Dwangstoornis: een psychische aandoening

Iemand die lijdt aan een dwangstoornis heeft last van obsessies en dwangmatig handelen. Deze psychische aandoening is een angststoornis waarbij mensen zoveel mogelijk hun angst proberen te ontwijken. Dit doen ze door dwangmatig te denken en er eventueel naar te handelen. Het wordt ook wel een obsessief-compulsieve stoornis genoemd. Iemand is zich ervan bewust dat de dwanggedachten geen zin hebben, toch kunnen ze er niet mee stoppen. Een voorbeeld van een dwangstoornis is smetvrees.

Wat het is

Een persoon die lijdt aan een dwangstoornis heeft last van dwanggedachten (obsessies) en dwanghandelingen (compulsies). In de psychologie is dwang een angststoornis. Een dwanghandeling wordt uitgevoerd om angst te verminderen. Iemand doet al het mogelijke om zijn angst te ontlopen. Iemand die lijdt aan dwang weet dat de dwanggedachten en handelingen geen zin hebben en dat het onzin is, toch kunnen zij er niet mee stoppen. Wanneer je niet toegeeft aan dwang, zal de angst toenemen.

Obsessies en compulsies

Bij dwang voelt iemand zich gedwongen bepaalde dingen te denken of te doen. Het kan alleen in gedachten plaatsvinden, bijvoorbeeld steeds alles willen tellen. Hoe harder je probeert ergens niet aan te denken, hoe meer je er juist aan denkt. Je kunt je ook gedwongen voelen dingen te doen, om bepaalde rituelen uit te voeren. Een dwangstoornis heeft twee kanten: obsessies en compulsies. Deze dwangstoornis wordt daarom obsessief-compulsieve stoornis (OCS) genoemd.

Obsessie

Hierbij heb je last van opdringerige gedachten en beelden die steeds terugkomen. Het lijkt wel alsof iemand hierdoor bezeten raakt. De gedachten zijn zo hardnekkig dat je ze niet los kunt laten, hoe hard je het ook probeert. Een obsessie wordt als erg onaangenaam ervaren en het kan iemand erg nerveus en rusteloos maken. Hij kan zo angstig worden, dat iemand in paniek kan raken. Zo kan iemand geobsedeerd raken door:

• De gedachte om besmet te raken of anderen te besmetten
• De gedachte om rampzalige fouten te maken
• De gedachte om anderen iets aan te doen
• Seksuele gedachten
• Religieuze gedachten

Compulsie

Dit is een reactie op de dwangmatige gedachte waarbij iemand dwangmatige handelingen gaat uitvoeren. Vaak gaat dit via vaste patronen en zeer strikte regels. Zo kunnen er rituelen ontstaan bij bijvoorbeeld handen wassen, bidden, dingen controleren, verzamelen en in gedachten woorden uitspreken. Zo kan iemand wel vijftig keer per dag zijn handen wassen en wanneer hij dat niet doet, wordt hij angstig en nerveus.

Angststoornis

Dwang is een angststoornis, waarbij de dwangstoornis centraal staat. Door de obsessie ontstaan er allerlei sterkte gedachten waar je angstig en onrustig van wordt en dit kan alleen maar verdwijnen door de dwangmatige handeling uit te voeren. Een kenmerk van deze stoornis is dat iemand de situatie die angst oproept, zoveel mogelijk probeert te vermijden. Hoe meer de angst wordt ontlopen, hoe sterker de angst meestal wordt.

Oorzaken

Meestal heeft een dwangstoornis meerdere oorzaken. Er is vaak een combinatie van erfelijke aanleg, wat iemand heeft meegemaakt en persoonlijke eigenschappen. Vermoedelijk speelt erfelijkheid een rol omdat het vaker in bepaalde families wordt gezien. Daarnaast speelt opvoeding een rol. Het kan zijn dat een kind een bepaalde angst heeft aangeleerd, wat de basis is om later een dwangstoornis te krijgen. Er kunnen ook lichamelijke factoren een rol spelen. Bij mensen met een dwangstoornis zijn bepaalde gebieden in de hersenen actiever dan bij anderen. Het kan ook ontstaan wanneer iemand iets ingrijpends heeft meegemaakt, zoals relatieproblemen of het verlies van een dierbare.

Andere psychische problemen

Iemand met een dwangstoornis heeft vaak andere psychische problemen. Soms is het lastig om verschillende problemen uit elkaar te halen. Een cognitief gedragstherapeut zal met iemand in gesprek gaan en dit proberen te achterhalen.

Andere angststoornissen

Een dwangstoornis is een angststoornis. Het kan samengaan met andere angststoornissen, zoals een paniekstoornis. In dit geval kan iemand de angst hebben om een paniekaanval te krijgen. Dit gevoel kan optreden in een volle zaal, in een volle lift of tijdens sociale situaties zoals een feestje of vergadering.

Depressie

Vaak gaat een dwangstoornis samen met een depressie. Hierbij voelt iemand zich langere tijd somber, lusteloos en kan nergens plezier aan beleven. Hij ziet alles somber in en weet vaak niet meer hoe hij hieruit moet komen. Het gaat vaak gepaard met schuldgevoelens en in sommige gevallen denkt iemand dat het beter is dat hij er niet meer is. Het wordt vaak gezien dat iemand met een dwangstoornis depressief wordt.

Lees verder

• Cyclothyme stoornis: een milde vorm van bipolaire stoornis
• De risicofactoren van een hersenaandoening
• Depersonalisatiestoornis: een vervreemding van jezelf
• Depressief gevoel: hoe hier vanaf te komen
• Negatieve gevoelens: hoe hier vanaf te komen?