Dementie - een verzamelnaam voor een waaier aan symptomen

Dementie is een algemene term voor een daling van het mentale vermogen die ernstige gevolgen kan hebben bij het uitoefenen van dagelijkse activiteiten. Het wordt niet gezien als specifieke aandoening maar eerder als een term voor een brede verzameling van symptomen. Een bekend voorbeeld hiervan is geheugenverlies. De meest voorkomende vorm van dementie is Alzheimer.

Wat is dementie?

Dementie is geen specifieke ziekte maar een algemene term voor een brede waaier van symptomen die geassocieerd worden met een daling van de geheugencapaciteit of andere denkvaardigheden. Vaak zijn deze symptomen ernstig genoeg om de uitvoering van dagelijkse activiteiten te hinderen. In zestig tot tachtig procent van de gevallen gaat het over Alzheimer. De tweede meest voorkomende vorm van dementie is vasculaire dementie die optreedt na een beroerte. Daarnaast zijn er nog vele aandoeningen die symptomen van dementie kunnen veroorzaken waaronder enkele die ook omkeerbaar zijn bijvoorbeeld schildklierproblemen en vitaminetekorten.

Symptomen van dementie

Hoewel symptomen van dementie sterk kunnen variëren, moet het vermogen van tenminste twee van de volgende mentale basisfuncties aanzienlijk worden verminderd wil het beschouwd worden als dementie.

• Geheugen
• Communicatie en taal
• Vermogen zich te concentreren
• Redeneren en beoordelen
• Visuele waarneming

Mensen met dementie kunnen problemen hebben met het korte termijn geheugen bijvoorbeeld: het bijhouden van een tas of portemonnee, het betalen van rekeningen, het plannen en bereiden van maaltijden, het onthouden van afspraken etc.

Veel vormen van dementie zijn progressief, wat betekent dat de symptomen langzaam opkomen en geleidelijk aan erger worden. Daarom is het heel belangrijk de signalen te herkennen en personen die problemen met het geheugen of andere veranderingen in denkvaardigheden hebben niet te negeren. Het is belangrijk om dan een arts te raadplegen die de oorzaak van de problemen kan vaststellen. Professionele hulp kan de aandoening tijdig opsporen en een behandeling opstarten. Ook al wordt er dementie vastgesteld is het belangrijk er vroeg bij te zijn zodat de patiënt een maximaal voordeel haalt uit de beschikbare behandeling. Daarnaast biedt het ook de mogelijkheid om klinisch onderzoek te doen om deze aandoening in de toekomst nog beter te kunnen opsporen en behandelen.

Oorzaken van dementie

Dementie wordt veroorzaakt door schade aan hersencellen. Deze schade heeft een impact op het vermogen van hersencellen om met elkaar te communiceren. Als hersencellen niet normaal kunnen communiceren, kan het denken, het gedrag en de gevoelens worden beïnvloed.

Het brein bestaat uit verschillende delen, die elk verantwoordelijk zijn voor verschillende functies (bijvoorbeeld geheugen, oordeel en beweging). Wanneer de cellen in een bepaalde regio zijn beschadigd, kan dat gebied zijn normale functie niet meer uitvoeren.

Verschillende soorten dementie worden geassocieerd met bepaalde typen hersenbeschadiging in bepaalde delen van de hersenen. Bijvoorbeeld: de ziekte van Alzheimer veroorzaakt een hoge aanwezigheid van bepaalde eiwitten binnen en buiten de hersencellen wat het moeilijk maakt voor de hersencellen om gezond te blijven en te communiceren met elkaar. Het gebied in de hersenen genaamd de hippocampus is het centrum voor leren en geheugen. Deze hersencellen zijn vaak de eerste die worden beschadigd wat dan ook leidt tot geheugenverlies wat vaak een van de eerste symptomen is van Alzheimer.

Hoeveel de meeste veranderingen in de hersenen ten gevolge van dementie permanent zijn en op termijn ook verslechteren kunnen geheugen of denk problemen ten gevolge van onderstaande oorzaken wel sterk verbeteren als ze aangepakt en behandeld worden.

