Vitamine B12-tekorten

In Nederland heeft circa 10% van de bevolking een lage vitamine B12-status in het bloed, wat overigens niets zegt over de waarde van vitamine B12 op orgaan- en celniveau. De serumwaarde kan bij gepensioneerden zelfs oplopen tot 25%. Vitamine B12 is een complexe in wateroplosbare vitamine, die in voedsel gebonden is aan dierlijke eiwitten en daarvan wordt losgemaakt door het enzym pepsine. Het wordt alleen in voldoende mate aangemaakt indien er in de maag voldoende zoutzuur aanwezig is. De meest voorkomende oorzaak van een vitamine B12-tekort is echter een verstoorde opname van voedingsstoffen.

• Algemeen
• De werking van vitamine B12
• Problemen die samenvallen met een vitamine B12-tekort
• De oorzaken van een vitamine B12-tekort
• Testen om de vitamine B12-waarde te bepalen
• Medicatie

Algemeen

De maag produceert een eiwit, intrinsieke factor genaamd, wat zich in de dunne darm hecht aan vitamine B12. Met behulp van deze factor wordt vitamine B12 opgenomen. Bij een opname storing daarvan kan het lichaam ook passief vitamine B12 opnemen over de gehele lengte van het maag/darmkanaal. Een intrinsieke factor is dan niet vereist en patiënten kunnen dus ook geholpen zijn met hoog gedoseerde B12-supplementen, waarvan slechts 1% passief wordt opgenomen. Zodoende wordt er bereikt dat er voldoende vitamine B12 wordt opgenomen. Normaliter bindt de intrinsieke factor zich echter in de dunne darm aan vitamine B12 om vervolgens te worden opgenomen in het bloed.

De werking van vitamine B12

Vitamine B12 veegt receptoren schoon en vangt NO. Vitaminen doen echter niets zonder mineralen, die verzuring doen tegengaan. Vitamine B12 verdwijnt niet zoals alle andere B-vitaminen uit het lichaam, maar wordt gestapeld om later eventueel door het lichaam ingezet te kunnen worden bij een tekort aan deze vitamine. Dit tekent wel de belangrijkheid van deze vitamine. Een tekort aan vitamine B12 zit echter veelal in de hersenen, waar het grote hoeveelheden homocysteïne (MMA) dient op te ruimen, en niet in het bloed. Patiënten die lijden aan ME vertonen vaak tekorten aan vitamine B11 en B12. Deze vitaminen hebben invloed op de vorm en aanmaak van rode bloedlichaampjes. De rode bloedcellen worden aangemaakt in het beenmerg. Dit proces is onder meer afhankelijk van de aanwezigheid van vitamine B11, B12, ijzer en koper. In het geval van problemen aan de lever heeft vitamine B12 een speciale rol in de energievoorziening, groei en ontwikkeling.

Problemen die samenvallen met een vitamine B12-tekort

Daardoor kunnen er in het lichaam talrijke ontregelingen optreden. Er bestaan tien verschillende erfelijke defecten waarvan bekend is dat ze de route van vitamine B12 door het lichaam verstoren. Drie daarvan verstoren het transport van vitamine B12 en zeven de vitamine B12-stofwisseling. Sommige van deze defecten reageren niet op behandeling, vandaar dat het vaststellen welk defect de problemen veroorzaakt van cruciaal belang is voor het opstellen van een juist behandelplan. Steeds duidelijker wordt ook dat sommige autisten een functioneel vitamine B12-tekort hebben. Bij een juiste diagnose is het mogelijk een significant aantal van deze gevallen te genezen. Ondanks dat er een goede HB status is kan er toch sprake zijn van een vitamine B12-tekort, omdat de meerderheid van deze vitamine in het bloed gebonden is aan TC 1 en TC III, waarbij TC staat voor transcobalamine. Een tekort kan verder nog leiden tot blijvende gevolgen voor het zenuwstelsel. Bij neurologische aandoeningen dient men in plaats van hydroxocobalamine, methyl injecties te nemen. Methyl kan namelijk zonder omzetting de hersenen/bloed barrière passeren.

