Bacteriële vaginose: Stinkende afscheiding uit vagina

Bij bacteriële vaginose ontstaat een abnormale vaginale afscheiding door een overgroei van bepaalde bacteriën. De aandoening gaat vaak gepaard met een visachtige geur en een dunne, waterige afscheiding. Hoewel bacteriële vaginose over het algemeen niet ernstig is, kan het problematisch zijn wanneer het zich ontwikkelt tijdens de zwangerschap. Een kortdurende antibioticakuur is vaak effectief, maar de aandoening heeft de neiging om terug te keren.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van bacteriële vaginose
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Stinkende afscheiding uit de vagina
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met antibiotica
• Prognose: Vaak terugkerende aandoening
• Complicaties, vooral ernstig voor zwangere rouwen
• Preventie
• Gezonde hygiëne
• Ondersteun de gezonde vaginale flora
• Beheer van seksuele gezondheid
• Voeding en levensstijl
• Vermijd ongezonde gewoonten

Epidemiologie

Bacteriële vaginose (BV) is wereldwijd een van de meest voorkomende oorzaken van vaginale klachten bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd. De prevalentie varieert sterk tussen verschillende populaties, met een geschatte frequentie van 10% tot 30% bij vrouwen in ontwikkelde landen en tot 50% in bepaalde ontwikkelingslanden. Deze verschillen worden beïnvloed door factoren zoals sociaaleconomische status, toegang tot gezondheidszorg en culturele gewoonten. BV komt het vaakst voor bij seksueel actieve vrouwen, hoewel het niet strikt als een seksueel overdraagbare aandoening wordt beschouwd.

Geografische verschillen
De prevalentie van BV varieert sterk per regio. In gebieden met beperkte toegang tot hygiëneproducten en gezondheidszorg is de incidentie hoger. Daarnaast zijn er ook verschillen in diagnose- en rapportagepraktijken die bijdragen aan variaties in de gerapporteerde cijfers.

Leeftijdsgroepen
BV komt vaker voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd, met een piek tussen de 20 en 30 jaar. Bij postmenopauzale vrouwen is de prevalentie lager, vermoedelijk door hormonale veranderingen die de vaginale flora beïnvloeden.

Invloed van zwangerschap
Bij zwangere vrouwen wordt BV geassocieerd met een verhoogd risico op complicaties zoals vroeggeboorte en laag geboortegewicht. Ongeveer 10% tot 20% van de zwangere vrouwen wordt getroffen door BV, wat het belang van vroege diagnose en behandeling benadrukt.

Etnische en demografische factoren
BV komt vaker voor bij bepaalde etnische groepen, zoals Afro-Amerikaanse vrouwen, wat suggereert dat genetische en omgevingsfactoren een rol spelen in de ontwikkeling van de aandoening.

Mechanisme

Bacteriële vaginose ontstaat door een verstoring van de normale vaginale flora, waarbij lactobacillen, die normaal domineren, worden vervangen door anaerobe bacteriën zoals Gardnerella vaginalis en Prevotella-soorten. Deze verandering leidt tot een verhoging van de vaginale pH, wat verdere groei van pathogene bacteriën bevordert.

Rol van lactobacillen
Lactobacillen zijn verantwoordelijk voor de productie van melkzuur, wat de vaginale pH laag houdt (onder 4,5) en de groei van schadelijke bacteriën remt. Bij BV neemt het aantal lactobacillen sterk af, wat leidt tot een verhoogde pH en een overgroei van anaerobe bacteriën.

Anaerobe bacteriën
De overgroei van anaerobe bacteriën, zoals Gardnerella vaginalis, veroorzaakt de typische symptomen van BV, waaronder een dunne, grijswitte afscheiding met een visachtige geur. Deze bacteriën produceren enzymen die eiwitten afbreken en ammoniak vrijmaken, wat bijdraagt aan de karakteristieke geur.

Ontstekingsreactie
Hoewel BV vaak asymptomatisch is, kan de aanwezigheid van pathogene bacteriën leiden tot een lokale ontstekingsreactie. Deze ontsteking is echter milder dan bij andere infecties zoals vaginitis veroorzaakt door Candida-soorten.

Externe invloeden
Factoren zoals het gebruik van antibiotica, vaginale douches en veranderingen in het voedingspatroon kunnen de vaginale flora verstoren, waardoor de kans op BV toeneemt.

Oorzaken van bacteriële vaginose

Geen seksueel overdraagbare aandoening
De exacte oorzaak van bacteriële vaginose is niet volledig begrepen, maar het staat niet bekend als een seksueel overdraagbare aandoening. Slechte hygiëne is niet de oorzaak van de ziekte. Hoewel vrouwen die geslachtsgemeenschap hebben met andere vrouwen de aandoening mogelijk kunnen doorgeven, weten artsen anno augustus 2024 niet precies hoe dit gebeurt. Er is een lopende discussie onder wetenschappers over of bacteriële vaginose als een seksueel overdraagbare aandoening moet worden beschouwd.

