Galaanval (vaak door galstenen): symptomen en behandeling

Een galaanval wordt vaak veroorzaakt door de aanwezigheid van galstenen. Minder vaak voorkomende oorzaken van een galaanval zijn tumoren van de galwegen of galblaas, of bepaalde ziekten. Als gevolg van een blokkade van de galstroom, hoopt gal zich op in de galblaas, waardoor een druktoename ontstaat die soms kan leiden tot een perforatie. Symptomen van een galaanval zijn onder meer pijn in de rechter bovenkant van de buik of pijn in het midden van de buik. De pijn kan scherp of krampen zijn. De pijn begint meestal plotseling. De pijn breidt zich vaak uit naar de rug of het gebied onder je rechter schouderblad. Een complicatie van galstenen is een ontsteking van de galblaas (cholecystitis). Symptomen die gepaard kunnen gaan met acute galblaasontsteking zijn koorts, misselijkheid, braken, kleikleurige ontlasting, en geelzucht (vergeling van het oogwit en de huid).

• Wat is een galaanval?
• Galaanval symptomen
• Oorzaak van galstenen
• Galblaas en gal
• Vorming van galstenen
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Het eerste onderzoek: de symptomen ontleden
• Voelen is weten: lichamelijk onderzoek
• Beeldvorming: op zoek naar de boosdoener
• Bloedonderzoek: de cijfers spreken
• De diagnose: alle puzzelstukjes op hun plek
• Behandeling van een galaanval
• Eerste hulp: de storm kalmeren
• Galstenen verwijderen: een radicaal besluit
• Niet opereren? er zijn opties
• Acute blokkades: snel ingrijpen
• Na de behandeling: leven zonder galblaas
• Maatregelen om een galaanval te voorkomen
• Dieet en voeding
• Gezond gewicht en beweging

Wat is een galaanval?

Een galaanval is als een plotselinge, intense storm in je buik, veroorzaakt door een blokkade in je galwegen—meestal door galstenen die vast komen te zitten. Het begint vaak met een scherpe, stekende pijn rechtsboven in je buik die kan uitstralen naar je schouder of rug, vaak na een vette maaltijd. Het voelt alsof er iemand in je buik knijpt en niet loslaat, en het kan gepaard gaan met misselijkheid, braken en soms koorts. Hoewel de aanval soms kort duurt, kan de nasleep je compleet uitputten. Gelukkig is er verlichting mogelijk, want zodra de steen weer vrij is of behandeld wordt, verdwijnt de pijn net zo snel als hij kwam.

Om erachter te komen of de symptomen die je ondervindt worden veroorzaakt door een galaanval, is het verstandig een arts te raadplegen. Lichamelijk onderzoek en beeldvormend onderzoek kunnen helpen bij het identificeren van galstenen. Een abdominale echografie en/of een CT-scan, worden daarbij vaak ingezet. Hierbij worden beelden gemaakt van je galblaas en omliggende structuren, waarmee de aanwezigheid van galstenen kan worden aangetoond.

De gastro-enteroloog kan adviseren om je galblaas te laten verwijderen, vooral bij terugkerende klachten. Mensen kunnen heel goed zonder galblaas leven. Er wordt dan geen gal meer opgeslagen in de galblaas. Alle gal gaat dan rechtstreeks naar de de dunne darm. De chirurgische verwijdering van de galblaas wordt 'cholecystectomie' genoemd.

Galaanval symptomen

Als je plotseling hevige pijn ervaart in het midden van je buik of rechtsboven in je buik, kun je last hebben van een galaanval. Deze buikpijn kan een paar minuten duren tot een paar uur, en het kan verminderen of verdwijnen, om soms later weer de kop op te steken. Deze hevige koliekpijn kan uitstralen naar de rug en schouders, bijvoorbeeld tussen je schouderbladen of in je rechter schouder. Andere symptomen van een galaanval zijn misselijkheid, braken, zweten, koorts en rillingen. Je urine kan donkergeel zijn of zelfs een bruine kleur vertonen, en de ontlasting kan kleikleurig zijn. Deze symptomen wijzen erop dat galstenen de stroom van gal uit de galblaas naar de dunne darm blokkeren.

Oorzaak van galstenen

Galblaas en gal

Galstenen vormen zich vaak in de galblaas, een orgaan dat zich aan de rechterkant van de buik onder je lever bevindt. Galblaas slaat gal op, een vloeistof dat water, zuur, cholesterol, bilirubine en lecithine bevat en wordt geproduceerd door de lever. Wanneer je voedingsmiddelen eet die vet bevatten, geeft je galblaas gal af aan de dunne darm, waar het helpt bij de afbraak van vet.

