Eetstoornis orthorexia nervosa: obsessie over gezond eten

Het is erg belangrijk om gezond te eten omdat dit veel gezondheidsproblemen kan voorkomen. Er zijn ook mensen waarbij de goede intentie van het gezond eten te ver doorslaat. Mensen met orthorexia nervosa worden geobsedeerd door gezond eten, hele voedselgroepen worden niet meer gegeten totdat het dieet nog maar bestaat uit enkele voedingsmiddelen waardoor er ondervoeding kan ontstaan. Ook het aantal calorieën dat wordt ingenomen kan flink afnemen waardoor het gewicht hetzelfde kan worden als dat van iemand met anorexia.

Inhoud

• Wat is orthorexia nervosa?
• Het verschil tussen orthorexia nervosa, anorexia nervosa en boulimia nervosa
• Wat mijdt iemand met orthorexia?
• Wat kunnen de gevolgen zijn?
• Gedragsveranderingen en kenmerken
• Behandeling

Wat is orthorexia nervosa?

Orthorexia nervosa, ook wel bekend als orthorexia is een ongezonde obsessieve eetstoornis waarbij iemand constant bezig is met gezond eten. De term is bedacht door Steven Bratman in 1997 waarin 'ortho' staat voor 'goed' en 'orexis' voor 'eetlust', vrij vertaald staat het voor 'goed dieet'. Orthorexia is wanneer clean eating doorslaat in een obsessie. Het begint vaak onschuldig met een poging om gezond te gaan eten, maar mensen met orthorexia raken geobsedeerd door de kwaliteit en de puurheid van het eten. Het zelfvertrouwen van iemand met orthorexia raakt gebaseerd op hoe 'gezond' ze eten zodat ze zichzelf beter gaan vinden dan anderen. Uiteindelijk worden de voedselkeuzes steeds strikter en mogen er steeds meer dingen niet gegeten worden, ze voelen zich ontzettend slecht als ze zich niet aan hun dieet houden. Het dieet wordt aangepast wat als gevolg heeft dat er steeds minder calorieën worden ingenomen en het eten steeds minder gevarieerd is, wat juist ongezond is. De obsessie kan uiteindelijk zo ver gaan dat alleen het dieet nog belangrijk is en andere activiteiten en vroegere interesses op de achtergrond geschoven worden. Het wordt geschat dat ongeveer 0,5 tot 1% van de bevolking last heeft van de aandoening.

Is orthorexia een eetstoornis?

De term orthorexia nervosa is bedacht in 1996 door Steven Bratman voor patiënten die geobsedeerd zijn door gezond eten. Het was niet bedoeld als diagnose maar eerder als een term zodat zijn patiënten begrepen dat hun levensstijl niet gezond was als ze dachten. Bratman kwam er achter dat deze term een eetstoornis beschrijft die vaker voorkwam. Toch is het geen officieel erkende aandoening zoals anorexia of boulimia.

Het verschil tussen orthorexia nervosa, anorexia nervosa en boulimia nervosa

Mensen met anorexia willen steeds dunner worden, ze vinden zichzelf nooit dun genoeg. Ze gaan steeds minder eten en juist meer bewegen, ze verliezen hierdoor veel gewicht. Mensen met boulimia eten daarentegen juist in een korte tijd heel veel waarna ze dit eten weer uit hun lijf proberen te krijgen. Dit kan door bijvoorbeeld braken, laxeermiddelen te gebruiken of te sporten. In tegenstelling tot anorexia en boulimia draait het bij orthorexia niet om de hoeveelheid eten maar om de kwaliteit van het eten. Gewichtsverlies is geen doel op zich maar er wordt juist gestreefd naar een gezond, schoon en puur gevoel via het dieet.

Wat mijdt iemand met orthorexia?

Iemand met orthorexia wil een dieet volgen dat zo gezond, puur en schoon mogelijk is. Ze willen alleen voedsel eten dat ze een gezond een puur gevoel geeft. Iemand met orthorexia kan daarom verschillende voedselgroepen gaan mijden zoals bijvoorbeeld:

• Kunstmatige kleur-, smaak- en geurstoffen
• Bepaalde E-nummers
• Pesticiden
• Genetisch gemodificeerde voeding
• Vet
• Suiker
• Zout
• Dierlijke producten of melkproducten
• Andere ingrediënten die ongezond worden gevonden

Van welke essentiële stoffen ontstaat er zo een tekort?

Elke voedselgroep heeft zijn eigen voordelen en nadelen. Wanneer er voedselgroepen gemeden worden die voedingstoffen bevatten die voornamelijk in die voedselgroep voorkomen kan dit lijden tot tekorten wat problemen met de gezondheid op kan leveren.

