verstoppen. Deze talgproductie wordt gestimuleerd door mannelijke hormonen, de androgenen. Hierdoor ontstaan afgesloten talgklieren waarvan de wand kan barsten. Het gevolg is een ontsteking die je kunt zien aan rode knobbels die door aanmaak van etter kleine abcessen kunnen vormen.De ziekte komt voornamelijk voor op de rug, nek, armen, borst, schouders en gezicht. Acne kan voor levenslange littekens zorgen in de vorm van onregelmatigheden in de huid zoals putjes en lijnen. Dit komt door bindweefselaanmaak dat een andere structuur heeft dan gewone huid. Acne is vooral in de puberteit als de ontwikkeling van het zelfbeeld centraal staat, een grote psychische belasting en de ziekte is heel hardnekkig en vaak langdurig.
Factoren voor acne
Er zijn een aantal onderliggende factoren verantwoordelijk voor acne:- Hormonale factoren
- Genetische factoren
- Hoge vochtigheidsgraad omgeving
- Polycysteus ovarium syndroom
- Poriënafsluitende cosmetica
- Druk door kleding op de huid
Invloed van geslachtshormonen
De belangrijkste factor is de toename van geslachtshormonen die in de puberteit plaatsvindt, met name testosteron en androsteendiol. Dit gebeurt zowel bij jongens als meisjes hoewel acne meestal bij jongens in ergere mate voorkomt. Acne is vaak het gevolg van een combinatie van bovenstaande factoren maar er zijn nog steeds bakerpraatjes die zeggen dat acne komt door het eten van chocola, varkensvlees, kaas, pizza, pinda's, patat, vet eten, kruiden, roken, voedselallergieën, infecties via anderen, vitaminetekorten, stress, spanningen, obstipatie, seks, transpiratie of een slechte hygiëne. Al deze beweringen zijn onjuist en ontstaan door een psychologisch mechanisme: Fixatie op het probleem door veel in de spiegel te kijken na bijvoorbeeld het eten van chocola of iets anders dat de persoon als verdacht heeft bestempeld.Soorten acne
De volgende typen puisten komen voor:- Open comedonen (mee-eters of black heads). Deze hebben een zwartgrijs pigment en een open follikelopening. Dit is geen ontsteking.
- Gesloten comedonen (white heads). Deze hebben een talgophoping en hierdoor een wit kopje. Ook dit is nog geen ontsteking.
- Papels en pustels. Dit zijn feitelijk comedonen die zijn gaan ontsteken in de vorm van roodheid van de puist zelf als de huid eromheen.
- Infiltraten. Dit zijn puisten die pijn doen en grote bulten met veel roodheid vormen. Vaak komt dit door het uitknijpen waarbij druk op de wand van de talgklier scheurt en de inhoud van de puist in de huid eromheen terechtkomt. Er volgt ontsteking op ontsteking.
Uitknijpen van puisten
Uitknijpen is extreem verleidelijk maar het werkt meer ontstekingen in de hand en laat lelijke littekens na. Bij ernstige acne ontstaan er door het uitknijpen uitgebreide onderhuidse ontstekingen die het probleem juist verergeren. Er kunnen grote onderhuidse knobbels ontstaan en met pus gevulde holtes die uiteindelijk genezen maar hun sporen nalaten. Als je de verleiding absoluut niet kunt weerstaan dan is het raadzaam om op het volgende te letten:- Ga nooit puisten uitknijpen vlak voor een feest omdat de huid er eerst slechter uit zal zien.
- Was vooraf je handen grondig en gebruik alcohol 70% (te koop bij drogist en apotheek) om je vingers te ontsmetten.
- Je vingers kun je bedekken met een stukje tissue of een steriel gaasje. De puist uitknijpen met twee wattenstaafjes kan ook.
- Geef je gezicht vooraf een stoombad of een douche van circa een kwartiertje zodat de huid weker wordt en de poriën open worden gestoomd.
- Laat rode ontstoken puisten met rust. Je merkt dit al doordat een poging tot uitknijpen op niets uitloopt of moeizaam is.
- Puisten met een gele kop kun je met een ontsmette of steriele naald (verkrijgbaar bij apotheek) aanprikken zodat de druk eraf gaat en de talg met alcohol kan worden verwijderd.
- Gebruik bij het uitknijpen van puisten nooit je nagels omdat je daarmee de huid beschadigt en kan infecteren.
- Voor het verwijderen van mee-eters kun je bij de drogist een comedonenlepeltje kopen. Het lepeltje heeft een gat in het midden dat je op de mee-eter zet en dan stevig drukt zodat de inhoud al of niet door uitlepelen in het lepeltje terecht komt.
- Een mee-eter kun je ook verwijderen door een lauw kompres op de plek te leggen om daarna met de zijkant van je vinger het zwarte kopje eruit te nemen, desnoods met behulp van een met alcohol ontsmet pincet.
- Ga een eenmaal uitgeknepen puist niet nog verder uitknijpen omdat je met hard drukken riskeert dat de talgklier barst zodat de inhoud in het omliggende weefsel terecht komt. Resultaat is een ontsteking dat weer tot littekens leidt.
