Smakgeluiden en ongecontroleerde bewegingen door medicatie

Voor de behandeling van neurologische of psychische aandoeningen wordt meestal gebruik gemaakt van neurotransmitterverbruik onderdrukkende medicatie ook wel neuroleptica genoemd. Het vormt de basis voor geleidelijk herstel van de patiënt. Indien deze medicatie langer dan een half jaar wordt gebruik, heeft het voor sommige mensen blijvende complicaties. Andere neurotransmitters zijnde dopamine met acetylcholine komen in onbalans, waardoor men smakgeluiden en ongecontroleerde bewegingen maakt. Wat houdt tardieve dyskinesie in en hoe wordt het door medicatie veroorzaakt?

Tardieve dyskinesie

• Behandeling psychische aandoeningen
• Ontregelde neurotransmitterbalans
• Ontwenningsverschijnselen
• Mate van voorkomen
• Symptomen
• Behandeling van Tardieve dyskinesie
• Alternatief

Behandeling psychische aandoeningen

Overspannenheid, burn-out, psychische of geestelijke aandoeningen, zoals schizofrenie of dementie worden vaak behandeld met neurtransmitterremmende medicatie. Denk bijvoorbeeld aan paroxetine als anti-depressiva, zodat het verbruik van serotonine in het lichaam wordt geremd. Daardoor wordt de negatieve spiraal doorbroken, zodat men weer positief wordt. Daartoe dient de medicatie vaak maanden te worden ingenomen, zodat men er geleidelijk aan weer bovenop komt. Gebruikt men dergelijke middelen langer dan zes maand (lit.1) dan kunnen lokaal bewegingsstoornissen ontstaan. Hoe kan langdurige medicijninname tot tardieve dyskinesie leiden?

Ontregelde neurotransmitterbalans

De medicatie is ervoor bedoeld om het serotoninegehalte sterk te verbeteren. Door langdurige inname kan het ook andere neurotransmitters beïnvloeden. Serotonine beïnvloed de tevredenheid van de mens en is daarmee ook gerelateerd aan het dopaminegehalte. Dopamine (rustgever) moet een goede balans hebben met acetylcholine (activeerder). Spierreceptoren vangen deze neurotransmitters op, waardoor spieren in beweging komen. Door medicijngebruik neemt het aandeel acetylcholine plaatselijk toe, waardoor spiertjes worden geactiveerd. Het leidt tot ongecontroleerde bewegingen. Dit kan van invloed zijn op slechts de mond of tong, maar het kan ook om de ledematen gaan. Oftewel het is vergelijkbaar met Parkinson, waarbij de persoon geen controle over de eigen bewegingen heeft. In dit geval gaat het dus om een medicinaal geactiveerde aandoening.

Ontwenningsverschijnselen

Het komt geregeld voor dat bij beperkte neurologische stoornissen relatief te zware medicatie wordt voorgeschreven. Denk wederom aan een burn-out of chronische vermoeidheid, waartegen neuroleptica wordt ingezet. Gedurende de termijn dat men het medicijn inneemt, voelt de persoon zich er relatief goed bij. Dat wordt anders als men er soms na jarenlang gebruik mee wil stoppen. Het lichaam gaat zwaar protesteren, doordat de neurotransmitters weer in onbalans raken. Oftewel men zal heftige ontwenningsverschijnselen moeten weerstaan om er vanaf te komen. Denk aan heftig trillen of veel pijn nadat de dosering is verlaagd. Kan men wel succesvol met het medicijn stoppen, dan kan de neurotransmitterbalans ontregeld blijven.

Mate van voorkomen

Naarmate we ouder worden neemt de kans toe dat we neurologische of psychische aandoeningen krijgen. Het komt dan ook geregeld op latere leeftijd voor. Het merendeel van de patiënten is ouder dan vijfenzestig jaar. Het kan echter ook op jongere leeftijd voorkomen, doordat men is behandeld met deze medicatie. Denk aan medicatie bij jong optredende dementie of Parkinson.

Symptomen

Door een onbalans in de neurotransmitters worden spierreceptoren overmatige gestimuleerd, waardoor bewegingen worden getriggerd. Vaak heeft het invloed op de mond. Men trekt als het ware telkens gekke bekken, men glimlacht overmatig, waarnaast ook geluidjes worden gemaakt. Denk aan klikgeluiden met de tong, smakken, kauwen, kraken of knarsen. Daarnaast kan het onregelmatige bewegingen met handen of voeten betekenen, waardoor de complete motoriek is ontregeld. Ook spastische vingerbewegingen zijn vaak van toepassing (lit.2). Overmatig gebruik van de spieren kan eveneens tot slijtage, kramp en pijn leiden.

Behandeling van Tardieve dyskinesie

Wordt men behandeld met medicatie tegen neurologische of psychische aandoeningen, dan is het van belang om de inname daarvan zo kort als mogelijk te houden. Probleem is dat genezing van de verschillende aandoeningen meestal vele maanden of soms jaren duurt. Daarnaast geldt dat tardieve dyskinesie geleidelijk gaat optreden, waardoor men vaak denkt dat het bij de oorspronkelijk ziekte of aandoening hoort. Stopt men compleet met de medicatie dan kunnen de klachten soms verdwijnen. Maar in veel gevallen blijft men overlast houden van smakkende geluiden en/ of ongecontroleerde bewegingen. Vaak mag men niet zomaar stoppen met de medicatie, echter zal men stapsgewijs één en ander moeten afbouwen.

Alternatief

Om de invloed van acetylcholine te verminderen, dient het aandeel dopamine worden verhoogd. Normaal wordt daarbij levodopa zoals bij Parkinson patiënten toegepast. Een alternatieve manier is door de geregelde inname van tuinbonen. Daarin zit de natuurlijke variant van dopamine, zodat de effecten minder heftig kunnen zijn.

Vermoedt u dat gemaakte geluiden, trillingen of ongecontroleerde bewegingen door de medicatie worden veroorzaakt, attendeer dan de behandelend arts omtrent de complicaties.

Lees verder

• Piep, het piept in mijn oor: de oorzaken van fantoomgeluiden