Vrouwen zonder kleur

'Wat een leuke grijze trui heb je toch aan. Je lippenstift is mooi bijpassend, maar ik zou persoonlijk toch niet voor iets grijs op mijn lippen gaan.' Ahum, ik draag vandaag een rode trui en op mijn lippen zit rode lippenstift. Ben je soms blind? Ja, een relatief groot aantal mannen lijdt aan kleurenblindheid. Lastig is dat, vrouwen zonder kleur, of in de verkeerde kleur, zien. Maar hoe ontstaat kleurenblindheid nu eigenlijk en waarom lijden er meer mannen dan vrouwen aan deze aandoening?

Blue eyes

De ogen van mensen kunnen worden gezien als zeer complexe systemen. Om dingen te kunnen zien, moet het licht dat van een bepaald voorwerp in je oog valt, worden gebroken. Als het licht op de juiste manier wordt gebroken, komt de lichtstraal samen in de gele vlek. De gele vlek is een gevoelig gebied op het netvlies. In de gele vlek bevinden zich een groot aantal kegeltjes en een klein aantal staafjes. Kegeltjes zijn cellen die kleur kunnen waarnemen. Je hebt het aan hen te danken dat je de kleuren van een appel en een sinaasappel kunt onderscheiden. Staafjes hebben heel ander pigment dan kegeltjes; het zijn lichgevoelige cellen. Dat betekent dat zij geen verschil tussen kleuren, maar verschil tussen licht en donker waar kunnen nemen. De kegeltjes functioneren overigens alleen maar bij een grote lichtintensiteit, alleen dan worden ze geprikkeld. De prikkeldrempel van de staafjes is veel lager: zij worden ook geprikkeld bij een lage lichtingtensiteit. Duidelijk is nu dus dat bij genoeg licht de kegeltjes voor een gedetailleerd beeld van de omgeving zorgen. In een lichtzwakke omgeving zorgen de staafjes juist voor informatie over de omgeving.

Behind blue eyes

Ondanks het feit dat de staafjes en de kegeltjes informatie uit de omgeving opvangen, vormen zij niet het beeld van de voorwerpen waar ja naar kijkt. Als de staafjes en/of kegeltjes geprikkeld worden, dat wil zeggen dat er licht opvalt, wordt de informatie uit het licht doorgegeven aan bepaalde typen zenuwcellen. Aan het einde van het netwerk van de zenuwcellen, liggen ganglioncellen. Alle ganglioncellen bij elkaar vormen de oogzenuwen. Via de oogzenuwen komt de informatie in de thalamus, een gebied in de hersenen ter hoogte van de slapen. Tussen de ogen en de thalamus splitsen beide oogzenuwen zich. Van beide rechterhelften van de netvliezen komt de informatie in de rechterhersenen terecht. Voor links idem, maar dan natuurlijk aan de linker kant van de hersenen. Vandaar geven de zenuwcellen informatie door aan de visuele schors in het achterhoofd. Daar word je je uiteindelijk gewaar van wat je ziet!

Kleurenblind

Er bestaan drie soorten kegeltjes: kegeltjes met blauw-, groen-, en roodgevoelig pigment. Met deze drie typen kegeltjes is het mogelijk om allen kleuren te zien en van elkaar te onderscheiden. Mensen die kleurenblind zijn, missen één of meerdere type(n) kegeltjes. Daardoor is het voor hen niet mogelijk om alle kleuren te zien en te onderscheiden. Bij het missen van kegeltjes met roodgevoelig pigment bijvoorbeeld, wordt alles wat officieel rood is als grijs/bruin gezien. Mensen die alle kleuren kunnen zien, noemen we trichromaat (tri = drie soorten kegeltjes). Mensen die één type kegeltjes missen, noemen we dichromaat en zij die twee typen kegeltjes missen, noemen we monochromaat. Deze laatste groep kan helemaal geen onderscheid meer maken tussen kleuren.

Man versus vrouw

Nu blijft nog de vraag waarom er veel meer mannen dan vrouwen aan kleurenblindheid lijden. Het antwoord valt te vinden in de genetica. Kleurenblindheid is een recessieve X-chromosomale afwijking, dat betekent dat het 'defecte gen' op het X-chromosoom ligt. Vrouwen hebben als geslachtschromosomen de code XX en bij mannen is dit XY. Concreet betekent dit dat mannen maar één X kunnen krijgen en als dit een X met een defect gen is, lijden zij direct aan kleurenblindheid. Vrouwen daarentegen hebben twee X'en met een defect gen nodig om kleurenblindheid te ontwikkelen. Logisch gevolg hiervan is dat de kans op één X-chromosoom met een defect gen groter is dan de kans op twee X-chromosomen met een defect gen.

Ter afsluiting

Kleurenblindheid is een lastig, maar niet te voorkomen fenomeen. Je zult ermee moeten leren leven, net als met alle andere handicaps, aandoeningen en afwijkingen. Een tip nog aan die mannen die hun vrouwen zonder kleur, of in de verkeerde kleur, zien. Zeg volgende keer gewoon dat ze een leuke trui aan of leuke lippenstift op heeft, zonder daarbij de exacte kleur te noemen!