Jeugdpuistjes: wat kun je zelf eraan doen?

Jeugdpuistjes bezorgen vooral jonge mensen heel wat overlast. Net in de periode van de puberteit dat uiterlijk belangrijk is, wordt het sociale leven soms behoorlijk beïnvloed. Meestal verschijnen ze in het gezicht, maar het kan ook op de rug, borst of schouders ontstaan. Het ontstaan van puistjes heeft te maken met de hormonale veranderingen in de puberteit, waar vooral het mannelijke hormoon testosteron een rol speelt. Wat houdt acne in en wat kun je er zelf aan doen?

Bij wie het voorkomt

Jeugdpuistjes ook wel acne genoemd bezorgen vooral jonge mensen vaak heel wat overlast. Het begint meestal op een leeftijd van 12 jaar en kan wel duren tot de leeftijd van 35 jaar. Er zijn uitzonderingen van mensen boven de 35 die last hebben van acne. Bij jongens komt het wat vaker voor van meisjes. Het begint meestal in het begin van de puberteit en duurt meestal enkele jaren. Meestal gaat het in de loop van de puberteit over. Ernstige acne kan blijvende littekens achterlaten, en ook iemand zijn sociale leven flink beïnvloeden.

Wat acne is

In de huid zitten kleine kliertjes die een vettige stof maken. Dit wordt ook wel huidsmeer of talg genoemd. Normaal gesproken komt deze talg door een porie naar buiten en maakt de huid soepel en minder doorlatend voor water. Het beschermt de huid tegen allerlei invloeden van buitenaf. Als de porie verstopt raakt door bijvoorbeeld dode huidcellen of als er teveel talg wordt aangemaakt, hoopt de talg zich op onder de huid en er ontstaat een pukkel. Deze pukkels verschijnen helaas vooral op het gezicht, maar ze kunnen ook voorkomen op de borst, rug en schouders.

Soorten puistjes

Er zijn 3 soorten puistjes, namelijk: zwarte, witte en rode. Als er sprake is van alleen een verstopping, krijgt de puist een zwarte kleur. Dit is geen viezigheid van buitenaf zoals vaak wordt gedacht, maar het komt door de pigmentstof melanine, wat zich ophoopt in het verstopte kanaal. Dit wordt ook wel een “mee-eter” of “comedo” (zie afbeelding links) genoemd. Bij een mee-eter is de afvoer naar buiten wel verstopt, maar niet helemaal dicht. Is dat wel het geval, dan ontstaat een witte puist. Dan doet de huid vaak wat pijn is staat het gespannen. De huid kan geïrriteerd raken waardoor er een ontsteking ontstaat. Dan wordt de huid om de puist rood, wat de ernstigste vorm van acne is.

Oorzaak puistjes

Het optreden van jeugdpuistjes heeft vooral te maken met hormonale veranderingen die beginnen in de puberteit. Bij jongens begint het vaak op een leeftijd van 12 jaar. Bij meisjes begint het vaak iets eerder dan bij jongens. Vooral het mannelijke hormoon testosteron wordt in verband gebracht met het ontstaan van puistjes. Vrouwen hebben dit mannelijke hormoon overigens ook, maar dan in kleinere hoeveelheden. Ook vlak voor de menstruatie en tijdens zwangerschap veranderen de hormoongehalten en kunnen puistjes ontstaan, evenals door gebruik van een anticonceptiepil (waarin vrouwelijke hormonen zitten). Spierversterkende middelen zoals anabolen of ontstekingsremmende corticosteroïdzalven en -crèmes, kunnen ook acne veroorzaken.