Vorming van galstenen

Als de gal te veel cholesterol of bilirubine bevat, kunnen deze stoffen kristalliseren en samenklonteren, en galstenen vormen. Kleine galstenen veroorzaken geen problemen. Grotere galstenen kunnen echter vast komen te zitten in een van de galkanalen, waar het de galstroom kan blokkeren, een galblaasontsteking kan veroorzaken en pijn en andere symptomen teweeg kan brengen.

Risicofactoren

Je hebt een verhoogd risico op een galaanval, als je:

• een familiegeschiedenis hebt van galstenen;
• voedingsmiddelen eet die rijk zijn aan vet en/of cholesterol en weinig vezels bevatten;
• ernstig overgewicht of obesitas hebt;
• diabetes hebt;
• al wat ouder bent;
  CT-scan / Bron: IStock.com/Pavel Losevsky
• een vrouw bent (meer vrouwen dan mannen hebben last van galstenen);
• heel snel gewicht hebt verloren; en
• medicijnen neemt die oestrogeen bevatten.

Onderzoek en diagnose

Een galaanval voelt alsof er een scherpe vuist in je buik grijpt en je niet meer loslaat. Maar wat is er eigenlijk aan de hand in dat moment van intense pijn? Het is tijd voor een grondig onderzoek om te achterhalen wat die galstenen (of andere boosdoeners) precies aanrichten. Laten we het onderzoek en de diagnose van een galaanval induiken:

Het eerste onderzoek: de symptomen ontleden

De arts begint met het uitvragen van jouw klachten. Heb je scherpe pijn rechtsboven in de buik die soms uitstraalt naar je schouder of rug? Treedt de pijn op na een vette maaltijd of ’s nachts? Bingo—dit zijn vaak de klassieke tekenen van een galaanval. Misselijkheid, braken, of een gele huid (geelzucht) kunnen ook meespelen. Je verhaal geeft al belangrijke aanwijzingen, maar de arts zal verder willen graven.

Voelen is weten: lichamelijk onderzoek

Daarna volgt een lichamelijk onderzoek. De arts zal op je buik drukken, met name rond de rechter bovenkant waar je galblaas zit. Als je bijna van de onderzoekstafel springt bij druk op dat gebied (ook wel bekend als het positieve Murphy-teken), wordt het vermoeden van galstenen al sterker.

Beeldvorming: op zoek naar de boosdoener

Nu komt het grote moment: de beeldvorming. De snelste en meest gebruikte methode is een echo van de buik. Dit maakt je galblaas en de galwegen zichtbaar en toont meteen of er galstenen verstopt zitten die de pijn veroorzaken. Die kleine stenen kunnen flink wat chaos aanrichten! Bij twijfel kan er ook een CT-scan of een MRI-scan worden ingezet om nog meer details te zien en andere oorzaken uit te sluiten.

Bloedonderzoek: de cijfers spreken

Naast beeldvorming is bloedonderzoek een essentieel onderdeel van de diagnose. De arts checkt je bloed op verhoogde leverenzymen, bilirubine, en ontstekingswaarden. Deze kunnen wijzen op een blokkade in de galwegen of een ontsteking van de galblaas (cholecystitis). Als deze waarden verhoogd zijn, dan weet de arts dat het tijd is om actie te ondernemen.

De diagnose: alle puzzelstukjes op hun plek

Met de symptomen, lichamelijk onderzoek, beeldvorming en bloedtesten in de hand, kan de arts uiteindelijk de diagnose stellen. Is het een simpele galsteen die tijdelijk vastzit, of is het een volledige blokkade die een ontsteking veroorzaakt? Soms blijkt zelfs dat de galblaas chirurgisch verwijderd moet worden om toekomstige aanvallen te voorkomen.

Behandeling van een galaanval

Een galaanval voelt als een plotselinge storm in je lichaam, maar gelukkig is er een uitweg. Zodra de diagnose is gesteld, begint het echte werk: de behandeling. Of je nu een snelle oplossing nodig hebt of een plan voor de lange termijn, we nemen je mee door de stappen die je van die galsteenpijn kunnen verlossen:

Eerste hulp: de storm kalmeren

Tijdens een acute galaanval is de eerste stap simpel: pijnstilling. Artsen kunnen krachtige pijnstillers geven om de scherpe pijn te dempen en de aanval onder controle te krijgen. Soms wordt een krampstillend middel toegevoegd om de galwegen te ontspannen, waardoor de pijn afneemt. Dit is jouw "adempauze" voordat de volgende fase van behandeling begint.

