Byssinose: Longaandoening na blootstelling katoenen stof

Byssinose is een longaandoening die ontstaat nadat een patiënt katoenen stof en stof van andere plantaardige vezels zoals vlas, hennep of sisal inademt op het werk. Deze vorm van beroepsastma treft vooral werknemers uit de textielsector in ontwikkelingslanden. De aandoening ontstaat namelijk wanneer op de werkplaats onvoldoende ventilatie aanwezig is en de werknemers onvoldoende beschermd zijn. De symptomen van deze beroepsziekte zijn vergelijkbaar met die van astma, waarbij de luchtwegen eveneens vernauwd zijn. In het begin van de week zijn de vele symptomen, waaronder kortademigheid, het ergst, maar deze verbeteren wel tegen het einde van de werkweek.

• Synoniemen byssinose
• Epidemiologie longaandoening
• Prevalentie in de textielindustrie
• Geografische spreiding
• Trends en afname in prevalentie
• Mechanisme
• Inademing van katoenstof
• Immuunrespons en ontsteking
• Verandering in de longfunctie
• Oorzaken: Blootstelling aan katoenen stof
• Risicofactoren
• Blootstelling aan textielstof
• Leeftijd en geslacht
• Ongezonde werkplekomstandigheden
• Risicogroepen
• Werknemers in de textielindustrie
• Werknemers in verwante industrieën
• Ouderen
• Symptomen: Lijkt op astma
• Alarmsymptomen
• Acute symptomen na blootstelling
• Chronische symptomen bij langdurige blootstelling
• Progressie van de ziekte
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Voorkomen blootstelling, medicatie en hulpmiddelen
• Prognose aandoening longen
• Complicaties longaandoening
• Preventie van byssinose

Synoniemen byssinose

Byssinose is eveneens bekend onder deze synoniemen:

• bruine longaandoening (eigenlijk een verkeerde benaming aangezien de longen bij deze ziekte niet bruin zijn)
• byssinosis
• katoenlongaandoening
• katoen werknemerslong
• maandagkoorts
• molenkoorts

Epidemiologie longaandoening

De zeldzame longaandoening treedt het vaakst op bij arbeiders die in de textielindustrie werken. Vooral in ontwikkelingslanden is deze longaandoening nog veel voorkomend. Door preventiemaatregelen komt deze aandoening in de meeste ontwikkelde landen nog maar weinig voor, daar werknemers een masker en beschermende kledij dragen tijdens het werk en er voldoende ventilatie aanwezig is. Patiënten met een voorgeschiedenis van astma of allergie hebben een hogere kans op het krijgen van byssinose. Exacte cijfers van het aantal patiënten wereldwijd zijn niet gevonden in de geresulteerde bronnen. Ook andere informatie over de geografische of raciale voorliefde is niet gevonden.

Prevalentie in de textielindustrie

Byssinose komt veel voor in ontwikkelingslanden, waar de textielindustrie vaak minder goed gereguleerd is. In sommige regio’s is de prevalentie van de ziekte onder werknemers in de textielsector zelfs 20% of hoger. Dit wordt voornamelijk gedreven door de blootstelling aan hoge concentraties katoenstof en andere vezels, zoals linnen en synthetische stoffen, in slecht geventileerde werkplekken.

Geografische spreiding

Hoewel byssinose wereldwijd voorkomt, is het vooral een probleem in landen waar de textielindustrie nog steeds een belangrijk onderdeel van de economie is, zoals in India, China en Bangladesh. In westerse landen komt de ziekte minder vaak voor, maar nog steeds zijn er meldingen van gevallen onder oudere werknemers in de textielindustrie, waar de blootstelling aan stof in het verleden hoger was.

Trends en afname in prevalentie

Door verbeteringen in de arbeidsomstandigheden en regelgeving in veel landen is de prevalentie van byssinose afgenomen. Striktere luchtkwaliteitsnormen, gebruik van stofmaskers, betere ventilatie en het gebruik van moderne machines hebben de blootstelling aan schadelijke stoffen aanzienlijk verminderd.

Mechanisme

Byssinose ontstaat wanneer de longen reageren op herhaalde blootstelling aan stofdeeltjes die vrijkomen tijdens de verwerking van textielvezels, zoals katoen. De ziekte is een vorm van pneumoconiose, waarbij ontsteking van de longen optreedt door het inademen van stof.

Inademing van katoenstof

Katoenstof bevat een mengsel van organische stoffen, zoals katoenvezels, bacteriën, schimmels, en andere stoffen die zich in de lucht kunnen bevinden. Wanneer deze deeltjes de longen bereiken, veroorzaken ze een immuunrespons die leidt tot ontsteking. Dit proces kan na verloop van tijd leiden tot blijvende schade aan de longen, vooral bij herhaalde blootstelling.