Symptomen van een vitamine B12-tekort

Een tekort aan vitamine B12 doet zich gelden in de vorm van vermoeidheid, gebrek aan eetlust en hoofdpijn. Door de rol die vitamine B12 speelt bij het vormen van myeline treden er eerst problemen op in de isolatie van de lange zenuwbanen die naar handen en voeten lopen. Deze organen gaan tintelen en worden uiteindelijk gevoelloos. In een latere fase komen ook coördinatiestoornissen en geheugenproblemen om de hoek kijken. Bij het optreden van deze symptomen wordt veelal pas de juiste diagnose bepaald, ook al omdat een kwart van de personen die een vitamine B12-tekort heeft geen anemie heeft. Een tekort aan vitamine A en B12 gaan ook samen met een afname van het aantal trommelvlies buisjes. Allergieën, groeistoornissen, dwangmatig gedrag, meer jonge en grotere rode bloedlichaampjes en musculaire hypotonie kunnen optreden bij een tekort aan vitamine B12. Omdat vitamine B12 essentieel is voor een goede celdeling hebben lichaamscellen die actief delen, zoals rode bloedcellen en slijmvliezen, de eerste problemen bij een tekort.

De oorzaken van een vitamine B12-tekort

Daarbij kunnen onder meer optreden bij:

• de stofwisseling van aminozuren is verstoord met name de omzetting van homocysteïne in methionine
• het ontbreken van de intrinsieke factor in de maag, wordt onder meer door proton pompremmers plat gelegd
• nier- en/of leveraandoeningen, lintworm, ziekte van Crohn, coeliakie en Giardia lamblia, een parasitaire infectie
• afname hoeveelheid maagzuur, waardoor een slechte opname en een overgroei aan bacteriën in de dunne darm optreedt
• verhoogde MMA- en homocysteïne waarden in de urine en/of het bloed en de Helicobacter pylori bacterie
• een slechte werking van de pancreasenzymen of door een aangeboren afwijking van de vitamine B12-stofwisseling
• het gebruik van metformine, een antidiabeticum
• het syndroom van Imerslund-Gräsbeck en Zollinger-Ellison

Testen om de vitamine B12-waarde te bepalen

Hierbij kunnen onderscheiden worden

• Holo TC test: deze meet één van de bindende proteïnen die zorgen voor het transport van vitamine B12
• urine en/of serum MMA test, waarbij de urine MMA test verre te prefereren is
• methionine belasting test

Medicatie

• grote doseringen in de spieren injecteerbare hydroxobalamine of methylcobalamine of supplementen
• betaïne supplementen, wat het homocysteïne niveau van het bloedplasma omlaag brengt
• beperking van aminozuren in de voeding, bij voorbeeld methionine en valine die MMA voorlopers zijn
• het verbeteren van de werking van de bloed/hersenen barrière

In voedingssupplementen wordt veelal cyanocobalamine gebruikt omdat dit een stabiele vorm is. Deze vorm van cobalamine (B12) wordt in het lichaam omgezet in naar de co-enzymatische vormen methyl- of adenosylcobalamine. Bij een teveel aan stikstofoxide stress (NO) kan deze omzetting echter lastig zijn. Daardoor geeft in de praktijk methylcobalamine het beste resultaat.
Er is geen verschil in absorptie tussen de verschillende vormen van cobalamine. Wel maakt het verschil of men injecteert of supplementen vitamine B12 neemt. Bij smelt tabletten gaat circa 60% van de dosis verloren in vergelijking met injecties.

Lees verder

• (Chronische) vermoeidheid door vitamine D- of B12-tekort
• Slijmbeursontsteking door een vitamine B12-tekort