ADD bij vrouwen: oorzaken, symptomen en behandeling

'Een vol hoofd' komt zowel bij mannen als bij vrouwen voor en leidt regelmatig tot problemen in het dagelijks functioneren. In Nederland heeft ongeveer 5% van de kinderen en 3 tot 4% van de volwassenen ADHD of ADD. Bij vrouwen komt de ADD-variant relatief vaker voor, de symptomen worden niet altijd herkend. Bij ADD staan concentratie- en aandachtsstoornissen op de voorgrond, waardoor degene wat dromerig en chaotisch overkomt. Omdat het om gewenst en onopvallend gedrag gaat merkt de buitenwereld niet hoeveel er in het hoofd van de vrouw met ADD omgaat. Passende begeleiding of behandeling wordt hierdoor vaak laat of niet ingezet.

• Wat is ADD en ADHD
• ADD bij vrouwen
• Oorzaken
• Symptomen ADD
• Behandeling

Wat is ADD en ADHD

ADD is de afkorting van Attention Deficit Disorder, een stoornis waarbij problemen op het gebied van aandacht bestaan. Het is een variant van de bekende stoornis ADHD, waarbij de letter H voor hyperactiviteit staat. ADD'ers worden door hun omgeving vaak als 'rustige, wat verlegen, bedachtzame, dromerige mensen' omschreven. ADD begint in de kindertijd en veroorzaakt gedurende het leven klachten en disfunctioneren. Het is pas een relatief korte tijd bekend dat ook volwassenen ADD of ADHD-klachten kunnen hebben. Lange tijd werd gedacht dat mensen er na hun kindertijd overheen zouden groeien. ADD'ers stuiten regelmatig op onbegrip uit hun omgeving omdat veel verschijnselen voor iedereen herkenbaar zijn. Velen zien het daarom niet als stoornis en onderschatten de gevolgen voor degene die ADD heeft. Vaak wordt gesteld dat ADD en ADHD een hype is, waarmee voorbij gegaan wordt aan de ernst van de symptomen en klachten die ervaren worden. Bij een gediagnosticeerde ADD'er leidt de stoornis vaak tot een lager prestatie- en opleidingsniveau dan je op basis van de intelligentie zou kunnen verwachten. Tevens bestaan er problemen op diverse levensterreinen: zoals op school, op het werk en bij het onderhouden van sociale contacten.

ADD bij vrouwen

Minder diagnostiek

Uit diverse onderzoeken komt naar voren dat méér mannen dan vrouwen de diagnose AD(H)D krijgen, terwijl de aandoening bij beide groepen even vaak voorkomt. Hyperactief gedrag komt echter vaker voor bij mannen en wordt als afwijkend en storend ervaren, waardoor diagnostiek en behandeling eerder zal plaatsvinden. De maatschappij is erop ingesteld dat vrouwen rustig, zorgzaam en aangepast gedrag vertonen. Druk en explosief gedrag door meisjes en vrouwen wordt niet geaccepteerd, waardoor meisjes die met ADHD geboren worden zich vanaf jonge leeftijd aanpassen aan de heersende verwachtingen. Ze onderdrukken impulsief gedrag en vertonen het gewenste rustige gedrag. Sommige meisjes vertonen van nature dromerig en naar binnen gericht gedrag. Omdat dit als wenselijk gedrag beschouwd wordt, valt het buitenstaanders niet op dat er concentratie- en aandachtsproblemen spelen die een grote invloed hebben op het functioneren.