Immuunrespons en ontsteking

De afweermechanismen van het lichaam herkennen de ingeademde stofdeeltjes als vreemde deeltjes, wat een ontstekingsreactie in de luchtwegen veroorzaakt. Dit leidt tot vernauwing van de luchtwegen, kortademigheid en hoesten. Chronische blootstelling kan leiden tot blijvende schade aan de longen, wat kan resulteren in ademhalingsproblemen op de lange termijn.

Verandering in de longfunctie

Na langdurige blootstelling aan katoenstof kan de longfunctie geleidelijk afnemen. Het proces begint vaak met kortademigheid en een verminderde ademhaling, wat steeds ernstiger wordt naarmate de ziekte voortschrijdt. Dit kan uiteindelijk leiden tot een chronische aandoening zoals longfibrose.

Oorzaken: Blootstelling aan katoenen stof

De oorzaak van byssinose, een vorm van beroepsastma, is de blootstelling aan het stof geproduceerd door ruwe katoen.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van byssinose verhogen. De belangrijkste risicofactoren zijn blootstelling aan katoenstof en andere textielvezels, maar er zijn ook andere factoren die een rol spelen.

Blootstelling aan textielstof

De belangrijkste risicofactor voor het ontwikkelen van byssinose is de langdurige blootstelling aan katoenstof. Werknemers die in fabrieken werken waar textielvezels worden bewerkt, zoals spinnen, weven en snijden van stoffen, hebben een verhoogd risico. De mate van blootstelling kan variëren afhankelijk van de werkomstandigheden, ventilatie en het type stof waaraan men wordt blootgesteld.

Leeftijd en geslacht

Byssinose komt vaker voor bij oudere werknemers die langdurig zijn blootgesteld aan katoenstof. Er is ook enig bewijs dat mannen een hoger risico lopen dan vrouwen, hoewel het ziektebeeld bij beide geslachten voorkomt. Dit kan te maken hebben met de rol van mannen in de textielindustrie in het verleden.

Ongezonde werkplekomstandigheden

Slechte werkplekventilatie en onvoldoende bescherming tegen stofdeeltjes verhogen het risico op het ontwikkelen van byssinose. Werknemers die geen beschermende ademhalingsmaskers dragen of in slecht geventileerde fabrieken werken, lopen meer risico op blootstelling aan schadelijke stoffen.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van byssinose, vooral mensen die werkzaam zijn in bepaalde industrieën en werkomstandigheden.

Werknemers in de textielindustrie

De primaire risicogroep voor byssinose zijn arbeiders in de textielindustrie. Deze groep is het meest vatbaar voor herhaalde blootstelling aan katoenstof en andere vezels. Werknemers die in de garen- of weefindustrie werken, hebben de hoogste kans op het ontwikkelen van de ziekte.

Werknemers in verwante industrieën

Naast de textielindustrie kunnen ook mensen die werkzaam zijn in andere sectoren waar katoen of textielvezels worden verwerkt, zoals papierfabrieken of landbouwbedrijven, een verhoogd risico lopen. Zij worden vaak blootgesteld aan dezelfde stoffen die byssinose veroorzaken.

Ouderen

Ouderen die al jarenlang in de textielindustrie werken, lopen een groter risico op het ontwikkelen van ernstige vormen van byssinose, omdat de schade aan de longen zich vaak pas na jaren van blootstelling manifesteert. Mensen die vóór de invoering van strenge veiligheidsmaatregelen in de textielindustrie werkten, vormen een specifieke risicogroep.

Symptomen: Lijkt op astma

De patiënt heeft een beklemmend gevoel op de borst, lijdt aan kortademigheid, moet vaak hoesten en vertoont tevens een piepende ademhaling. De symptomen zijn veelal vergelijkbaar met die van een astma-aanval na blootstelling. In ernstige gevallen heeft de patiënt een droge hoest, koorts, spier- en gewrichtspijn, rillingen en is hij vermoeid. De symptomen van deze chronische vorm van een stoflongziekte (pneumoconiose) zijn veelal slechter aan het begin van de werkweek en verbeteren later in de week. De symptomen zijn ook minder ernstig wanneer de patiënt niet meer op de werkplek aanwezig is.

Alarmsymptomen

Byssinose vertoont een breed scala aan symptomen die kunnen variëren van mild tot ernstig. Bij vroege stadia kunnen de symptomen zich ontwikkelen tijdens of na blootstelling aan katoenstof, maar bij chronische gevallen kunnen ze verergeren.

Acute symptomen na blootstelling

In de acute fase kunnen symptomen zoals hoesten, benauwdheid, piepende ademhaling en kortademigheid optreden. Deze symptomen komen vaak voor na het begin van een werksituatie waarbij een werknemer wordt blootgesteld aan katoenstof, vooral tijdens de eerste dagen van blootstelling.