Galstenen verwijderen: een radicaal besluit

Heb je last van terugkerende galaanvallen? Dan is het vaak tijd voor de grote ingreep: galblaasverwijdering (cholecystectomie). Dit klinkt misschien dramatisch, maar de galblaas is niet zo onmisbaar als het lijkt. Deze operatie, meestal laparoscopisch uitgevoerd (via kleine sneetjes), zorgt ervoor dat je geen nieuwe galstenen meer kunt vormen—dus geen nieuwe aanvallen!

Binnen een paar dagen na de operatie ben je vaak weer thuis, en na wat rust ben je weer op volle kracht. Zonder galblaas kan je lichaam nog steeds gal aanmaken, maar deze wordt direct naar de dunne darm gestuurd. Je zult misschien wat aanpassingen in je dieet moeten maken, maar de pijn is verleden tijd.

Niet opereren? er zijn opties

Sommige mensen zijn geen goede kandidaten voor een operatie, of ze willen liever afwachten. Geen zorgen, er zijn ook minder ingrijpende manieren om met galstenen om te gaan.

• Dieetveranderingen: Minder vet eten kan helpen om nieuwe galaanvallen te voorkomen. Denk aan het vermijden van vette maaltijden en gefrituurd voedsel, en meer focus op vezelrijke voeding.
• Galstenen oplossen: In bepaalde gevallen kunnen artsen medicijnen voorschrijven om galstenen langzaam op te lossen. Dit werkt echter alleen voor kleine stenen en kan maanden duren—een lang proces, maar wel zonder operatie.

Acute blokkades: snel ingrijpen

Als een galsteen vastzit in de galwegen en een blokkade veroorzaakt, kan een snelle ingreep nodig zijn. Dit gebeurt meestal via een ERCP (endoscopische retrograde cholangiopancreatografie). Hierbij gaat de arts met een dunne buis via je mond en slokdarm naar de galwegen om de verstopping te verwijderen. Het klinkt spannend, maar het is een vrij effectieve en minder invasieve manier om een acute blokkade op te lossen.

Na de behandeling: leven zonder galblaas

Geen galblaas meer? Geen probleem. De meeste mensen kunnen zonder moeite hun normale leven weer oppakken. Het kan zijn dat je lichaam iets langer nodig heeft om vetten te verwerken, maar met een paar aanpassingen in je eetpatroon, zoals kleinere, vetarme maaltijden, leef je al snel zonder enige beperking.

Maatregelen om een galaanval te voorkomen

Je kunt een aantal leefstijlaanpassingen doen om te voorkomen dat je last krijgt van galstenen of een galaanval. Het vermijden van sommige voedingsmiddelen en het meer eten van andere voedingsmiddelen, kan helpen om het risico te verminderen.

Dieet en voeding

Een dieet dat rijk is aan vet, vooral verzadigd vet, wordt geassocieerd met een verhoogde kans op galstenen. Een 'goed-voor-je-galblaas'-dieet bevat weinig of geen gefrituurd voedsel, vet vlees (zoals rund- en varkensvlees), of volle zuivelproducten. Andere voedingsmiddelen die je het beste kunt beperken zijn onder meer sterk bewerkte voedingsmiddelen, in het bijzonder verpakte gebakken producten zoals koekjes, wafels, cakes, taarten, donuts en gebak, en verpakte snacks zoals chips.

Een dieet dat rijk is aan plantaardige voedingsmiddelen, zoals groenten, fruit, noten, zaden, en volkoren granen, kan galstenen helpen voorkomen. Gezonde eiwitbronnen is gevogelte, vis en peulvruchten (bonen, erwten en linzen).

Gezond gewicht en beweging

Het advies geldt om af te vallen als je overgewicht of obesitas hebt. Het eten van gezonde voeding kan ook helpen gewicht te verliezen, zeker als je het combineert met regelmatige lichamelijke beweging.

Lees verder

• Galblaasaandoeningen: oorzaken aandoeningen aan de galblaas
• Galstenen verwijderen: voeding, ERCP en operatie
• Galstenen: symptomen, oorzaken, behandeling en verwijderen
• Pijn aan de galblaas: symptomen, oorzaak en behandeling
• Galkoliek: symptomen van hevige pijn rechts bovenin de buik