Hormoonverstorende stoffen tijdens de zwangerschap

Hormoonverstorende stoffen zijn chemische stoffen die een hormoonverstorende werking kunnen hebben. Zij kunnen tijdens de zwangerschap een risico vormen voor de gezondheid van de foetus en baby’s. Om welke stoffen gaat het? Waarom zijn ze schadelijk? Wat kun je doen als je zwanger of moeder van jonge kinderen bent om blootstelling van deze stoffen zoveel mogelijk te voorkomen?

De invloed van hormoonverstorende stoffen

Ongeboren baby’s en jonge kinderen zijn bijzonder gevoelig voor invloeden van buitenaf zoals sommige chemicaliën. Zij zijn extra kwetsbaar omdat zij nog volop in ontwikkeling zijn. Deze stoffen kunnen invloed hebben op de ontwikkeling van het brein, de ontwikkeling van het immuunsysteem of/en de hormoonhuishouding verstoren. Er is een mogelijk verband tussen de toename van:

verminderde vruchtbaarheid
hormoon gerelateerde kanker
gedrags- en leerproblemen
allergieën

De effecten zijn niet altijd meteen zichtbaar.

In Plos Oneschrijven Amerikaanse wetenschappers dat 'blootstelling aan ftalaten (veel gebruikte chemische stoffen om kunststof flexibel te maken, komt ook voor in lijm, vloerbedekking en douchegrodijnen) lijkt ernstige effecten op de intelligentie van kinderen te hebben. Kinderen van moeders die veel met de stoffen in aanraking kwamen, scoren 6 tot 7 punten slechter op een IQ-test.'

Hoe krijg je hormoonverstorende stoffen binnen?

Hormoonverstorende stoffen kun je binnenkrijgen
door inademing
contact met de huid
via de mond

In verschillende onderzoeken is aangetoond dat hormoonverstorende stoffen en andere synthetische chemicaliën de placenta kunnen passeren.

Denemarken en hormoonverstorende stoffen

In de uitzending van Zembla over zorgwekkende stoffen op 19 december 2013 was te zien dat er in 1992 in Denemarken al alarm werd geslagen. 15% van de jonge Deense mannen heeft daar een slechte kwaliteit van sperma, men zag een toename van het aantal mannen met teelbalkanker, men zag ook dat bij jonge vrouwen de borstontwikkeling eerder begon dan 15 jaar daarvoor. Dit ziet men ook terug bij dieren die aan hormoonverstorende stoffen worden blootgesteld. Het Deense parlement heeft daarom wetgeving ontwikkelt en bepaalde stoffen verboden (zoals alle weekmakers). Men gaat daarbij uit van het voorzorgprincipe.

Het voorzorgsprincipe in Denemarken voor hormoonverstorende stoffen

Met het voorzorgsprincipe neem je bijvoorbeeld een stof uit de handel of informeer je zwangere vrouwen over de mogelijke risico’s van deze stoffen totdat je zeker weet dat ze echt geen risico vormen voor het ongeboren kind of jonge kinderen. Denemarken vindt het belangrijk om hierover voorlichting te geven zodat (aanstaande) moeders een keuze hebben. Zij vinden dat het gaat om risico’s waarvan je je bewust moet zijn. Elke zwangere vrouw krijgt daarom een folder waarin staat hoe je de blootstelling aan deze stoffen kunt verminderen. Deze folder is ontwikkelt door het Deense ministerie van Milieu en zorgt ervoor dat elke zwangere vrouw in Denemarken de keuze heeft inzake dagelijkse dingen die je zwangerschap (en dus de latere gezondheid van je kind) kunnen beïnvloeden.

Het WHO rapport ‘Endocrine Disrupting Chemicals’

In 2012 verscheen er het rapport ‘Endocrine Disrupting Chemicals’ van de World Health Organization (WHO) waarin alle onderzoeken over hormoonverstorende stoffen op een rij zijn gezet. De conclusie van dit rapport was ‘hormoonverstorende stoffen vormen een wereldwijde bedreiging voor de volksgezondheid’.

Nederland en hormoonverstorende stoffen

In de uitzending van Zembla was te zien dat in Nederland zwangere vrouwen nog niet over hormoonverstorende stoffen worden geïnformeerd. Ondank het alarmerende rapport van de WHO en een oproep van 89 vooraanstaande wetenschappers op persoonlijke titel aan de Europese Commissie voor strengere maatregelen en betere testmethoden wat betreft hormoonverstorende stoffen doet Nederland nog helemaal niets om te wijzen op de risico’s van deze zorgwekkende stoffen. Na navraag door de programmamakers werd duidelijk dat de Nederlandse overheid vindt dat er nog niet genoeg bewijs is om zwangere vrouwen te informeren en nu al voor te lichten. Er zijn echter onderzoeken gedaan met proefdieren waaruit duidelijk de schadelijke effecten van hormoonverstorende stoffen naar voren kwam.

Zwanger en hormoonverstorende stoffen

Als je zwanger bent kan je er zelf voor zorgen om zo min mogelijk (of om bij sommige stoffen helemaal niet) in aanraking te komen met hormoonverstorende stoffen. Onderstaande lijst (gebaseerd op de informatie uit de Deense folder) geeft ook meteen inzicht waar hormoonverstorende stoffen allemaal in verwerkt worden.

Beperk of vermijd de blootstelling aan
Cosmetica, lotions en dergelijke
Reinigingsmiddelen
Verf, spuitbussen en haarverf
Producten die een antibacteriële behandeling hebben gehad (bijvoorbeeld bepaalde sokken)
Parfum
Producten die gemaakt zijn van zacht pvc (zogenaamde weekmakers)

Chemische stoffen van veel producten die wij in huis hebben (denk aan verf, elektrische apparaten, nieuwe meubels, nieuwe vloeren et cetera) komen vrij en belanden in de lucht en het stof. Zo kunnen deze stoffen in ons lichaam worden opgenomen. Daarom is het belangrijk om:

Eén keer per week stof te verwijderen
Minimaal twee maal per dag je huis te luchten (of meer bij nieuwbouwhuis)
Nieuwe kleren en beddengoed voor gebruik te wassen (is vaak bespoten met allerlei stoffen)
Etiketten te lezen (ook van buikbalsems en dergelijke!) en probeer producten te vermijden met butylparaben, propylparaben, isobutylparaben, triclosan, benzophenone-1, benzophenone-2, 3 benzylidene camphor , ethyl4 aminobenzoate, bisfenol A (BPA), diethylflataat (DEP), PEG (polyethylene glycol/polyether glycol, PEG derivaten, parafine/aardolieproducten/siliconen en kunstmatige geurstoffen). Een stof als aspartaam (E951 zit onder andere in frisdrank) stimuleert de aanmaak van het hormoon prolactine.
Je eten niet te verwarmen in plastic bakjes
Groenten en fruit voor gebruik te wassen
Nieuw keukengerei ook voor gebruik te wassen
Er bij stil te staan dat in voedselverpakkingen ook bepaalde weekmakers kunnen zitten (zowel plastic verpakkingen, als de binnencoating van conservenblikken, als vershoudfolie en dergelijke)

Kies als je zwanger bent zoveel mogelijk voor:

Producten met het eco label
Biologische groenten en fruit
zonproducten met minerale filters

De baby en hormoonverstorende stoffen

Als je baby er eenmaal is dan is het beter om te kiezen voor:

Het eco label
Producten zonder parfum
Speelgoed met het Ce label
Ongeparfumeerd speelgoed
Oud en zacht speelgoed weg te gooien

Daarnaast gelden alle adviezen die al eerder genoemd werden voor als je zwanger bent.