Tandsteen: oorzaak en verwijderen

Tandsteen is verkalkte tandplak oftewel tandplaque. Tandsteen ontstaat vrij snel wanneer de tanden niet van tandplak ontdaan wordt. Tandplak heeft nog geen nadelige gevolgen voor de gezondheid, tandsteen wel. Er kan bijvoorbeeld een tandvleesontsteking ontstaan. Vaak bevindt tandsteen zich aan de voortanden van de onderkaak. Het is belangrijk om snel tandsteen te verwijderen en de oorzaak aan te pakken.

Tandplak wordt tandsteen

Tandsteen ontstaat uit tandplak. Tandplak ontstaat gedurende de dag en hecht zich aan de tanden en kiezen. Het is vaak niet goed zichtbaar vanwege de witte kleur. Het is makkelijk van de tanden en kiezen af te krabben. Wie er met zijn nagel overheen wrijft ziet een plakkerige witte substantie op de nagel zitten. Dit is de tandplak. Tandplak bestaat uit slijm, bacteriën en etensresten. Wanneer tandplak niet verwijderd wordt verkalkt het tot tandsteen. Tandplak verandert binnen 24 tot 48 uur van structuur en verkalkt tot een harde laag.

Tandsteen

Verkalkte tandplak wordt dus tandsteen genoemd. Tandplak is zelf nog te verwijderen, maar tandsteen is hard en zit goed aan de tand of kies vastgehecht. Tandsteen is daarom niet zelf weg te poetsen. Het bevindt zich voornamelijk tegenover de speekselklieren: op de voortanden van de onderkaak en op de kiezen van de bovenkaak. Tandsteen kan zich ook tussen de tanden gaan vormen, wanneer daar niet regelmatig de tandplak verwijderd wordt. De voorkeursplek is met name te vinden aan de rand tussen tand/kies en tandvlees in.

Bruine aanslag

In het begin is tandsteen nog niet met het blote oog zichtbaar. Tandsteen trekt echter nieuwe tandplak aan, maar ook kleurstoffen uit voedingsmiddelen en drank. Hierdoor verkleurt tandsteen makkelijk. Vaak zien we dan ook een bruine aanslag net boven de tandvleesrand. Vooral het drinken van veel koffie en thee geeft dit resultaat.

Tandsteen zelf verwijderen

De tandarts of mondhygiëniste gebruikt een haakje om tandsteen weg te krabben. Het nadeel van dit haakje is dat er een laagje glazuur mee weggekrabt wordt. Wie dus gaat proberen zelf tandsteen te verwijderen middels dit haakje loopt een groot risico de tanden en kiezen te beschadigen, waardoor er veel makkelijker gaatjes en ontstekingen ontstaan. Het werken met tandartshaakjes mag alleen aan gespecialiseerden overgelaten worden.

Goed poetsen is belangrijk. Hiermee wordt beginnend tandsteen verwijderd. De tandenborstel wordt in een hoek van 45 graden tegen de tandvleesrand aangezet. Er mag niet te hard gepoetst worden; dit veroorzaakt terugtrekking van het tandvlees. Daarnaast moet er ook tussen de tanden schoongemaakt worden middels flosdraad, ragers of tandenstokers. Niet alleen tussen de tanden maar ook de tandvleesrand moet ontdaan worden van tandplak. Vaak wordt er nog heel wat weggehaald langs de tandvleesrand, ondanks goed poetsen. De tandenborstel haalt niet alles weg. Spoelen na het schoonmaken is aan te raden: daarmee worden losse resten tandplak in de mond verwijderd. Dit kan met water of met een mondspoeling zijn.

Tandarts of mondhygiëniste

De beste manier om tandsteen te verwijderen is door dit te laten doen bij de tandarts of mondhygiëniste. Over het algemeen neemt de mondhygiëniste er wat meer tijd voor en gebeurt de schoonmaak grondiger. Het tandsteen wordt verwijderd middels apparatuur dat het tandsteen los trilt. Er wordt gebruik gemaakt van ultrasone trillingen. Daarna wordt het tandsteen handmatig tussen de tanden en kiezen uit verwijderd middels een haakje. Op het einde worden tanden en kiezen gepolijst. Polijsten maakt het gebit glad, waardoor nieuw tandplak niet zo snel hecht.

Sommige mensen hebben meer en sneller last van tandsteen dan anderen. Dit kan enerzijds aan de poetsmethode liggen, maar anderzijds ook aan het soort voeding en de samenstelling van het speeksel. Het is belangrijk om tandsteen regelmatig te laten verwijderen. Tandsteen dat niet verwijderd wordt is een aanleiding voor tandvleesontsteking, gingivitis genaamd. Deze kan uiteindelijk overgaan in parodontitis, waarbij tanden en kiezen verloren kunnen gaan. Het verwijderen van tandsteen wordt vaak vergoed vanuit de zorgverzekering. Afhankelijk van de verzekering kan het zijn dat er bijbetaald moet worden. Informeer bij de eigen zorgverzekeraar hoeveel er jaarlijks vergoed wordt. Over het algemeen is het jaarlijks tweemaal laten verwijderen van tandsteen voldoende. Wanneer er veel klachten ontstaan van bloedend tandvlees is het soms nodig om drie tot vier keer per jaar tandsteen te laten verwijderen. Het kan handig zijn om gebruik te maken van plakverklikkers: dit zijn tabletjes die na het tanden poetsen stukgebeten worden. Waar zich nog tandplak bevindt verschijnt een rode of blauwe kleur. Hiermee kan aangeleerd worden om tandplak doeltreffend te verwijderen. Dit voorkomt nieuwe tandsteen.

Lees verder

• Ontstoken tandvlees doet pijn
• Witte, bruine en vlekjes op tanden, oorzaak en behandeling