Chronische symptomen bij langdurige blootstelling

Na langdurige blootstelling aan katoenstof kunnen de symptomen zich ontwikkelen tot chronische ademhalingsproblemen. Dit omvat aanhoudende hoest, verergerende kortademigheid, verminderde longcapaciteit en langdurige piepende ademhaling, vooral bij lichamelijke inspanning.

Progressie van de ziekte

In ernstige gevallen kan de ziekte verergeren, wat kan leiden tot permanente schade aan de longen. Dit kan resulteren in chronische obstructieve longziekte (COPD) of longfibrose, waarbij de longen blijvende schade oplopen, wat leidt tot ernstige ademhalingsproblemen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De patiënt krijgt een uitgebreid lichamelijk onderzoek bij de arts. De arts luistert naar de borstkas met een stethoscoop (auscultatie), waarbij hij abnormale ademgeluiden hoort. Hij identificeert namelijk een piepende ademhaling. Hij informeert tevens naar de werkomstandigheden van de patiënt.

Diagnostisch onderzoek
Andere mogelijke diagnostische onderzoeken omvatten een radiografisch onderzoek van de borstkas (thoraxfoto), een CT-scan van de borstkas en een longfunctieonderzoek (spirometrie).

Differentiële diagnose
De differentiële diagnoses omvatten:

• asbestose
• astma
• aspiratiepneumonie
• bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakkingen)
• overgevoeligheidspneumonitis (longontsteking door inademen van stoffen)
• organische toxische stofsyndromen
• siderose (longziekte door blootstelling aan ijzerstof)
• silicose
• stannose

Behandeling: Voorkomen blootstelling, medicatie en hulpmiddelen

Voorkomen blootstelling
De belangrijkste behandelingsmethode bestaat uit het voorkomen van de blootstelling aan de stof. De eigenaar van de fabriek vermindert daarom het beste de aanwezige hoeveelheid stof (door het verbeteren van de machines of de ventilatie). Sommige patiënten kiezen ervoor om een andere tewerkstellingsplaats te zoeken om verdere blootstelling te vermijden.

Medicatie en hulpmiddelen
Een aantal geneesmiddelen die ook gebruikt worden voor astma, zoals luchtwegverwijders, verbeteren meestal milde symptomen. Corticosteroïden zijn nodig in meer ernstige gevallen. Het is verder van vitaal belang dat de patiënt stopt met roken. Puffen (verstuivers) zijn nodig als de aandoening lang aanhoudt. Zuurstoftherapie is soms vereist als het zuurstofgehalte in het bloed laag is (medische term is "hypoxemie"). Dit valt op te sporen met een speciaal onderzoek met een klemmetje dat de arts op de vinger plaatst, beter bekend als een "pulsoximetrie" (zuurstofgehaltemeting). Ook ademhalingsoefeningen en fysieke activiteiten zijn mogelijk nuttig.

Prognose aandoening longen

De symptomen verbeteren of verdwijnen meestal nadat de patiënt niet meer blootgesteld is aan de stof. Een lange of voortdurende blootstelling resulteert mogelijk in een toenemende frequentie van de symptomen en een permanente verminderde longfunctie (vernauwing van de luchtwegen en longlittekens). Een mogelijke complicatie is chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen). Af en toe komt een patiënt te overlijden door infectie of ademhalingsproblemen.

Complicaties longaandoening

Mogelijke complicaties van byssinose omvatten:

• Chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), die kan optreden door langdurige blootstelling aan irriterende stoffen en stofdeeltjes.
• Pneumoconiose (stoflongziekte), die kan leiden tot verdere longschade en verminderde longfunctie.
• Ademhalingsproblemen als gevolg van blijvende vernauwing van de luchtwegen, wat kan resulteren in een chronische beperking van de ademhaling.
• Longinfecties, zoals pneumonie, die kunnen optreden door de verzwakte longfunctie en verminderde weerstand.
• Hypoxemie (laag zuurstofgehalte in het bloed), wat kan verergeren door de vermindering van de longcapaciteit en zuurstofopname.

Preventie van byssinose

Preventie van byssinose omvat:

• Verbetering van de arbeidsomstandigheden door het implementeren van effectieve ventilatiesystemen en stofafzuiging in werkplaatsen waar ruwe katoen en andere vezels worden verwerkt.
• Het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen zoals ademhalingsmaskers en beschermende kleding door werknemers om blootstelling aan stof te minimaliseren.
• Regelmatige monitoring en controle van de luchtkwaliteit op de werkplek om ervoor te zorgen dat de concentratie van schadelijke deeltjes binnen veilige limieten blijft.
• Het bieden van regelmatige gezondheidscontroles en ademhalingsoefeningen aan werknemers om vroege symptomen van byssinose tijdig op te sporen en te behandelen.
• Educatie en training van werknemers over de risico's van blootstelling aan stof en het belang van het naleven van veiligheidsmaatregelen op de werkplek.
• Overstappen naar alternatieve materialen of processen die minder stof en schadelijke stoffen genereren, indien mogelijk.