Duizelig bij het opstaan, oorzaak en behandeling

Duizelig bij het opstaan overkomt iedereen wel eens. Je voelt je licht in het hoofd, ziet zwart voor de ogen of valt soms flauw wanneer je opstaat vanuit bed, vanuit een stoel of vanuit een gebukte houding. Vaak zijn deze klachten tijdelijk en verdwijnen vanzelf weer. Zelden is er een behandeling nodig. In de meeste gevallen wordt er zelfs geen duidelijke oorzaak gevonden. Wanneer de klachten terug blijven keren of lang aan blijven houden is het belangrijk om hiermee naar een huisarts te gaan. Deze zal proberen een diagnose te stellen en een behandeling toe te passen.

Wat is duizeligheid?

Wanneer je duizelig bent, voel je een aantal symptomen zoals licht in het hoofd, draaierig, een onvast gevoel in de benen en soms moeite om het evenwicht te bewaren. In sommige gevallen ontstaat het gevoel flauw te vallen en kan het je zwart voor de ogen gaan zien (sterretjes zien). Bijna iedereen heeft wel eens last van duizeligheid. Bij sommigen komt het vaker voor, waardoor er naar een onderliggende oorzaak gezocht moet worden.

De bloeddruk

De bloeddruk kan een rol spelen bij het ontstaan van duizeligheid. Wanneer we plat liggen is de bloeddruk anders dan wanneer we gaan staan. Bij een liggende houding is de bloeddruk vaak lager. Tijdens het opstaan stijgt de bloeddruk. Het hart pompt met een bepaalde kracht bloed door de bloedvaten. Op de bloedvaatwanden staat hierdoor een bepaalde druk: de bloeddruk. De bloeddruk stijgt onder invloed van lichamelijke inspanning. Wie regelmatig beweegt zal niet snel een hoge bloeddruk krijgen bij lichamelijke inspanning. Dit komt omdat het hart getraind wordt en hierdoor minder hard hoeft te pompen bij grote lichamelijke inspanning.

Duizelig bij het opstaan

We onderscheiden twee categorieën duizeligheid. Ten eerste is er de draaiduizeligheid. Hierbij lijkt het alsof de omgeving draait of dat je zelf in een draaimolen zit. Er ontstaat misselijkheid en soms braken. Ook bleekheid van de huid treedt op. Het tweede type duizeligheid is het ontstaan van een licht gevoel in het hoofd. Daarbij kan het voorkomen dat je 'zwart' voor de ogen ziet of sterretjes ziet. Het gevoel van flauwvallen is aanwezig. Je kunt daarbij het evenwicht verliezen.

Oorzaken

Er zijn verschillende oorzaken te vinden voor duizeligheid bij het opstaan. Ruim 30 procent van de mensen krijgt wel eens te maken met duizeligheid wanneer ze opstaan. Dit kan ontstaan bij het opstaan vanuit bed maar ook bij het omhoog komen uit een stoel of vanuit een gebukte houding. Vrouwen schijnen gemiddeld twee keer zo vaak last te hebben van duizeligheid dan mannen.

Een belangrijke oorzaak is een te lage bloeddruk. Een lage bloeddruk ontstaat als gevolg van vochtverlies zoals bij zware diarree, door medicijngebruik of door bloedverlies. Bij het plots opstaan is er teveel bloed in de benen aanwezig. De hersenen krijgen zo minder bloed toegevoerd en dus minder zuurstof. Omdat de hersenen hier erg gevoelig voor zijn ontstaan er klachten als een licht gevoel in het hoofd, zwart voor de ogen zien en soms zelfs buiten bewustzijn raken (flauwvallen).

Tijdens de zwangerschap komt duizeligheid bij het opstaan vaker voor. De oorzaak is ook ter vinden in een lage bloeddruk. De bloeddruk is tijdens de zwangerschap altijd iets verlaagd, dit is een normaal verschijnsel en niet ernstig. Na de bevalling neemt de bloeddruk weer zijn normale waardes aan. Vrouwen kunnen ook een lage bloeddruk krijgen door heftig bloedverlies tijdens de menstruatie.

Stress of een depressie zorgt ook vaak voor duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd. Ook angst speelt een rol. De klachten zijn dan meestal aanwezig bij het opstaan, maar ook door de dag kan duizeligheid ontstaan.

BPPD (benigne paroxismale positieduizeligheid) veroorzaakt draaiduizeligheid wanneer de stand van het hoofd verandert. Dit is onder andere het geval bij het opstaan vanuit bed, vanuit een stoel of vanuit een gebukte houding. BPPD wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van gruis in de halfcirkelvormige kanalen van het evenwichtsorgaan (loszittende oorsteentjes).

Andere oorzaken kunnen er ook zijn, maar vaak zijn de klachten dan ook gedurende de dag aanwezig. Bovendien zijn er dan een aantal andere symptomen zoals een ruis in het gehoor, misselijkheid, onzekere gang en slecht horen.

Behandeling

In veel gevallen kan er geen diagnose gesteld worden voor duizeligheid bij het opstaan. Vaak zijn de klachten eenmalig of komen gedurende een aantal weken voor. Daarna nemen de klachten weer af. Stress kan een grote factor zijn. Wanneer de stress afneemt verdwijnen de klachten ook weer. Tijdens de zwangerschap zijn de klachten weliswaar aanwezig maar verdwijnen na de bevalling vanzelf weer.

Een te lage bloeddruk kan behandeld worden middels medicijnen. Soms is het al voldoende om de voeding aan te passen, zoals het eten van meer zout of zoute voeding. Hierdoor wordt er meer vocht vastgehouden. Heftig bloedverlies tijdens de menstruatie kan soms verholpen worden middels hormoonbehandeling. Het innemen van de anticonceptiepil of het overstappen op een zwaardere variant is hierin de meest toegepaste oplossing.

BPPD wordt middels houdingsoefeningen behandeld. Hierbij wordt er vaak van houding gewisseld. De stoornis raakt uitgeput waardoor de klachten zullen verdwijnen. Zonder behandeling verdwijnen de klachten uiteindelijk ook maar duurt dit veel langer.