Jicht: oorzaken en behandeling

Jicht is een pijnlijke reumatische ontsteking van de gewrichten. Deze ontsteking wordt veroorzaakt door de vorming van urinezuurkristallen in het gewricht. De ontsteking doet zich het frequentst voor in de grote teen, waardoor de aandoening in de volksmond vaak pootje wordt genoemd.

Oorzaken en behandeling van jicht

• Waar moet de patiënt met jicht rekening mee houden?
• Hoe wordt jicht behandeld?
• Inhibitie van de aanmaak van urinezuren met behulp van uricostatica
• Stimulatie van de excretie van urinezuren met behulp van uricosurica
• Inhibitie van de migratie van leukocyten naar het gewricht
• Toedienen van anti-inflammatoire en analgetische medicatie

Waar moet de patiënt met jicht rekening mee houden?

Een patiënt die lijdt aan jicht moet rekening houden met de volgende algemene raadgevingen:

• Overmatig alcoholgebruik vermijden, aangezien alcohol de afbraak van urinezuur remt
• Streven naar een ideaal gewicht
• Voldoende beweging
• Tenminste één tot twee liter vocht per dag innemen
• Voedingstoffen met een hoog gehalte aan purines vermijden (zie tabel)

Hoe wordt jicht behandeld?

Het doel van de behandeling bestaat er in de symptomen van de acute aanval te verminderen en nieuwe aanvallen te voorkomen. Hiervoor worden de volgende strategieën gebruikt:

• Inhibitie van de aanmaak van urinezuren met behulp van uricostatica
• Stimulatie van de excretie van urinezuren met behulp van uricosurica
• Inhibitie van de migratie van leukocyten naar het gewricht
• Toedienen van anti-inflammatoire en analgetische medicatie

Inhibitie van de aanmaak van urinezuren met behulp van uricostatica

De meest gebruikte uricostatica zijn allopurinol en febuxostat. Het farmacologische effect van allopurinol is toe te schrijven aan een metaboliet van de verbindingen, namelijk alloxanthine. Dit laatste is een inhibitor van het xanthine oxidase, een enzym dat van belang is voor de aanmaak van urinezuren. Ook febuxostat werkt volgens dit zelfde farmacologisch principe.

Allopurinol wordt enkel gebruikt voor de chronische behandeling van jicht. Het heeft geen plaats in de behandeling van een acute aanval. Wanneer men dit echter wel doet, kan dit ervoor zorgen dat de acute fase langer aansleept.

De belangrijkste bijwerking van allopurinol zijn:

• Gastro-intestinale klachten
• Allergische reacties
• Levertoxiciteit
• Soms wordt een acute jichtaanval uitgelokt bij het starten van de therapie

Stimulatie van de excretie van urinezuren met behulp van uricosurica

Het meest gebruikte uricosuricum is probenecid. Urinezuren worden vrij gefiltreerd ter hoogte van de glomerulus in de nieren, waarna ze deels worden gereabsorbeerd in de proximale tubulus. Probenecid zal deze reabsorptie tegengaan, waardoor de excretie van de schadelijke urinezuren wordt verhoogd.

Een belangrijke bijwerking is echter de verhoogde kans op vorming van uraatstenen in de nieren. Hierdoor wordt het urinevolume tijdens het begin van de behandeling hoog gehouden.

Inhibitie van de migratie van leukocyten naar het gewricht

Door de migratie van leukocyten te inhiberen wordt de ontstekingsreactie ter hoogte van het gewricht teniet gedaan. Hiervoor wordt er vaak colchicine gebruikt. De verbinding wordt vroeg toegediend tijdens een acute aanval, wat resulteert in een efficiënte anti-inflammatoire respons binnen 12 tot 24 uur.

Colchicine zal binden met tubuline, de bouwstenen van de microtubuli. Deze laatste zijn buisvormige eiwitstructuren die in alle eukaryote cellen worden teruggevonden. Ze zijn van belang voor de vorming van het cytoskelet, oftewel het ‘geraamte’ van de cel. Door de binding van colchicine aan tubuline zullen deze niet meer kunnen polymeriseren tot microtubuli. Het gevolg hiervan is een inhibitie van de leukocytenmigratie, en daarmede een inhibitie van de inflammatoire respons.

De belangrijkste bijwerkingen van colchicine zijn:

• Diarree
• Misselijkheid
• Abdominale pijn

Toedienen van anti-inflammatoire en analgetische medicatie

NSAIDs, oftewel niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen, vormen de basis voor een adequate anti-inflammatoire behandeling. Ze worden als eerste keuze gebruikt bij acute jichtaanvallen. Indomethacine, naproxen en diclofenac zijn de meest gebruikte NSAIDs voor de behandeling van jicht. Naast NSAIDs worden ook glucocorticoïden gebruikt bij acute jichtaanvallen.

Frequente nevenwerkingen bij het gebruik van NSAIDs zijn:

• Maagdarmstoornissen
• Nierfunctiestoornissen
• Huidreacties
• Centrale bijwerkingen
• Allergische reacties