Maatschappelijke problemen

Door de grote mate van aanpassing hebben vrouwen met ADD altijd het gevoel dat ze op hun tenen lopen om te functioneren binnen het gezin, op hun werk en in sociale relaties. Van vrouwen wordt vaak verwacht dat zij meerdere rollen op zich nemen: het huishouden op rolletjes laten lopen, de kinderen opvoeden, mantelzorger voor ouders zijn en daarnaast betaalde arbeid verrichten. Voor vrouwen zonder ADD is dat al een grote opgave, voor vrouwen mét ADD is het afstemmen en organiseren van al deze activiteiten zeer complex. Uiterlijk is niet te zien hoeveel er in het hoofd omgaat, de hyperactiviteit speelt zich vooral van binnen af. Vrouwen met ADD kunnen hun gebrek aan aandacht en concentratie vaak langdurig verbergen door hun intelligentie, creativiteit en doorzettingsvermogen. Hierdoor ontstaan stress en uitputtingsverschijnselen, die zowel psychische als lichamelijke klachten kunnen veroorzaken. Door een levensgebeurtenis zoals de geboorte van een kind, de wisseling van baan of een uitbreiding van takenpakket kan de reeds wankele draagkracht overschreden worden. Door de continue overbelasting kunnen diverse klachten optreden of toenemen, zoals overspannenheid, depressie, angststoornissen, verslavingsproblematiek, slaapstoornissen of burn-out klachten. Het komt voor dat alleen deze klachten behandeld worden, terwijl de onderliggende oorzaak niet opgemerkt wordt.

Hormonale invloeden

Vrouwelijke hormonale processen zijn van invloed op ADD symptomen. Rond de menstruatie en in de pubertijd kunnen meer concentratieproblemen optreden. Soms nemen de klachten tijdens de zwangerschap tijdelijk af. Ook de overgang (menopauze) kan voor een verandering van ADD klachten zorgen.

Oorzaken

Erfelijkheid

Een aantal studies naar AD(H)D en erfelijkheid hebben laten zien dat er een duidelijke erfelijke component aanwezig is. Onderzoekers zijn een gen op het spoor dat verantwoordelijk is voor de aanwezigheid van ADD. Gemiddeld komt AD(H)D bij 2 tot 5% van de bevolking voor. Bij kinderen van volwassenen met AD(H)D heeft circa 75% van de kinderen ook AD(H)D. In sommige gevallen is het diagnostisch proces van het kind voor de volwassen ouder de aanleiding om zich ook te laten onderzoeken op AD(H)D omdat veel van de klachten en symptomen bij zichzelf herkend worden.

Werking van de hersenen
Er wordt verondersteld dat de hersenen van ADD’ers op een andere manier functioneren. Bij ADD bestaat onder meer een tekort aan dopamine, dat bepaalde gebieden in de hersenen stimuleert. Hierdoor functioneert de filterfunctie minder goed en kan men zich moeilijk tot actie aanzetten. Door een grote gedachtestroom komen ADD’ers dromerig over en kunnen ze zich moeilijker concentreren op dat wat er op dat moment gebeurt. ADD’ers kunnen moeilijk inzoomen op wat echt belangrijk is waardoor ze overspoeld raken door gedachten, indrukken en prikkels. Daar tegenover staat dat ADD’ers in staat zijn tot een bepaalde manier van focussen, genaamd hyperfocus. Tijdens deze focus kunnen zij zich door een verhoogde toestroom aan dopamine in de hersenen zeer sterk concentreren op een bepaald onderwerp. Voor de omgeving kan het verwarrend zijn dat de ADD'er zich erg wisselend kan concentreren. Hierdoor ontstaat soms onterecht de indruk dat degene lui is of bepaalde taken niet wil uitvoeren.

Symptomen ADD

Een aantal symptomen die door mensen met ADD ervaren worden zijn:

• Moeite met organiseren
• Vergeetachtigheid/chaotisch
• Vertraagde informatieverwerking, waardoor traag reageren op onverwachte gebeurtenissen
• Perfectionisme
• Regelmatig te laat komen
• Problemen met het filteren van informatie, alles is belangrijk
• Neiging tot uitstellen
• Moeite met afronden van werkzaamheden, ook van huishoudelijke werkzaamheden
• Snel afgeleid zijn
• Een ander besef van tijd hebben
• Volgt liever de eigen weg dan gebaande paden
• Ongeduldig
• Neiging tot veel piekeren
• Stemmingswisselingen, neiging tot somberheid of depressie
• Rusteloosheid
• Aanleg voor verslaving
• Negatief zelfbeeld
• Gevoel anders te zijn dan anderen