• Depressie
• Bijwerkingen van medicijnen
• Overmatig gebruik van alcohol
• Schildklier problemen
• Vitaminetekorten

Diagnose van dementie

Er bestaat geen test om te bepalen of iemand lijdt aan dementie. Artsen geven een diagnose van Alzheimer en andere vormen van dementie op basis van een zorgvuldige anamnese, een lichamelijk onderzoek, laboratoriumtests en de karakteristieke veranderingen in het gedrag en het denken van de patiënt. Artsen kunnen op die manier met grote zekerheid bepalen of de persoon effectief leidt aan dementie. Het is echter wel moeilijker om exact te bepalen over welke vorm van dementie het juist gaat aangezien de symptomen en veranderingen in de hersenen de verschillende vormen van dementie kunnen overlappen. In sommige gevallen zal een arts dus enkel de diagnose “dementie” vaststellen en bijkomende onderzoeken laten doen door een neuroloog of psycholoog die een vaak exactere diagnose kunnen geven.

Behandeling van dementie

De behandeling van dementie is altijd afhankelijk van de oorzaak. Bij de meest progressieve dementie, waaronder de ziekte van Alzheimer, is er geen behandeling mogelijk, zelfs niet om de ziekte af te remmen. Er zijn echter wel behandelingen die de symptomen tijdelijk onder controle kunnen houden. Medicijnen die gebruikt worden tegen Alzheimer worden soms ook voorgeschreven tegen symptomen van andere vormen van dementie. Soms worden ook niet-medicamenteuze therapieën gebruikt om bepaalde symptomen van dementie te verlichten.

Uiteindelijk is de enige manier om nog efficiëntere behandelingen tegen dementie te kunnen aanbieden enkel mogelijk door middel van onderzoek en een grotere deelname van patiënten aan klinische studies.

Risico en preventie van dementie

Sommige risicofactoren voor dementie, zoals leeftijd en genetica, kunnen niet worden veranderd. Maar de wetenschap blijft de impact van andere risicofactoren op de gezondheid van de hersenen en de preventie van dementie verkennen. Enkele van de meest actieve gebieden van onderzoek in risicovermindering en preventie omvatten cardiovasculaire factoren, lichamelijke conditie en voeding.

Cardiovasculaire risicofactoren

De hersenen worden gevoed door een netwerk van bloedvaten die ons lichaam omvat. Alles wat schade kan berokkenen aan de bloedvaten in het lichaam kan uiteraard ook voorkomen bij de bloedvaten in de hersenen zoals de hersencellen van vitaal voedsel en zuurstof ontnemen. Veranderingen van de bloedvaten in de hersenen zijn gekoppeld aan vasculaire dementie maar komen ook heel vaak voor bij andere vormen van dementie waaronder de ziekte van Alzheimer. Deze veranderingen kunnen snel inwerken in de hersenen en ernstige schade berokkenen. Je kan je hersenen beschermen met dezelfde strategie als dat we ons hart beschermen: niet roken, voorkomen van een hoge bloeddruk, cholesterol en bloedsuiker binnen aanbevolen waarden houden en een gezond gewicht handhaven.

Lichaamsbeweging

Regelmatige lichaamsbeweging kan het risico op sommige vormen van dementie helpen verlagen. Voldoende beweging komt de hersencellen ten goede daar het zorgt voor een verhoogde toevoer van bloed en zuurstof naar de hersenen toe.

Dieet

Wat je eet kan de grootste impact op de gezondheid van je hersenen hebben, wat te vergelijken is met het effect op de gezondheid van het hart. Na onderzoek is gebleken dat hart-gezonde voedingspatronen, zoals het Mediterrane dieet, ook kan helpen bij de bescherming van de hersenen. Een mediterraan dieet bevat relatief weinig rood vlees en benadrukt het eten van volle granen, fruit en groenten, vis en schaaldieren, noten, olijfolie en andere gezonde vetten.