Eerste hulp (EHBO) bij neusletsel

De neus is kwetsbaar en belangrijk bij het ademen en ruiken. Op de huisartsenpost en in het ziekenhuis melden zich relatief vaak mensen met een hardnekkige neusbloeding of een fractuur van het neusbeentje als gevolg van een ongelukkige val of door een sportblessure. Neusletsel veroorzaakt vrijwel altijd ademhalingsproblemen en een tijdelijke vermindering van het reukvermogen. Belangrijk is dat er adequaat eerste hulp (EHBO) wordt verleend om erger te voorkomen. De meest voorkomende neusletsels zijn de neusbloeding, de neusfractuur en een klein voorwerp (corpus alienum) dat in de neus is vast komen te zitten. Het laatste vooral bij peuters en kleuters.

Inhoud

• De neus – een complex orgaan
• Eerste hulp (EHBO) bij een hardnekkige neusbloeding
• Wat te doen
• Eerste hulp (EHBO) bij een gebroken neus
• Symptomen
• Wat te doen
• Eerste hulp (EHBO) bij een vreemd voorwerp (corpus alienum) in de neus

De neus – een complex orgaan

De ademhalingslucht komt de neusholte binnen en gaat via de keelholte en door het strottenhoofd en de luchtpijp naar de longen. De uitwendige neus bestaat onder andere uit het neusbeen, het neustussenschot en de neusvleugels. De neusholte is relatief groot en bekleed met trilhaarepitheel. Daarbij vergroten de drie paar neusschelpen de oppervlakte van het slijmvlies.

Functies van de neus
De neus heeft belangrijkere functies dan dit orgaan wellicht doet vermoeden. Om te beginnen vormt de neus de natuurlijke ademweg, niet de mond. In het verlengde daarvan heeft dit complex orgaan tal van andere taken:

• Reukvermogen. Het reukzintuig in de neus waarschuwt tegen verontreinigde lucht, zoals een brandlucht. Ruiken is dus een cruciale functie van de neus.
• Stemvorming. Bij het vormen van klanken is de neusholte belangrijk. Bij een verkoudheid, of een verstopte neus, is dat direct merkbaar.
• Zuiveren van de ademlucht. Het slijmvlies van onder andere de bijholten houdt stofdeeltjes en bacteriën tegen, die met behulp van het trilhaarepitheel worden afgevoerd naar de neus. Dat geldt ook voor het traanvocht.
• Bescherming van de longen. De lucht die via de neus wordt ingeademd doorloopt een langere weg voordat ze in de longen komt. De ademhalingslucht wordt niet alleen gefilterd, maar ook voorzien van vocht en warmte. Dit beschermt de longen tegen te warme of te koude lucht.

Eerste hulp (EHBO) bij een hardnekkige neusbloeding

Een bloedneus kan veel oorzaken hebben, zoals de neus te heftig snuiten of neuspeuteren. Minder onschuldige oorzaken zijn hoge bloeddruk, een tumor, vitaminegebrek en bepaalde medicijnen, waarbij bloedverdunners het beruchtst zijn. Vaak ontstaan neusbloedingen door een ongelukkige val of een sportblessure.

Wat te doen

Wie eerste hulp verleent bij iemand met een bloedneus als gevolg van bovengenoemde trauma's dient er eerst en vooral op te letten of het bloed vermengd is met een gelige vloeistof, aangezien dit wijst op een schedelbreuk. De eerste hulp (EHBO) bij een neusbloeding die maar niet wil stoppen is:

• Blijf kalm. Dat geldt voor iedereen die eerste hulp verleent. Paniek slaat altijd over op het slachtoffer.
• Het slachtoffer dient iets voorovergebogen in een stoel of op een kruk te gaan zitten.
• Laat hem of haar het zachte neusgedeelte onder het neusbeen dichtknijpen tegen het neusbeen. Eerst een keer zachtjes snuiten verwijdert in de meeste gevallen de stolsels in de neusholte.
• Maak knellende kleding los, zoals een boord of een stropdas.
• Houd een schaaltje of een handdoek onder de kin.
• Laat het slachtoffer het bloed uitspuwen dat in de keelholte sijpelt. Inslikken is uit den boze. Dit heeft vaak misselijkheid tot gevolg.
• Na tien minuten tot een kwartier is de neusbloeding in de meeste gevallen gestelpt. Anders nogmaals tien minuten de neus dichtdrukken, zoals boven beschreven. Een gedraaid dotje watten in de neusgaten kan de vorming van stolsels stimuleren.
• Ga met het slachtoffer naar de huisartsenpost of de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis als de bloeding niet wil stoppen.
• Controleer altijd of er sprake is van een gelige bloedbijmenging om een mogelijke schedelbreuk uit te sluiten.
• Bij hardnekkige duizeligheid en bleekheid na het stelpen van de neusbloeding is het eveneens beter om even langs de huisarts te gaan.

Eerste hulp (EHBO) bij een gebroken neus

In de sport, maar ook bij vechtpartijen, komt een gebroken neus regelmatig voor. Ook ouderen die niet meer het reactievermogen of de kracht hebben om een val instinctief met de armen en handen te breken, worden geregeld binnengebracht in het ziekenhuis met een gebroken neus. In al deze gevallen is het neusbeen gebroken. Vaak is er alleen sprake van een fissuur, wat overigens net zo pijnlijk kan zijn.

Symptomen

De symptomen van een gebroken neus zijn:

• heftige pijn;
• de neus staat meestal scheef;
• de bloeding is doorgaans hevig;
• zwelling.

Wat te doen

Bij bovengenoemde symptomen is het zaak om meteen met het slachtoffer naar de huisartsenpost of Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis te gaan. De eerste hulp bestaat uit koelen met (verpakt) ijs om de pijn enigszins te verlichten en de zwelling te verminderen. Volg de stappen die bij een neusbloeding gelden, afhankelijk van de omstandigheden en de ernst van het letsel (pijn, enz.). Voorkom in elk geval misselijkheid. Laat het slachtoffer het bloed dus niet inslikken. De genezing van een neusbeenbreuk duurt – al dan niet na reponeren – enkele weken.

Eerste hulp (EHBO) bij een vreemd voorwerp (corpus alienum) in de neus

Peuters en kleuters hebben de neiging van alles in de mond én neus te stoppen, van legoblokjes tot kraaltjes en kiezeltjes. Een vreemd voorwerp in de neus komt dan ook voornamelijk bij deze leeftijdsgroep voor. Of daarbij een bloeding ontstaat, hangt af van de vorm van het vreemd voorwerp (corpus alienum). Een puntig steentje kan om voor de hand liggende redenen meer schade aanrichten dan een glad kraaltje, dat waarschijnlijk ook dieper in de neus zal zitten.

Niet zelf verwijderen
Laat het verwijderen van een corpus alienum over aan de huisarts of noodarts in het ziekenhuis. Soms wordt het kind onder narcose gebracht, of het krijgt eerst neusdruppels toegediend om het slijmvlies te ontzwellen. Ook is er speciaal instrumentarium nodig om het vreemd voorwerp te verwijderen. Probeer het corpus alienum er in elk geval niet zelf uit te halen. In de meeste gevallen geeft het kind aan dat het een verstopt gevoel heeft in een of beide neusgaten en dat het pijn doet. Blijf kalm en neem het kind mee voor professionele medische hulp.

Lees verder

• Vaak een bloedneus – gevaarlijk of alleen hinderlijk?
• Altijd die verstopte neus
• Neusfurunkel (steenpuist) – behandeling en complicaties
• Neuspoliepen – hinderlijk maar meestal onschuldig