Cingulotomie: ingreep hersenen om ernstige OCS te doorbreken

Bij obsessief-compulsieve symptomen (OCS) zorgen herhalende gedachten en angsten voor dwangmatig gedrag. Het betekent dat de persoon continu handelingen moet uitvoeren, om tijdelijk de vrees te laten verdwijnen. Dit wordt normaal behandeld middels een combinatie van medicatie en gedragstherapie. Bij ernstige OCS wordt echter de vicieuze cirkel niet doorbroken, waardoor de patiënt in continue angst leeft en voor de omgeving mogelijk schadelijke handelingen uitvoert. Wat is OCS en hoe kan het middels cingulotomie worden behandeld?

Cingulotomie

• Functie van voorhoofdskwabben
• Obsessief-compulsieve symptomen
• Medicatie en gedragstherapie
• Vroeger werd lobotomie uitgevoerd
• Gebruik van cingulotomie

Functie van voorhoofdskwabben

De voor in het hoofd gelegen hersendelen – ook wel frontale kwabben genoemd – regelen voor een groot deel de eigen cognitiviteit en het bewustzijn. Het ligt ten grondslag aan een goede motoriek, sociaal gedrag, psychische gesteldheid, het geheugen en hoe we situaties beoordelen of oplossen. Deze kwabben zijn dus noodzakelijk voor de essentie van ons eigen bestaan. Het kan echter voorkomen dat er schade is ontstaan, of dat de hersenen plaatselijk niet goed werken. Het kan tot psychische stoornissen of lichte tot ernstige OCS leiden.

Obsessief-compulsieve symptomen

Het hebben van obsessies, kan leiden tot excessief gedrag en visa versa. In het geval van OCS oftewel obsessief-compulsieve stoornis dient de persoon continu bepaalde handelingen te doen, opgelegd door de eigen gedachten. De ernst van de stoornis varieert per geval. Het kan de volgende consequenties hebben.

Basis OCS

De persoon weet dat men ongewoon handelt of continu dezelfde handelingen moet doen. Daarbij bestaat een rechtstreeks verband tussen de gedachten van de persoon en de lichamelijke reactie welke er op volgt. Zowel de gedachte als resulterende activiteit zijn dwangmatig opgelegd. Het zorgt voor sociale problemen, waarop de omgeving vaak ongunstig reageert. Het hebben van een baan of relatie zal complicaties geven.

Obsessie

Continu terugkerende gedachten zorgen ervoor dat de persoon continu in angst leeft. Het is vergelijkbaar met het godotsyndroom, waarbij vergeetachtigheid continu dezelfde onbeantwoorde vraag oplevert. Dit zorgt ervoor dat de persoon in angst leeft, waarbij dementie een ernstige obsessie veroorzaakt. In dit geval zorgt het voor veel bezorgdheid, waardoor continu corrigerende acties worden uitgevoerd. De gedachte leidt tot een standaard impuls, waaraan voldaan moet worden voordat men verder kan gaan. Het kan ook inhouden dat de persoon in een gedachtenhoepel vast blijft zitten, waardoor de gedachte en impulsen aanhoudend zijn. Oftewel men zal altijd in angst leven of continu lijden, waarbij men geen andere uitweg heeft. Problemen kunnen niet meer worden opgelost. Let wel dat de persoon realiseert dat men deze handelingen doet en dat het door de persoon zelf wordt veroorzaakt. Men zal trachten de gedachten te onderdrukken met het hebben van vervangende gedachten en acties. Dit kan op zijn beurt weer tot dwangmatig gedrag leiden.

Gedwongen acties

De persoon leeft in angst en dus dienen specifieke vragen te worden beantwoord. De gedachte, angst of geestelijk lijden leidt tot herhalende dwangmatige acties. Continu tellen, spullen verzamelen, de handen wassen of dingen moeten controleren, zijn altijd noodzakelijk. Die handelingen hebben tot doel om geestelijke geruststelling te geven. Echter de gedachte zal snel weer terugkomen, waardoor acties wederom moeten worden uitgevoerd. De vrees of angst keert terug, waardoor de gedraging repeterend is. De omgeving zal dit als overdreven of excessief beoordelen, aangezien er geen goede reden is waarom de handelingen moeten worden gedaan.