- Na het uitknijpen van puisten direct de plek desinfecteren met alcohol of sterilon, en dit na een uurtje nog eens herhalen.
Behandelingen bij acne
Wanneer je naar een arts gaat met acne volgt er meestal een van de volgende behandelingen afhankelijk van de ernst van de acne. Een milde acne wordt doorgaans behandeld met op de huid aan te brengen lotions of crèmes. Een matige acne wordt behandeld met dezelfde middelen, vaak aangevuld met een antibiotica in orale of lokale vorm. Ernstige acne wordt behandeld met isotretinoïne dat tegenwoordig vaker wordt voorgeschreven alleen al ter preventie van littekenvorming. Hieronder de lijst behandelopties:- Lokale benzoylperoxidegel 5-10% (Benzac). Dit is een antiseptische en ontstoppende gel en kan wat irritatie geven. Andere keuzes zijn salicylzuur, resorcine, adapaleen en zwavel. Alle middelen gaan de versterkte verhoorning van de afvoergangen tegen.
- Lokale antibiotica gel of depflacon (Erythromycine of Clindamycine). Wordt gegeven als bovenstaande niet werkt.
- Miconazol (antischimmelmiddel) enkel in combinatie met andere middelen zoals benzoylperoxide gel. Dit om afschilfering van de huid te versnellen.
- Anticonceptiepil Diane-35 bij vrouwen. Deze vermindert de talgproductie doordat het de werking van androgene hormonen tegengaat. Nadelen hetzelfde als andere anti-conceptiepillen, en verbetering volgt pas na enkele maanden.
- Lokale Vitamine A zuurcreme (tretinoïne). Deze ontstopt de comedonen en vermindert de talgproductie maar kan irriteren.
- Chloorhexidine. Dit is een ontsmettingsmiddel dat bedoeld is om de acne-huid te reinigen. Het vernietigt de celwand van de acnebacterie waardoor deze afsterft.
- Langdurige antibioticakuur (Tetracycline of Minocycline). Doodt bacteriën maar verstoort bacterie-evenwicht in lichaam, evt. ontstaan gistinfecties. Verbetering treedt pas na enkele weken op.
- Isotretinoïne pillen (Roaccutane). Deze kuur duurt 6 maanden en kan de dermatoloog voorschrijven. Sterke remming van talgproductie maar met ernstige bijwerkingen.
Camouflage van acne
Make-up en lang haar kunnen als camouflage van acne dienen. Toch zijn er een paar kanttekeningen: Poeder en dikke lagen make-up sluiten de poriën nog verder af zodat de acne verergert. Erge rode plekken kun je voorzichtig aanstippen met een camouflagestift en voor wie toch make-up wil gebruiken kan het best een vloeibare make-up op waterbasis nemen, die vooral dun moet worden aangebracht. Een concealer met een gele ondertoon die overeenkomt met je huidskleur kan ook. Er bestaan camouflagestiften en concealers speciaal voor puistjes. Deze hebben een uitdrogende en antiseptische werking. Camoufleer een puist door de camouflagecrème met een schoon kwastje in het midden van de puist aan te brengen en de crème dan te vervagen van binnen naar buiten.Andere vormen van acne
Er zijn nog een aantal bijzondere vormen van acne. Acne conglobata komt vooral voor bij jongens en blijft na het twintigste jaar nog lang bestaan. In feite lijkt het op de gewone acne, met dat verschil dat de ontstekingen veel heftiger zijn en de ziekte zich voornamelijk richt op de schouders, bovenrug en borst. Dubbel- en reuzencomedonen, fistels en flinke onderhuidse knobbels lijken zich te vermengen met abcessen die na genezing lelijke littekens achterlaten. Een ander type acne is ectopische acne, waarbij de puisten zich bevinden in de oksels, liezen en op de billen, maar deze vorm is er voornamelijk na het twintigste levensjaar. Acne excoriee is een vorm waarbij littekens op de voorgrond staan, veroorzaakt door veelvuldig openkrabben en uitknijpen. Deze vorm komt vooral voor bij meisjes die geobsedeerd zijn door hun milde acne. Bij acne fulminans tenslotte is er behalve de acne sprake van ziek zijn in de vorm van gewrichts- en spierpijnen en gewichtsverlies. Dit type ontstaat plotseling en moet worden behandeld met antibiotica, corticosteroïden en isotretinoïne.Acne littekens
Littekens komen vooral voor bij de ernstige vormen van acne. Het zijn door het lichaam aangemaakte bindweefselplekken, bedoeld om beschadiging aan de huid te herstellen. Maar bindweefsel is veel stugger dan normale huid en dat is zowel te zien als te voelen. Littekens van acne zijn wel te behandelen of in de loop der tijd wat verbeteren, maar ze verdwijnen nooit volledig. Ze bestaan uit diepe putjes in het gezicht, dikke littekens op rug en borst (hypertrofische littekens) en dunne witte littekens die wat op papier lijken (atrofische littekens).Behandeling van acne littekens
- Dermabrasie. De opperhuid wordt mechanisch afgeschuurd zodat littekens minder zichtbaar zijn.