Acne kan verder ontstaan door inademing van chloor- en broomhoudende koolwaterstoffen, die vroeger onder meer in spuitbussen werden gebruikt. Daarnaast kunnen stoffen die op de huid gesmeerd worden, zoals cosmetica, het ontstaan van acne bevorderen. Dit komt omdat deze stoffen de poriën afsluiten of de aanmaak van huidsmeer bevorderen. Stoffen die de huid geheel afsluiten zoals smeerolie, teer en in mindere mate vaseline, kunnen zorgen voor het ontstaan van puistjes. Het is daarentegen nooit aangetoond dat bepaald voedsel zoals chocolade, vet, varkensvlees, noten of kaas acne veroorzaakt of verergert.

Wat je zelf kunt doen

Het belangrijkste advies is eigenlijk om de huid te wassen met lauw water (dus geen heet water) waarbij je zo min mogelijk zeep moet gebruiken. Als je toch zeep gebruikt, spoel het goed weg en dep je huid droog met een schone handdoek. Probeer je huid verder zo veel mogelijk met rust te laten. Als je de puistjes uitknijpt, loop je meer kans op infecties. Er kunnen dan littekens ontstaan. Als je ze echt graag wilt uitdrukken, doe dat dan alleen bij de zwarte puistjes. Desinfecteer het plekje daarna, bijvoorbeeld met 70% alcohol. Gebruik voor het uitdrukken niet je (vieze) nagels. Het is beter om witte en rode puisten niet uit te drukken, omdat er dan een grotere kans is op infecties waardoor er littekens kunnen ontstaan. Vanwege acne hoef je geen varkensvlees, chocola of andere producten te laten staan. Maar gezonde, afwisselende voeding is in het algemeen ook om andere redenen natuurlijk wel belangrijk. Smeer zo min mogelijk cosmetica op de huid, omdat dit de poriën afsluit.

De middelen die je kunt gebruiken

Er zijn twee vrij verkrijgbare middelen die in de meeste gevallen een gunstig effect hebben, dat zijn salicylzuur en benzoylperoxide. De werking is dat het de huid zo sterk irriteert, dat het gaat afschilferen. Vervolgens komt de inhoud van de puist vanzelf naar buiten en verdwijnt de pukkel. Je moet vaak wel enkele weken wachten op resultaat. Benzoylperoxide bevat een wat sterkere irriterende stof en kan soms een overgevoeligheidsreactie opwekken. Bij acne met voornamelijk mee-eters is salicylzuurlotion 5% een goede keus. Salicylzuur werkt alleen in gehalten van 5% of meer. Bij hogere concentraties bestaat er een grote kans op irritatie van de huid. Salicylzuur zit vaak in allerlei cosmetische producten tegen acne, maar helaas in te lage concentraties om te werken. Mocht je deze stoffen willen gebruiken, kun je dit eerst enkele dagen op een klein stukje op de huid testen om te zien of je er gevoelig op reageert.

Middelen die je beter kunt vermijden

Het gebruik van desinfecterende zepen en lotions met stoffen als chloorhexidine, triclocarban en triclosan heeft geen zin. Deze middelen doden bacteriën. Maar dit helpt bij jeugdpuistjes niet omdat deze stoffen er niet bij kunnen komen omdat de bacteriën te diep onder de huid zitten. De huid kan ook zonder deze ontsmettende middelen goed gereinigd worden met water en eventueel gewone (ongeparfumeerde) zeep. De huid ontvetten met alcohol maakt de huid erg droog. Het is niet effectiever dan gewone zeep en wordt daarom afgeraden. Poeders in de kleur van de huid om puistjes weg te werken, verstoppen de poriën. Incidenteel kun je het gerust gebruiken als je bijvoorbeeld een feestje hebt, maar doe dit niet dagelijks.

Wanneer naar de huisarts?

Mocht je na alle adviezen en zelfzorgmiddelen toch nog te veel last houden van puistjes, kun je de huisarts raadplegen. Bij ernstige vormen van acne zijn er nog een aantal andere behandelmogelijkheden. Als je denkt dat acne wordt veroorzaakt door een geneesmiddel dat je gebruikt, zoals de anticonceptiepil, kun je dit met je apotheker of huisarts bespreken.