Excessieve OCS

OCS kan in verschillende gradaties voorkomen. Normaal zal de omgeving ermee kunnen omgaan, zodat men in aangepaste vorm ermee kan leven. Toch kan het syndroom ook ernstige vormen aannemen. De gedachten zijn dermate angstig of overheersend, dat de acties daarop schade aan de omgeving of de persoon zelf geven. Denk aan extreme agressiviteit of seksuele handelingen. Omdat er sprake is van herhalende handelingen, zal de persoon dus continu schade willen aanbrengen of ongewenste acties willen doen. Vaak zal de persoon vergevorderde depressiviteit ondervinden.

Medicatie en gedragstherapie

Standaard gevallen worden meestal middels medicatie behandeld, waarnaast men therapie krijgt. Denk aan de inname van antidepressiva en angstonderdrukkers. Het doel is dat de persoon beseft dat de handelingen en gedachten geen nut hebben en kunnen worden gestopt. De medicatie zorgt ervoor dat de gedachten minder ernstig zijn, zodat middels gedragstherapie de vicieuze cirkel wordt doorbroken. In een groot deel van de gevallen biedt deze manier van behandeling goede resultaten. Er bestaat echter een groep patiënten, waarbij het niet aanslaat of de obsessieve gedachte en handelingen niet stoppen. Het kan ernstig schadelijk zijn voor de persoon zelf of de omgeving.

Vroeger werd lobotomie uitgevoerd

In vroegere tijden werden ernstige psychische aandoeningen behandeld middels een lobotomie. Vanuit films denken we dat het gaat om de verwijdering van de hersenen, echter niets is minder waar. In eerste instantie ging het om het aanbrengen van een snee in de hersenen via een boorgat. Dit werd vervangen door het inbrengen van een lobotoom via bovenkant oogkas. Dit is een priem welke onder lokale verdoving boven de oogbol rechtstreeks in de hersenen wordt gestoken. Door op- en neergaande bewegingen te maken wordt hersenmateriaal in de frontale hersenkwab beroerd, waardoor ernstige schade wordt aangericht. De psychische stoornis werd daarmee verholpen. Sedert de jaren zestig van de vorige eeuw is deze behandelmethode reeds verboden, omdat het als barbaars wordt beschouwd. Om ernstige OCS te behandelen wordt cingulotomie als alternatief onderzocht.

Gebruik van cingulotomie

Tussen 1989 en 2010 is in het Massachusetts General Hospital een onderzoek uitgevoerd naar de invloed van cingulotomie op ernstige OCS. “Met elektrodes worden kleine hoeveelheden hersenschorsweefsel (in het gebied van de gyrus cinguli) vernietigd” (lit.1). Oftewel enkele processen binnen de frontale kwab worden daarbij beïnvloed, zodanig dat gedachten worden veranderd. Excessief gedrag wordt minder, doordat gedachten minder herhalend voorkomen. "De helft van deze patiënten had een zeer significante verbetering in hun symptomen - meer dan 35 procent verbetering in de OCD schaal die we gebruiken"(lit.2). De kans om de vicieuze cirkel te doorbreken neemt dus toe, waardoor de OCS patiënt een beter leven kan leiden.

Let wel dat voorgaande is gebaseerd op een initieel onderzoek, waarvan de resultaten nog niet wetenschappelijk zijn geverifieerd. Informeer naar de mogelijkheden om de procedure uit te laten voeren, zodat extreme OCS handelingen worden doorbroken.

Lees verder

• Amyotrofische Laterale Sclerose: hersenstam uitval bij ALS!
• De hersencapaciteit kan een informatie blokkade opleggen