- Chemische peeling. Een etsende vloeistof verwijdert de opperhuid zodat het bindweefsel wordt aangepakt en ook iets strakker getrokken.
- Laserbehandeling. De laser brandt de opperhuid laag voor laag weg en het bindweefsel wordt aangetrokken. De diepste littekens worden soms vooraf weggesneden en gehecht.
- EOS-methode. Deze behandeling is een combinatie van zandstralen, tretinoïnecreme en V-beam laser en laat het bindweefsel juist toenemen zodat de littekens minder opvallen. De behandeling dient te worden herhaald voor een blijvend resultaat.
Acne zelf aanpakken
Acne zelf bestrijden zodat acne littekens zo veel mogelijk worden voorkomen gaat als volgt:De zon!
De ultraviolette stralen in zonlicht hebben een zeer gunstig effect op acne. Een te intensieve blootstelling aan zonlicht of aan kunstmatige UV-bronnen wordt echter afgeraden in verband met het risico op huidkanker. De zon in Nederland zal onvoldoende zijn om acne bijna weg te laten gaan maar een tripje naar Zuid-Europa is beslist een goed idee als je er tijdelijk vanaf wilt. Droogte is erg goed voor acne en de rodere/bruinere huid door een zonnevakantie maakt dat eventueel overgebleven acne nauwelijks opvalt.
Zout water
Zout zeewater is een uitstekende manier om acne te doen verminderen, helaas is dat niet altijd bij de hand. Je kunt de aangedane delen wel afspoelen met water met een hoeveelheid zout erin. Dit maakt de huid droger en zout heeft ook een licht desinfecterend en reinigend effect. De combinatie zon en zout water is zeer gunstig tegen acne.
Geen zepen of crèmes
De middeltjes bij de drogist zijn allen te proberen maar de werking zal helaas teleurstellend zijn. Je huid te vaak wassen met zeep kan zelfs een omgekeerd effect hebben. Wel een goed idee is een diep reinigend masker dat de huid op een veilige manier flink reinigt (ook voelbaar!).
Geduld
De acne die in de puberteit is ontstaan zal met de jaren verbeteren en soms duurt het wel tot na je 25e. Het moet een troost zijn dat de aandoening volkomen onschuldig is. In de tussentijd is veel geduld vereist maar het komt goed.
Omstreden huismiddeltjes bij acne
Een noodoplossing bij een plotseling opkomende puist is tandpasta. Smeer het er voor de nacht op en de puist droogt uit. Is de huid erg rood door een puist en heb je niets in huis, dan helpen oogdruppels ook. Een andere manier is het gebruik van zinkzalf, trekzalf, tea-tree olie, rozenwater of Echinacea Force rechtstreeks op de huid. Clearasil, DDD, ROC lotion, Weleda dermalotion, Betadine Scrub en Unicura zijn bekende namen die sommigen zouden helpen geholpen. Een natuurlijke scrub maak je door olijfolie te mengen met suiker of te smeren met Molkosan. En een maskertje bij acne heb je met het mengsel van citroensap en eiwit, of geraspte wortel met eiwit. Voor wie verder de natuurtoer op wil: Wat te denken van schijfjes komkommer op de huid, een zelfgemaakte lotion van karnemelk, een gel van de Aloë Vera plant, of vochtige rauwe aardappelschijven direct op het leed. Aardappel zou sowieso een hulp zijn: Kook je aardappels en bewaar het gekookte water. Smeer dat vervolgens uit over je gezicht. Weg puisten? Who knows.Wie radeloos is kan zijn toevlucht zoeken bij koffiedik, wrijven met een aluinsteen, of een papje maken van yoghurt en maizena. Of desgewenst een paracetamol fijnhakken, deze mixen met talkpoeder en wat water en dit een nachtje op de boosdoener laten. Nog niet gek genoeg? Probeer dan een mix van bloem en azijn. Niet inslikken maar smeren! Wie nog steeds denkt dat acne door voedsel komt zou drie dagen appels moeten proberen of een aantal dagen witte kool eten als groente. Qua thee zijn er diverse mogelijkheden. Genoemd zijn brandnetelthee, groene thee, kamillethee en thee van paardenbloem en kliswortel. Thee mengen met ander spul kan ook: Vanillethee, yoghurt en geraspte aardappel zou de trick zijn. Ook werkzaam: Een eetlepel gistvlokken in melk oplossen. Liever wat pillen slikken? Te denken valt aan biergisttabletten of vitamine A, maar deze kan ook door lever en leverpastei worden ingenomen. Niet teveel! Een plezieriger idee lijkt een bad van Badedas maar dit zou alleen werken als je je hoofd onder water dompelt!
"I had plenty of pimples as a kid. One day I fell asleep in the library. When I woke up, a blind man was reading my face." ~ Rodney Dangerfield
