Wortelpuntontsteking: oorzaak en behandeling

Een wortelpuntontsteking is een ontsteking van de punt van de wortel van een tand of kies. Deze ontstaat niet zomaar: de ontsteking woekert al langer in de tand of kies en dringt steeds dieper naar binnen. Vaak is behandeling wel direct noodzakelijk, omdat het zeer pijnlijk kan zijn. Soms echter voelt de patiënt helemaal niks en is klachtenvrij. De behandeling kan op twee manieren: via de zijkant of de bovenkant.

Wat is een wortelpuntontsteking?

Een wortelpuntontsteking is een ontsteking aan de punt van de wortel van een tand of kies. Elke tand en kies heeft binnenin levend weefsel, de pulpa genaamd. Dit weefsel bevat zenuwen, bloedvaten en bindweefsel. Vanuit het kaakbot lopen zenuwen, bloedvaatjes en voedingskanaaltjes de wortel in via de wortelpunt. De wortelpunt wordt ook wel apex genoemd. Via de wortelpunt loopt alles door de wortel via het wortelkanaal naar de pulpa.

Bij een wortelpuntontsteking is de wortelpunt ontstoken, daar waar zenuwen en bloedvaatjes de wortel binnenkomen. Een ontsteking in dit gebied is niet zomaar ontstaan. Hier gaat een proces van soms maanden tot jaren aan vooraf.

Oorzaak van de ontsteking

De oorzaak voor een ontsteking is een infectie met bacteriën. Het begint bij een gaatje in een kies of tand. Dit wordt ook wel cariës genoemd: tandbederf. In voeding en dranken zitten suikers. Bacteriën in de mond vormen deze suikers om tot een zuur dat het tandglazuur aantast. Er ontstaat een klein gaatje in het glazuur en later een groter gat in de onderliggende laag: de dentine. Bacteriën dringen door het gaatje naar binnen en nestelen zich in het levend weefsel: de pulpa. daar veroorzaken ze een ontsteking. Wanneer de bacteriën de kans krijgen om hier te blijven leven raakt het ontstoken pulpaweefsel uiteindelijk afgestorven. Bacteriën zien nu kans het wortelkanaal binnen te dringen richting de wortelpunt. Daar veroorzaken bacteriën wederom een ontsteking. Op dit moment wordt er van een wortelpuntontsteking gesproken.

Wanneer een wortelpuntontsteking niet behandeld wordt dan kan de ontsteking zich nog verder uitbreiden naar het kaakbot. Het gevolg is verlies van de tand of kies en vaak een ontsteking naar de omliggende tanden en kiezen. Na jaren kan zo het hele gebit verloren gaan.

Soms ontstaat een wortelpuntontsteking ook na een niet goed uitgevoerde wortelkanaalbehandeling. Dit is soms nodig wanneer de tand of kies gestorven is door een klap of stoot. Het dode weefsel wordt dan verwijderd en gevuld. Is dit niet goed uitgevoerd dan kan er een wortelpuntontsteking ontstaan.

De symptomen

Een wortelpuntontsteking hoeft niet altijd pijn te doen, al wordt er vaak gedacht van wel. Soms verloopt een ontsteking zo ver dat tanden of kiezen verloren gaan zonder dat er ooit pijn is gevoeld. Dit heeft te maken met het soort bacterie dat verantwoordelijk is voor de ontsteking. De ene bacterie geeft pijnklachten terwijl de ander dit niet geeft. De bacterie die geen pijnklachten geeft is wel de meest vervelende, want daardoor hebben we zelf niet in de gaten dat er iets goed mis is in de mond.

Er is een groot verschil tussen symptomen en klachten. Symptomen hoeven geen klachten te zijn omdat we er geen hinder van ondervinden. Van klachten ondervinden we echter wel hinder. Een eerste symptoom is vaak een puistje dat zich ter hoogte van de wortelpunt op het tandvlees bevindt. Het puistje is te vinden in het midden van de tand of kies, zijwaarts of zelfs tussen twee tanden of kiezen in. Dit is afhankelijk van waar de ontsteking zich bevindt. Dit puistje wordt een fistel genoemd en maakt het lichaam aan om ontstekingsvocht af te kunnen voeren. Een fistel ontstaat dan ook alleen wanneer er sprake is van een ontsteking. Er kan regelmatig pus uitkomen dat een vieze smaak in de mond geeft. Overigens ontstaat een fistel niet altijd.

Duidelijke klachten zijn pijn aan de tand of kies die verergert wanneer de tand of kies wordt aangetikt. Verder kan de tand 'hoog' aanvoelen. Ook kan er zwelling van de wang optreden. In sommige gevallen ontstaat er een acute ontsteking waarbij er enorm veel pijn optreedt met koorts. Er zijn soms periodes die klachtenvrij zijn. De ontsteking verdwijnt echter nooit zomaar. Zodra de weerstand wat verminderd is dan slaat de ontsteking weer toe, vaak met veel meer pijn dan eerder.

Behandeling van een wortelpuntontsteking

Een wortelpuntontsteking moet behandeld worden. Zonder behandeling zal de ontsteking zich steeds verder uitbreiden en gaan tanden en kiezen verloren. De tandarts zal een wortelkanaalbehandeling toepassen. Na de verdoving gezet te hebben zal de tandarts een gaatje boren in de tand of kies. Het weefsel in de tand wordt weggenomen en met vijltjes wordt het wortelkanaal schoongemaakt. Dit is een arbeidsintensief werk. Daarna wordt de tand gevuld en afgesloten. Vaak wordt de wortelpunt ook ingekort. Vaak zijn er meerdere behandelingen nodig om alles te voltooien. Een wortelkanaalbehandeling kan alleen toegepast worden wanneer de ontsteking rustig is geworden. Daarom wordt bij een ernstige ontsteking eerst een antibioticakuur gegeven. Overigens verdwijnt met een antibioticakuur de ontsteking niet. Antibiotica werkt erg slecht in de mondheelkunde.

Soms is het nodig om een wortelpuntbehandeling toe te passen. De kaakchirurg zal deze meestal uitvoeren. Met een boortje wordt via het teruggeklapte tandvlees de wortelpunt behandeld. Wanneer dit ook niet zal gaan werken wordt de hele tand of kies verwijderd.