Overgroei van bacteriën
Bacteriële vaginose wordt gekenmerkt door een verstoring van de normale vaginale flora. In plaats van de gebruikelijke lactobacillen, wordt de vagina overspoeld door een mengsel van bacteriën zoals Gardnerella vaginalis, Bacteroides, Mobiluncus spp. en Mycoplasma hominis. Deze bacteriën produceren aminen (organische verbindingen afgeleid van ammoniak) en andere afbraakproducten, die verantwoordelijk zijn voor de kenmerkende visachtige geur van de afscheiding.

Risicofactoren

Verschillende factoren verhogen het risico op het ontwikkelen van bacteriële vaginose, waaronder:

• Verminderde oestrogeenproductie
• Zwarte huidskleur
• Gebruik van badschuim en geparfumeerde zeep
• Gebruik van vaginale deodorant
• Gebruik van een spiraaltje
• Recent gebruik van antibiotica
• Roken
• Seksuele activiteit bij vrouwen tussen 15 en 44 jaar

Risicogroepen

Bepaalde groepen vrouwen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van bacteriële vaginose. Dit wordt beïnvloed door zowel gedrags- als fysiologische factoren.

Seksueel actieve vrouwen
Hoewel BV geen strikt seksueel overdraagbare aandoening is, komt het vaker voor bij seksueel actieve vrouwen. Het risico neemt toe met een hoger aantal seksuele partners of het hebben van een nieuwe partner.

Zwangere vrouwen
Zwangere vrouwen lopen een verhoogd risico op BV, wat niet alleen complicaties voor de moeder, maar ook voor de foetus kan veroorzaken. Daarom wordt vaak screening aanbevolen tijdens de prenatale zorg.

Vrouwen die vaginale douches gebruiken
Het gebruik van vaginale douches wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op BV, omdat dit de natuurlijke vaginale flora verstoort en schadelijke bacteriën introduceert.

Vrouwen met een geschiedenis van BV
Een eerdere episode van bacteriële vaginose verhoogt het risico op recidieven. Dit kan te maken hebben met een blijvende verstoring van de vaginale flora.

Vrouwen met een lage sociaaleconomische status
Factoren zoals beperkte toegang tot gezondheidszorg en hygiëneproducten dragen bij aan een hogere incidentie van BV in deze groep.

Symptomen: Stinkende afscheiding uit de vagina

Veel vrouwen met bacteriële vaginose vertonen geen symptomen, maar vaak zijn de volgende symptomen aanwezig:

• Een visachtige geur van de vaginale afscheiding, vooral na geslachtsgemeenschap
• Dunne, waterige of grijswitte afscheiding
• Verhoogde vaginale pH (meer dan 5)
• Pijn bij het plassen (dysurie)
• Jeuk rond de buitenkant van de vagina (vaginale jeuk)
• Een brandend gevoel aan de vagina (brandend gevoel)

Alarmsymptomen

Hoewel bacteriële vaginose vaak asymptomatisch is, zijn er alarmsymptomen die onmiddellijke medische aandacht vereisen.

Aanhoudende of terugkerende afscheiding
Een aanhoudende of terugkerende grijswitte afscheiding met een sterke visachtige geur kan wijzen op een ernstigere infectie of een onderliggende aandoening.

Bloedingen buiten de menstruatiecyclus
Spotting of bloedingen buiten de menstruatiecyclus, vooral in combinatie met andere symptomen van BV, kunnen een teken zijn van een complicatie of een bijkomende infectie.

Pijn tijdens geslachtsgemeenschap
Dyspareunie, of pijn tijdens geslachtsgemeenschap, kan wijzen op een verergering van de ontsteking of de aanwezigheid van een bijkomende aandoening zoals cervicitis.

Pijn in de onderbuik
Pijn in de onderbuik kan wijzen op een opstijgende infectie, zoals pelvic inflammatory disease (PID), wat een complicatie kan zijn van onbehandelde BV.

