Fraser-syndroom: Afwijkingen ogen, urinewegen en syndactylie
Het Fraser-syndroom is een zeldzame erfelijke aandoening gekenmerkt door enkele primaire symptomen, waaronder de oogafwijking cryptophthalmos, cutane syndactylie (samengegroeide tenen en/of vingers) en afwijkingen aan de genitaliën en urinewegen. Andere symptomen kunnen ook optreden bij dit syndroom. Veelal zijn chirurgische ingrepen noodzakelijk om de afwijkingen te herstellen.
Synoniemen Fraser-syndroom
Dit syndroom is bekend onder een hele waaier van synoniemen:
- Cryptophthalmos met andere afwijkingen
- Cryptophthalmos syndactylie syndroom
- Cryptophthalmos syndroom
- Cyclopisme
- Fraser-François-syndroom
- Meyer-Schwickerath syndroom
- Syndroom van Fraser
- U(l)lrich-Feichtiger syndroom
Epidemiologie aandoening
Het Fraser-syndroom treft naar schatting minder dan 1 op 1 miljoen pasgeborenen, waardoor het syndroom uiterst zeldzaam is. Slechts enkele honderden patiënten wereldwijd zijn gerapporteerd. Het Fraser-syndroom treft mannen en vrouwen in gelijke aantallen. Meer informatie is niet bekend over dit syndroom.
Oorzaken en erfelijkheid
Mutaties (wijzigingen) in het FRAS1-, FREM2- of GRIP1-gen leiden tot het syndroom van Fraser. FRAS1-genmutaties zijn de meest voorkomende oorzaak, goed voor ongeveer de helft van de patiënten met het Fraser-syndroom. De aandoening kent een autosomaal recessieve overerving, waardoor beide kopieën van het gen in elke cel mutaties hebben. De ouders van een patiënt met een autosomaal recessieve aandoening dragen elk één kopie van het gemuteerde gen, maar vertonen meestal geen symptomen van de aandoening.
Symptomen: Afwijkingen aan ogen, syndactylie en urinewegen
Het Fraser-syndroom is een zeldzame aandoening die de ontwikkeling van de foetus vóór de geboorte reeds aantast. De ogen zijn bij de geboorte meestal misvormd (cryptophthalmos,
cryptoftalmie) en bevinden zich onder een huidlaag. Daarnaast treden samengegroeide
vingers en/of tenen (de
medische term hiervoor is "
syndactylie") en afwijkingen aan de genitaliën en de urinewegen op. Mogelijk zijn andere weefsels en organen betrokken.
Cryptophthalmos
Cryptophthalmos is de meest voorkomende afwijking bij patiënten met het Fraser-syndroom. Letterlijk vertaald betekent het: “verborgen ogen”. Beide ogen zijn meestal volledig bedekt door de huid, maar in sommige gevallen is slechts één oog bedekt of zijn één of beide ogen gedeeltelijk bedekt. Bij cryptophthalmos zijn de ogen soms misvormd. De oogbol plakt soms aan de huid, of de ogen zijn klein (
microftalmie) of ontbreken (anoftalmie). Door de oogafwijkingen is een patiënt meestal (zwaar) slechtziend of volledig blind. De patiënt kan soms nog andere oogproblemen hebben met betrekking tot de abnormale ontwikkeling van het oog, zoals ontbrekende wenkbrauwen en
wimpers.
Cutane syndactylie
Bij het Fraser-syndroom treedt cutane syndactylie meestal op aan zowel de
handen als de
voeten. Bij de meeste patiënten is de huid tussen de middelste drie vingers en tenen samengegroeid, maar soms zijn andere vingers of tenen ook betrokken. Andere afwijkingen aan de handen en voeten zijn eveneens mogelijk.
Afwijkingen aan genitaliën en urinewegen
Patiënten met het Fraser-syndroom hebben afwijkingen aan de geslachtsorganen, zoals een vergrote clitoris bij vrouwen of niet-ingedaalde zaadballen (
cryptorchisme) bij mannen. Sommige getroffen patiënten hebben uitwendige geslachtsorganen die niet duidelijk vrouwelijk of mannelijk zijn (ambigue genitaliën). De meest voorkomende afwijking aan de urinewegen is de afwezigheid van één of beide
nieren (renale agenesie). Aangetaste patiënten hebben soms andere nierproblemen of afwijkingen aan de blaas en andere delen van de urinewegen.
Andere symptomen
Een verscheidenheid aan andere symptomen zijn mogelijk bij het Fraser-syndroom, waaronder afwijkingen aan het hart, de darmen, het
middenrif, het strottenhoofd en/of het
gezicht (
oorafwijkingen of
neusafwijkingen of een opening in de bovenlip (hazenlip) met of zonder een gespleten gehemelte:
schisis). Zeer sporadisch heeft een patiënt een verstandelijke beperking.
Diagnose en onderzoeken
De diagnose gebeurt op basis van de uiterlijke kenmerken. Een aantal afwijkingen zijn te zien via
echografie. Tot slot brengt een genetisch onderzoek definitieve duidelijkheid over de diagnose bij de patiënt.
Behandeling
De behandeling is vooral symptomatisch en ondersteunend gericht omdat er voor dit syndroom geen effectief bewezen behandeling voorhanden is. Chirurgische ingrepen aan de ogen, oren, de neus, de geslachtsdelen, en soms het strottenhoofd zijn mogelijk. Verder trachten diverse artsen de symptomen te verminderen en complicaties te voorkomen.
Prognose van ziekte
Afhankelijk van de ernst van de symptomen, is het Fraser-syndroom fataal voor of kort na de geboorte. Minder zwaar getroffen patiënten kunnen een redelijk normaal leven leiden.
Complicaties
Complicaties bij het Fraser-syndroom kunnen variëren op basis van de ernst en aard van de afwijkingen. Mogelijke complicaties zijn onder andere:
- Visuele complicaties: Ernstige visuele problemen door cryptophthalmos kunnen leiden tot permanente blindheid.
- Urologische complicaties: Problemen zoals renale agenesie kunnen ernstige gevolgen hebben voor de nierfunctie en het functioneren van de urinewegen.
- Cardiovasculaire complicaties: Afwijkingen aan het hart kunnen bijdragen aan ernstige gezondheidsproblemen, waaronder hartfalen.
- Chirurgische complicaties: Chirurgische ingrepen kunnen leiden tot complicaties zoals infecties of problemen met genezing, vooral bij de ingrepen aan complexe anatomische structuren.
Preventie
Gezien het erfelijke karakter van het Fraser-syndroom, is primaire preventie niet mogelijk. Het is echter raadzaam voor paren met een familiegeschiedenis van erfelijke aandoeningen om genetisch advies en counseling te overwegen. Dit kan helpen bij het identificeren van risico's en het plannen van prenatale tests om de aanwezigheid van het syndroom te detecteren voordat het kind wordt geboren.
Lees verder