Positieve kanten van ADD:

• Creativiteit
• Analytisch ingesteld zijn
• Intelligent
• Hyperfocus

Bijkomende aandoeningen/eigenschappen

Vaak ziet men naast de ADD-klachten tevens dyslexie, ambidextrie (tweehandigheid) en/of een stoornis in het autistisch spectrum. Onderzoek heeft uitgewezen dat ASS (autistische spectrum stoornissen) en AD(H)D relatief vaak naast elkaar voorkomen omdat ze hun oorsprong hebben in hetzelfde hersengebied.

Behandeling

Bij de behandeling van ADD is vaak sprake van een combinatie van meerdere behandelmethoden. Naast de reguliere methoden waarin begeleiding en medicatie een grote rol spelen, zoeken veel ADD'ers ondersteuning bij alternatieve methoden om hun klachten te verminderen.

Medicatie

Voor de behandeling van ADD wordt vaak Ritalin of methylfenidaat in kort- of langwerkende vorm voorgeschreven. Soms wordt gekozen voor een antidepressivum met een stimulerende werking, zodat zowel ADD als aanwezige stemmingsstoornissen gelijktijdig behandeld worden. Een ander soort medicatie is het aan methylfenidaat verwante dextro-amfetamine. Tijdens het gebruik van de medicatie moet de bloeddruk en toename van psychische klachten goed in de gaten gehouden worden.
Als er sprake is van ADD én een depressie valt de keuze vaak op het voorschrijven van het geneesmiddel Wellbutrin (Bupropion) omdat dit middel effect heeft op beide klachten. .

Begeleiding

Begeleiding kan op individuele basis plaatsvinden, bijvoorbeeld in de vorm van gedragstherapie, psychotherapie of coaching. De begeleiding richt zich over het algemeen op het organiseren en structureren van activiteiten, inzicht geven in ADD en het herkennen en aangeven van grenzen. Ook kan er begeleiding plaatsvinden in groepen met andere ADD'ers.

Alternatieve behandeling
Neurofeedback wordt regelmatig gebruikt omdat ervan verondersteld wordt dat deze training nieuwe verbindingen stimuleert die verband houden met hormoonaanmaak in de hersenen. Aanvullend onderzoek is nog noodzakelijk om te beoordelen of er aantoonbare veranderingen in de hersenen optreden door toepassing van neurofeedback.

Een andere alternatieve therapie is een dieet waarbij diverse voedingsmiddelen uitgesloten worden. Veel voorkomende voedingsmiddelen die niet gebruikt mogen worden zijn gluten, suiker en zuivel. Voedingspreparaten zoals Omega-3 en visolie zouden de prikkeloverdracht in de hersenen kunnen bevorderen.

Natuurlijke manieren om ADD te beïnvloeden

Sporten zorgt voor de natuurlijke aanmaak van stimulerende hormonen en een betere doorbloeding van de hersenen waardoor ADD-klachten kunnen verminderen. Aanwezigheid in de natuur heeft een rustgevende invloed op de prikkelbeleving, door mindfulness en yoga beoefening wordt een soortgelijk effect ervaren. Veel mensen met AD(H)D hebben een tekort aan vitamine D, een aanvulling hiervan (vooral in de wintermaanden) is mogelijk zinvol.

LED schermen en ADD

Het veelvuldig gebruik van smartphones, tablets, computers en andere media zorgen voor een gigantische stroom aan informatie en prikkels. Omdat het gebruik van internettoepassingen een stimulerende werking op de hersenen heeft bij mensen met ADD, is het in de praktijk vaak moeilijk om het gebruik van deze media te beperken. Het gebruik van LED schermen in de avonduren vergroot de kans op slaapproblemen. Omdat slapen vaak een probleem is voor een ADD'er wordt voorzichtigheid bij het gebruik hiervan aangeraden.