Complicaties tijdens zwangerschap
Bij zwangere vrouwen kunnen symptomen zoals verhoogde afscheiding en abnormale geur duiden op een verhoogd risico op vroeggeboorte of infecties van de vliezen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Om de diagnose bacteriële vaginose te stellen, moeten meestal minstens drie van de volgende criteria aanwezig zijn:

• Karakteristieke vaginale afscheiding
• Verhoogde vaginale pH (de arts gebruikt een uitstrijkje dat wordt getest op pH-verandering)
• Visachtige geur bij het mengen van een druppel vaginale afscheiding met 10% kaliumhydroxide
• Aanwezigheid van typische schubachtige epitheliale cellen bij microscopisch onderzoek van de vaginale vloeistof

Bij patiënten met atypische symptomen moet de arts rekening houden met de mogelijkheid van co-infecties, zoals vaginale candidiasis, trichomoniasis, infecties met C. trachomatis of N. gonorrhoeae, HSV-infecties, of andere aandoeningen. Extra testen kunnen nodig zijn om andere seksueel overdraagbare aandoeningen uit te sluiten.

Differentiële diagnose
Andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen als bacteriële vaginose zijn onder andere:

• Candidiasis
• Cervicitis (ontsteking van de baarmoederhals)
• Chlamydia
• Gonorroe
• Herpes Simplex
• Trichomoniasis
• Vaginitis

Behandeling met antibiotica

De behandeling van bacteriële vaginose bestaat doorgaans uit een kuur met orale antibiotica gedurende vijf tot zeven dagen. Alternatief kan medicinale crème worden voorgeschreven voor inwendig gebruik gedurende zeven dagen. Het is doorgaans niet aanbevolen om asymptomatische vrouwen met bacteriële vaginose te behandelen.

Prognose: Vaak terugkerende aandoening

Bacteriële vaginose kan soms spontaan verdwijnen zonder behandeling. De aandoening heeft echter een hoge terugvalkans. Ongeveer 80% van de vrouwen die behandeld zijn voor bacteriële vaginose ervaart binnen negen maanden opnieuw symptomen. Er is geen overtuigend bewijs dat gelijktijdige behandeling van de mannelijke partner de terugvalkans vermindert, dus een standaardbehandeling voor mannelijke partners is meestal niet nodig.

Complicaties, vooral ernstig voor zwangere rouwen

Algemeen
Bacteriële vaginose kan leiden tot een verhoogd risico op complicaties zoals salpingitis (ontsteking van de eileiders) en endometritis (ontsteking van het baarmoederslijmvlies). Het kan ook bijdragen aan postoperatieve infecties en negatieve uitkomsten in de zwangerschap.

Zwangere Vrouwen
Bij zwangere vrouwen kunnen complicaties optreden als gevolg van bacteriële vaginose, zoals:

• Chorioamnionitis (ontsteking van de vruchtvliezen): Chorioamnionitis verwijst naar een ontsteking van de vruchtvliezen (chorion en amnion) die het embryo omhullen. Het kan leiden tot ernstige complicaties voor zowel de moeder als de baby.
• Langdurig gebroken vliezen
• Vroeggeboorte
• Laag geboortegewicht
• Miskraam

Door tijdige diagnose en behandeling kan het risico op complicaties worden verminderd. Vrouwen met symptomen van bacteriële vaginose, vooral zwangere vrouwen, wordt aangeraden om medische hulp te zoeken voor een juiste diagnose en behandeling.

Preventie

Gezonde hygiëne

• Vermijd het gebruik van agressieve zeep of douchegels: Gebruik milde, ongeparfumeerde producten om irritatie en verstoring van de vaginale flora te voorkomen.
• Droog je goed af na het douchen: Dep de huid droog met een schone handdoek in plaats van te wrijven.

Ondersteun de gezonde vaginale flora

• Gebruik geen geparfumeerde producten in de vaginale regio: Vermijd producten zoals sprays, poeders en inlegkruisjes met geurstoffen.
• Draag ademende kleding: Kies voor ondergoed van katoen en vermijd strakke kleding om een vochtige omgeving te voorkomen.

Beheer van seksuele gezondheid

• Gebruik condooms: Condooms kunnen helpen bij het voorkomen van de overdracht van bacteriën en het verminderen van het risico op bacteriële vaginose.
• Beperk het aantal seksuele partners: Het verminderen van het aantal partners kan helpen bij het minimaliseren van het risico op vaginale infecties.

Voeding en levensstijl

• Eet een evenwichtige voeding: Voeding rijk aan probiotica, zoals yoghurt, kan helpen bij het onderhouden van een gezonde vaginale flora.
• Blijf gehydrateerd: Voldoende water drinken ondersteunt een gezonde lichaamssysteem en kan bijdragen aan de gezondheid van de vaginale flora.

Vermijd ongezonde gewoonten

• Vermijd het overmatig gebruik van antibiotica: Antibiotica kunnen de balans van bacteriën in de vagina verstoren. Gebruik ze alleen op medisch advies.
• Stop met roken: Roken kan bijdragen aan een verhoogd risico op vaginale infecties.

Lees verder

• