Bloeddruk, bloeddrukmeters

Er is veel met de bloeddruk gemoeid. Hoe hoog of laag mag het zijn? Wordt het met de hand of met een apparaat gemeten? Moet het aan de rechterarm of linker arm gemeten worden? Waar luister je naar met een stethoscoop? Wat hoor je? Wanneer is de bloeddruk te hoog? Kan het ook te laag zijn? Wat kun je aan een hoge bloeddruk doen? Hoe zit het met een te lage bloeddruk?

Bloeddruk waarde

Onderdruk (diastolische bloeddruk)

Voorstel van de gezondheidsraad (bron 1) voor de onderdruk:

• 90-100 mmHg lichte hypertensie
• 100-115 mmHg belangrijke hypertensie
• boven 115 mmHg ernstige hypertensie

Bovendruk (systolische bloeddruk)

Uit de standaard voor Nederlandse Huisarts Geneeskunde (NHG):
(Bij mensen zonder hart en vaatziekten (HVZ), reumatoide artritis, of diabetes (suiker))

• De bovendruk is te hoog bij een waarde boven 140 mmHg.
• Bij een waarde boven de 180 mmHg is er ernstige hypertensie

Hart- en vaatziekten zijn

• Perifeer arterieel vaatlijden (dichtslippende slagaders)
• Hartfalen
• Hartinfarct
• Herseninfarct
• Angina pectoris (pijn op de borst door zuurstoftekort van het hart)
• Transient ischemic attack (TIA) (tijdelijk zuurstoftekort van de hersenen)
• Aneurysma van de aorta (verwijding van de lichaamsslagader)

Meting van de bloeddruk

De bloeddruk kan handmatig of met een apparaat gemeten worden. In het ziekenhuis wordt de bloeddruk weleens arterieel (in de slagader) gemeten.

Handmatige bloeddrukmeting

De manchet (opblaasbare armband) wordt boven de elleboog om de arm gedaan. De stethoscoop druk je ongeveer op de arterie brachialis (slagader van de arm). Die zit iets boven de elleboogsplooi (en dan eigenlijk meer aan de onderkant). Je pompt de manchet op tot zo'n 180 (omdat je niet verwacht dat de bovendruk daar boven zal zitten). Hoor je dan met de stethoscoop wat kloppen, dan pomp je hem nog iets harder op. Langzaam laat je de manchet leeglopen. Zodra je wat hoort kloppen, dan is dat de boventoon en de systolische bloeddruk (bovendruk). Je laat de manchet verder leeglopen en als je niks meer hoort kloppen dan ben je bij de onderdruk of diastolische bloeddruk.

Korotokoff tonen

Er wordt weleens gesproken van Korotokoff tonen. Dat is een indeling van de geluiden die je hoort bij de bloeddrukmeting. Fase 1 is het begin van de vaattonen, fase 5 het verdwijnen van de tonen.

Silent gap

Pomp je de manchet onvoldoende op dan kun je in een silent gap zitten en de ware bovendruk missen. Zo kan iemand die de manchet voldoende oppompt een veel hogere bovendruk meten dan iemand die de manchet onvoldoende (tot in the silent gap) oppompt.

Bloeddruk meten met een elektrische bloeddrukmeter

De elektrische bloeddrukmeter meet de tegendruk van de slagader in de arm. Hij meet letterlijk de druk. Voor de rest is de achterliggende gedachte gelijk aan die van de handmatige. Zodra hij bij het leeg laten lopen van de manchet pulsaties voelt meet hij de bovendruk. Als de pulsaties weg zijn meet hij de onderdruk.

Typen bloeddrukmeters en betrouwbaarheid

Een CE markering houdt in dat een bloeddrukmeter veilig is. Hij zal niet ontploffen of je arm afknijpen bijvoorbeeld.
De betrouwbaarheid wordt getest door het dabl- instituut, zij gebruiken internationale richtlijnen. Een aantal bloeddrukmeters die goedgekeurd zijn door dabl-instituut (januari 2014) en betrouwbaar zijn staan in de tabel hieronder (bron 4).

Bloeddrukmeting in de slagader

Er wordt een katheter in de slagader aangebracht en een transducer-manometersysteem registreert direct de bloeddruk.

Is één bloeddrukmeting voldoende? Neen.

De bloeddruk is verschillend bij verschillende metingen in tijd. Daarom moeten er meerdere metingen gedaan worden met enige tussenpozen. Denk aan een aantal maanden tussen de metingen bij een bloeddruk tussen 140 en 160. En hou voor een bloeddruk (bovendruk, systolische bloeddruk) boven de 180 een aantal dagen of enkele weken aan. Bij een bloeddruk boven de 200 kunnen 3 metingen binnen 1-15 minuten gedaan worden en de diagnose hypertensie direct worden gesteld.
Factoren die een tijdelijke bloeddrukverhoging kunnen geven (meestal niet) zijn (bron 5):

• Bepaalde voedingsmiddelen (o.a. zoethout, sommige kauwgums, drop)
• Genotsmiddelen (alcohol, amfetamine, modafinil)
• Pijn
• In de overgang
• Stress/emoties
• Dag nacht ritme
• Inspanningen
• Sommige medicatie of kruiden (methylfenidaat, ma huang, efedra, Cyclosporine (een antibioticum), NSAID’s (bijvoorbeeld aan Ibuprofen), COX2 remmers zoals Viox.

Links en rechts verschillen in bloeddruk

De bloeddruk zou in beide armen ongeveer gelijk moeten zijn. Echter er zullen altijd verschillen zijn, immers tussen metingen (in dezelfde arm) zitten al vrijwel altijd verschillen. En soms zijn er daadwerkelijk links rechts verschillen. Mensen zijn over de gehele linie ongeveer gelijk, maar er zijn verschillen. Om links rechts verschillen de kop te bieden kun je bij de eerste bloeddruk meting de bloeddruk aan beide armen meten en de keren daarna alleen die arm waar de bloeddruk hoger was.

Grote links-rechts verschillen in bloeddruk

Bij grote links-rechts verschillen kan er een afwijking (arterieel/slagader) in de bloedvaten zijn, bijvoorbeeld een vernauwing van de aorta (grote lichaamsslagader). De arterie/slagaders van de armen komen uit de aortaboog, de bocht die de lichaamsslagader maakt zodra die uit het hart komt. Bij een vernauwing in de aortaboog (aortastenose), die zich bevind op een plaats voordat de arterie voor de linker arm eruit komt, en op een plaats voorbij de uittrede plaats van de rechter arm arterie/slagader zal de bloeddruk doorgaans in de rechter arm hoger zijn. Zit de stenose rondom de uittrede plaats van de slagader van de rechter arm, dan kan de bloeddruk in de rechterarm lager zijn.

Gevolgen hoge bloeddruk

Een hartaanval, TIA, CVA, vaatlijden, claudicatio intermittens, etalage benen, het kan allemaal het gevolg zijn van een te hoge bloeddruk. Al dan niet langdurig verhoogd of ernstig verhoogd. Er wordt van een TIA (trancient ischemic attack) gesproken als de symptomen binnen twee uur verdwenen zijn. Zijn de symptomen niet verdwenen dan spreekt men van een CVA. Bloedvatvernauwing en stolsels (embolieën) van het hart (denk aan boezemfibrilleren of een hartinfarct) zijn de belangrijkste oorzaken voor TIA's en CVA's. Een extreme daling van de bloeddruk kan eveneens voor circulatieproblemen zorgen. De arterie carotis is de slagader die naar de hersenen loopt. Doorbloedingsstoornissen (door vernauwingen) hiervan zijn vaak de oorzaak van TIA's.

Behandeling hoge bloeddruk

• Dieet maatregelen (minder (verzadigd) vet, minder zetmeel/koolhydraten/suikers, want die worden omgezet in vet)
• Beïnvloeding risicofactoren (roken, familiaire belasting, diabetes(suiker), overgewicht (BMI), leeftijd, middelomtrek)
• Medicatie

Medicatie behandeling bij hoge bloeddruk

• Bij een bloeddruk (onderdruk) tussen 100-104 wordt met medicatie gestart als er twee of meer risicofactoren zijn.
• Bij een bloeddruk (onderdruk) boven de 115 wordt altijd gestart met medicatie.
• Een bovendruk boven 180 mmHg behoeft medicatie

In de praktijk start een huisarts vaak met medicatie als de onderdruk boven de 100 is, of de bovendruk boven de 160.

Veel voorgeschreven medicatiesoorten zijn:

• Hydrochloorthiazide (vochtafdrijvers (plastabletten)/diuretica)
• Lisinopril, Enalapril (ACE-remmers)
• Metoprolol (berta blokker)

Medicatie advies van de NHG standaard bij mensen ouder dan 50 jaar met essentiële (zonder oorzaak) hypertensie

• Starten met thiazidediuretica (zoals Hydrochloorthiazide) of een calciumantagonist
• Helpt het onvoldoende voeg dan een Ace-remmer toe
• Nog te weinig resultaat? Combineer dan thiazidediureticum, ACE remmer en calciumantagonist

Medicatieadvies (NHG) voor mensen onder de 50 jaar

• Start: ACE-remmer
• Zonodig start een Berta blokker erbij
• Nog geen effect: diureticum of calciumantagonist toevoegen

Te lage bloeddruk (hypotensie)

Een te lage bloeddruk gaat vrijwel altijd gepaard met lichamelijke klachten (van een hoge bloeddruk wordt vaak niets gemerkt).
Denk aan orthostatische hypotensie. Als men plots gaat staan wordt men licht in het hoofd. Dat komt doordat de zwaartekracht al het bloed naar beneden trekt en het lichaam en bloedvaten niet snel genoeg reageren om de bloeddruk goed te verdelen en op pijl te houden. Zo gaat er relatief minder bloed naar de hersenen en kun je duizelig worden. Een andere vorm van lage bloeddruk is shock. Bij shock kort na de bevalling kan het syndroom van Sheehan optreden.

Oorzaken voor aanhoudende hypertensie

Er is vrijwel nooit een oorzaak voor hypertensie aantoonbaar. Zo is de meest voorkomende oorzaak voor een hoge bloeddruk een essentiële hypertensie, een hypertensie waar geen oorzaak voor te vinden is.

Risicofactoren, factoren waardoor een hoge bloeddruk gevaarlijker is

• Diabetes mellitis (suiker)
• Reumatoide artritis (reuma)

Lees verder

• Hoge bloeddruk medicatie bij risico patiënten (HVZ)
• Werking en bijwerkingen van ACE remmer(s) (zoals Enalapril)
• Bètablokker Metoprolol (Selokeen), werking en bijwerkingen
• Bouw van bloedvaten en bloeddrukregulatie