Dementie en communicatie. Hoe praten met dementerenden?

Praten met dementerende personen is van groot belang. Weten hoe we moeten communiceren met demente mensen echter een andere zaak. Dementie is een verwoestende aandoening die moeilijk te behandelen is, ooit terug normaal communiceren is vaak dus ondenkbaar. Moeilijker wordt het wanneer dementerende mensen bekende gezichten vergeten waardoor ze familieleden niet meer herkennen of ze verwarren met andere mensen. Hun korte-termijngeheugen is dan ook praktisch verdwenen. Vreemd is dat ze zich vaak niet meer herinneren wat er zopas gebeurd is, maar wel de dingen van 20 jaar geleden nog weten alsof het gisteren was.

Hoe praten met dementerende personen?

• Waarom wil of kan een dementerend persoon niet praten?
• Hoe moet men omgaan met deze personen?
• Hoe praten met dementerenden in het beginstadium?
• Hoe praten met gemiddeld gevorderde dementerende?
• Hoe praten met een ver gevorderde dementerende?
• Algemene conclusie voor het communiceren met dementerenden

Waarom wil of kan een dementerend persoon niet praten?

De ontwikkeling van dementerende personen kan vergeleken worden met die van baby's, maar dan andersom. Naarmate de aandoening vordert merken de naaste personen dat eerst de verbale communicatie wegvalt en vervolgens de gebarentaal. Zoals baby's van bij hun geboorte een zwak hebben voor aanraking, zal dit bij zwaar dementerenden één van de dingen zijn die tot op het laatste overblijven. Dat komt in grote mate omdat andere communicatievormen verdwijnen. Het gevoel van de dementerende persoon neemt het dan over waardoor lichamelijke aanrakingen, vaak, belangrijker worden dan verbale communicatie. Het is in ieder geval belangrijk om een arts te contacteren bij een vermoeden van dementie.

Hoe moet men omgaan met deze personen?

Zoals eerder aangehaald wordt het gevoel belangrijker dan verbale communicatie. Dementerenden zijn in de eerste plaats dan ook bijzonder gevoelig voor de ingesteldheid van mensen die hun omringen. Op die manier worden ze zelf dan ook rustiger wanneer ze rustig benaderd worden. Wanneer de mensen rond hen gestresseerd of opgejaagd zijn zullen ze zelf dan ook heel wat onrustiger worden. Het is dan ook belangrijk om dementerende personen steeds rustig te benaderen en te weten dat fysiek contact belangrijk is. Het is echter ook belangrijk om te beseffen dat een dementerende persoon de mensen rond zich wellicht niet meer herkend, ook bij fysieke aanrakingen dient men dus de persoon rustig te benaderen en na te gaan of ze het wel willen. Aan de andere kant mag men ook niet vergeten te blijven praten zolang de persoon in kwestie dat nog wil en kan.

Hoe praten met dementerenden in het beginstadium?

Bij aanvang van de aandoening, vaak wanneer de dementie nog niet uitvoerig onderzocht is, treden er voornamelijk mentale stoornissen op. Hoewel deze stoornissen de persoon in kwestie wel onstabiel kunnen maken waardoor ze kwaad worden is de verbale taal nog steeds aanwezig. Deze verbale taal wordt echter steeds moeilijker, zowel om ze zelf te praten als om ze te begrijpen. We kunnen trouwens zelf testen of een persoon in deze fase zit door de MMSE-test uit te voeren.

Enkele tips:

• Gebruik geen te lange zinnen of moeilijke woorden.
• Praat niet over te diepgaande onderwerpen.
• Probeer de dementerende zelf een onderwerp te laten kiezen.
• Praat niet te snel, blijf rustig en gun ook de dementerende voldoende tijd om te praten.
• Spring niet van de hak op de tak en hou het onderwerp duidelijk.
• Wees altijd geduldig, ook bij 'verkeerde' antwoorden.
• Praat niet met teveel mensen tegelijk, gun de dementerende de nodige rust.
• Praat zelf ook niet te druk of te hard.
• Kijk elkaar steeds aan in de ogen en gebruik gebaren.

Hoe praten met gemiddeld gevorderde dementerende?

Wanneer de dementerenden in een verder gevorderde fase verkeren komen hebben ze zelf geen besef van tijd of realiteit meer. Ze krijgen het in deze fase ook steeds moeilijker om hun gevoelens niet te laten zien. Daardoor geven ze bijvoorbeeld openlijk commentaar aan mensen die ze niet eens kennen. Vaak zit er echter een achterliggende boodschap in de woorden die ze zeggen. Het is echter aan de betrokken familie om die te kunnen begrijpen.

Enkele tips:

• Keer je nooit tegen de dementerende en blijf hem steunen.
• Praat mee met de verhalen, ook al slaan ze op niets.
• Heb respect voor zijn of haar gevoelens, hoe boos ze ook zijn.
• Probeer situaties te vermijden waarbij de dementerende zich boos maakt.
• Probeer de dementerende, indien mogelijk, troost te bieden.
• Laat de persoon doen wat hij wil, zolang dat geen gevaar vormt ten minste.
• Doe, indien mogelijk, de dementerende na bij bepaalde handelingen.

Hoe praten met een ver gevorderde dementerende?

Ver gevorderde dementerenden zitten vaak in een wereld die wij helemaal niet begrijpen en zij wellicht zelf ook niet. Ze ervaren nog steeds de zintuiglijke prikkels van tevoren, maar weten er geen raad mee omdat ze zich op vrijwel geen enkele manier kunnen uitdrukken. Veel meer dan naast de dementerende gaan zitten is vaak niet meer mogelijk, en kan vaak al genoeg zijn om de persoon in kwestie 'gelukkig' te maken.

Enkele tips:

• Ga op zoek naar de favoriete geuren, kleuren en geluiden van de dementerende.
• Experimenteer met lichamelijk contact zoals strelingen of zelfs knuffels.
• Verwacht niets van de persoon in kwestie.
• Besef dat fysiek contact vrijwel de enige vorm van 'communicatie' is.
• Creëer een bekende sfeer van vertrouwen en genegenheid.

Algemene conclusie voor het communiceren met dementerenden

Algemeen kunnen we stellen dat we ten alle tijde respect moeten hebben voor de wensen van de dementerende persoon. Zolang de persoon nog kan praten dienen de omstaanders zich in zekere zin te schikken naar het gespreksonderwerp van de patiënt. Daarnaast is ook rustig blijven steeds van belang wanneer men omgaat met dementerenden. Tot slot wordt ook het fysieke contact, in heel wat gevallen, steeds belangrijker. Hoewel ze er zelf niet achter zullen of kunnen vragen hebben veel demente personen heel wat aan dit contact. Ook hier is het echter belangrijk om te weten dat respect in de eerste plaats komt en dat niet iedereen even graag aangeraakt wordt. Per slot van rekening worden zelfs de naaste familieleden 'vreemden'.

Lees verder

• Dementie zelf testen met Mental-State Examination (MMSE)
• Dementie onderzoek door een arts. De fases voor de diagnose