Vasculaire dementie

Dementie is beschrijving van ziekten waarbij geheugenproblemen, stoornissen in het denkvermogen en gedragsveranderingen op de voorgrond staan. Wanneer de oorzaak van deze klachten met de bloedvaten (vasculair) te maken heeft spreekt men van vasculaire dementie. Hoe vaak en bij wie komt vasculaire dementie voor? En is er een behandeling voor vasculaire dementie?

Wat is vasculaire dementie?

Vasculaire dementie is een verzamelnaam voor een achteruitgang van het cognitief functioneren die veroorzaakt wordt door een aandoening van de bloedvaten, bijvoorbeeld een beroerte. In 1993 stelden "the International Workshop of the National Institute of Neurological Disorders and Stroke" (NINDS) en "the Association Internationale pour la Recherche et l'Enseignement en Neurosciences" (AIREN) een lijst met criteria samen waaraan iemand moet voldoen om de klinische vermoedelijke diagnose vasculaire dementie te krijgen. Deze criteria worden in ziekenhuizen vaak aangehouden om de diagnose al dan niet te stellen.


Volgens de criteria uit bovenstaande tabel moet iemand een stoornis in het episodisch geheugen (nieuwe informatie onthouden) en op minstens één ander cognitief gebied hebben. Welke cognitieve functies verder aangedaan zijn is afhankelijk van de locatie van de hersenbeschadiging. Deze stoornissen moeten het dagelijks leven beperken. Wanneer er klinisch neurologisch onderzoek gedaan wordt moeten er focale neurologische verschijnselen zijn. Dit zijn tekenen van verstoringen van het functioneren van de zenuwen of hersenen die ervoor zorgen dat een specifiek deel van het lichaam minder goed functioneert, zoals hemianopsie (deel van het gezichtsveld is wazig), balansproblemen of verlammingsverschijnselen. Bij mensen met de ziekte van Alzheimer zijn er in principe geen dergelijke focale neurologische verschijnselen. Wanneer er een hersenscan gemaakt wordt moeten er aanwijzingen voor aantasting van de hersenen zijn, zoals afgestorven hersenweefsel.

In het dagelijks leven worden over het algemeen ook persoonlijkheidsveranderingen gezien. Zo kunnen mensen depressieve klachten krijgen, initiatiefloosheid laten zien en emotioneler worden. Er kunnen stemmingswisselingen optreden en men kan een korter lontje hebben.

Hoe vaak en bij wie komt vasculaire dementie voor?

De schattingen van het voorkomen van vasculaire dementie lopen erg uiteen. Dit wordt deels veroorzaakt door het gegeven dat mensen vaak niet één soort dementie hebben maar dat er meerdere soorten dementie tegelijkertijd aanwezig kunnen zijn, bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer én vasculaire dementie. Bovendien zijn er naast de NINDS-AIREN criteria nog andere standaarden om de diagnose vasculaire dementie te stellen. Naar schatting komt vasculaire dementie bij 20 tot 30 procent van de mensen met dementie voor. Vasculaire dementie is daarmee de tweede of derde meest voorkomende oorzaak van dementie.

Vasculaire dementie lijkt in enige mate erfelijk te zijn. Bijvoorbeeld bij CADASIL (cerebral automsomal dominant arteriopathy with subcortical infarcts and leukoencephalopahth), een erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een mutatie van een bepaald gen (NOTCH-3 gen) dat een rol speelt bij gezonde bloedvaten. Bij mensen met CADASIL kan de bloedstroom naar de hersenen verstoord raken, met herseninfarcten en dementie tot gevolg. Mensen met CADASIL krijgen vaak al op relatief jonge leeftijd (rond het 50e levensjaar) last van bijvoorbeeld TIA's of migraine met aura.

Er zijn een aantal risicofactoren voor het ontwikkelen van vasculaire dementie. Vasculaire dementie komt voort uit slechte bloedvaten, het is daarom belangrijk de bloeddruk en het cholesterol in de gaten te houden. Een te hoge bloeddruk, weinig lichaamsbeweging, roken en te veel zout eten hebben een negatieve invloed op de kwaliteit van de bloedvaten.

Is vasculaire dementie te behandelen?

Ten aanzien van de preventie van vasculaire dementie is er een mogelijke rol weggelegd voor bloeddrukverlagers. Tot op heden zijn er geen medicijnen gevonden die het cognitief functioneren van mensen met vasculaire dementie kunnen verbeteren. Er zijn wel een aantal manieren om met de cognitieve en gedragsmatige symptomen van vasculaire dementie om te gaan. Vooral de omgeving speelt een belangrijke rol.

Vergeetachtigheid

Mensen met dementie verliezen langzaam maar zeker de grip op de wereld om hun heen, vergeetachtigheid draagt hier in grote mate aan bij. Men krijgt steeds meer moeite met het onthouden van telefoonnummers, verjaardagen, namen van familieleden en details van gebeurtenissen. In een vergevorderd stadium kan het zo zijn dat men zelfs gebeurtenissen an sich vergeet. Vergeetachtigheid kan zorgen voor gevoelens van schaamte, ergernis en onzekerheid. Hierdoor kan men depressieve klachten ontwikkelen en sneller in paniek raken. Hierdoor kan het gebeuren dat men sociale contacten uit de weg gaat en de controle over de emoties kwijt raakt. Uiteindelijk wordt de wereld steeds kleiner. Welke adviezen zijn er bij vergeetachtigheid door vasculaire dementie?

• Accepteer de vergeetachtigheid en stimuleer de ander de geheugenstoornis te accepteren: jezelf of de ander iets verwijten helpt niet, het geheugen wordt er niet door verbeterd en het humeur al helemaal niet.
• Denk na over praktische oplossingen: denk aan onder andere gebruik van hulpmiddelen (agenda, kalender), veel structuur (bezoek van familie op een vast moment) en belangrijke informatie herhalen.
• Neem taken over: neem dingen uit handen die de persoon met vasculaire dementie echt niet meer kan onthouden, ondanks praktische oplossingen. Dit voorkomt faalervaringen, welke een negatieve invloed op het humeur hebben.

Stemmingswisselingen

Stemmingswisselingen komen vaak voor bij mensen met vasculaire dementie. Het ene moment is iemand nog vrolijk, het volgende moment barst men zonder aanwijsbare oorzaak in huilen uit. Hoe kun je omgaan met deze stemmingswisselingen?

• Vraag niet eindeloos door: vaak wordt de persoon met vasculaire dementie zelf ook overvallen door de emoties en kan hij of zij niet goed uitleggen wat er aan de hand is. Wat je wel kan doen is vragen hoe de ander wilt dat je reageert. Troosten of juist even met rust laten?
• Uitleg geven: leg de persoon met vasculaire dementie uit dat het wisselende stemmingen bij de ziekte horen, dit creëert meer onderling begrip.
• Medicatie: in sommige gevallen kunnen medicijnen helpen de stemmingswisselingen te verminderen. Neem hiervoor contact op de arts.

Lees verder

• Kans op dementie verlagen? Zorg voor voldoende vitamine D!
• Frontaalkwab dementie