• Wanneer iemand besluit geen vetten meer te eten door bijvoorbeeld boter, olie, vette vis, noten en pinda's te gaan mijden kan dit leiden tot een tekort aan (on)verzadigde vetten. Iets wat vet bevat, bevat altijd verzadigde en onverzadigde vetten. Het is belangrijk om voeding te eten die veel onverzadigde vetten bevat, maar omdat de verzadigde vetten door mensen met orthorexia vaak gemeden wordt, worden ook de onverzadigde vetten gemeden. Onverzadigde vetten staan er juist om bekend de hoeveelheid LDL-cholesterol in ons lichaam te verlagen, en op deze manier de kans op hart- en vaatziekten te verminderen. Het voedingscentrum zegt dan ook: 'Onverzadigd vet hoort in een gezond eetpatroon.'.
• Daarnaast hebben mensen met orthorexia vaak een tekort aan eiwitten. Eiwitten bestaan uit aminozuren, er zijn verschillende aminozuren die het menselijk lichaam niet zelf kan aanmaken en die we dus uit onze voeding moeten halen. Het is daarom belangrijk genoeg eiwitten te eten zodat we deze aminozuren wel binnenkrijgen. Eiwitten komen zowel in dierlijke als plantaardige producten voor, er zitten echter meer eiwitten in dierlijke dan in plantaardige producten. Orthorexia patiënten die vlees en later ook veel plantaardige producten zullen mijden, lopen een grote kans op een eiwittekort. Dit kan leiden tot een afbraak van het spierweefsel en een verminderde weerstand
• In bijna alle onbewerkte voedingsmiddelen zitten belangrijke vitamines en mineralen. Al deze stoffen hebben belangrijke functies in het lichaam en tekorten kunnen voor gezondheidsproblemen zorgen. Elk product bevat weer andere voedingstoffen. Wanneer een hele voedselgroep gemeden wordt is er een kans dat er een tekort ontstaat aan vitamines en mineralen die alleen in die groep voorkomen. Daarom is het erg belangrijk gevarieerd te eten.
• Veel patiënten met orthorexia besluiten dat ze geen koolhydraten meer willen eten en brood, pasta en andere graanproducten gaan mijden. Dit kan leiden tot een tekort aan vezels. Vezels zijn belangrijk voor de spijsvertering en ze zorgen voor een vol gevoel na het eten. Inname van vezels lijkt ook het risico op hartziekten, beroertes, darmkanker, borstkanker en diabetes type 2 te verminderen.

Wat kunnen de gevolgen zijn?

De symptomen van orthorexia zijn gevaarlijk. De obsessie met het gezond eten kan zo ver gaan dat andere activiteiten niet meer worden ondernomen waardoor relaties met anderen worden verstoord en het ook fysiek gevaarlijk kan worden. Iemand met orthorexia kan zo ver gaan in het gezonde eten dat er niet meer alleen heel gezond wordt gegeten, maar ook het totaal aantal ingenomen calorieën wordt verminderd omdat er gewoon geen eten meer is dat gezond genoeg is. De Body Mass Index van iemand met orthorexia kan zo even laag worden als van iemand met anorexia of boulimia. Als dit gebeurt kan orthorexia net zo gevaarlijk zijn als anorexia en boulimia. Als de restricties nog verder toenemen kan het er zelfs voor zorgen dat er ondervoeding optreedt wat op zichzelf voor ernstige gezondheidsschade kan zorgen. Enkele symptomen die kunnen optreden door een tekort aan voedingsstoffen zijn:

• Last van duizeligheid, flauwvallen en chronische vermoeidheid
• De kwaliteit van het gebit gaat achteruit
• Heesheid
• Haaruitval,
• Hartproblemen
• Nier- en leverbeschadigingen
• Bij vrouwen kan de ongesteldheid uitblijven
• Maagklachten
• Spierkrampen
• Osteoporose
• Geheugenverlies
• Bloedarmoede
• Lage bloeddruk
• Huidproblemen

Gedragsveranderingen en kenmerken

Mensen met orthorexia nervosa kunnen verschillende gedragsveranderingen ondergaan zoals bijvoorbeeld:

• Het mijden van voedsel vanwege voedselallergieën die zelf zijn vastgesteld zonder medisch advies.
• Bezorgdheid over het bereiden van het eten.
• Sterke schuldgevoelens als van het dieet wordt afgeweken.
• Het mijden van eten dat bereid is door anderen of evenementen waarbij eten betrokken is.
• Veel tijd besteden aan het plannen van maaltijden en voedselkeuzes maken.
• Continue toename van het mijden van bepaalde soorten eten.
• Toegenomen depressie, stemmingswisselingen en angst.
• Een toename van het gebruik van voedingssupplementen, kruidengeneesmiddelen of probiotica.
• Diegene vindt steeds minder voedsel een gezonde keus zodat het dieet steeds minder gevarieerd wordt.
• Obsessieve bezorgdheid of voedselkeuzes kan leiden tot gezondheidsproblemen, ziektes en aandoeningen.
• Het mijden en bekritiseren van mensen die niet hetzelfde over eten denken.
• Veel tijd besteden aan eten terwijl er niet meer van genoten wordt.

Behandeling

Orthorexia is niet erg bekend maar het kan zorgen voor onomkeerbare gezondheidsschade als het niet wordt behandeld. Orthorexia kan net als andere stoornissen zoals anorexia, eetbuistoornissen of boulimia behandeld worden. Iemand met orthorexia kan via professionele psychische therapie de onderliggende redenen die de aandoening veroorzaken laten behandelen. Behandeling bestaat verder uit het aanpassen van het dieet zodat voedingstoffen weer worden ingenomen. Daarnaast moeten alle medische klachten die zijn ontstaan behandeld worden. Ook zal de patiënt opnieuw bij moeten worden gebracht wat gezond is en wat niet

Lees verder

• Clean eating: gezonder eten zonder strikte diëten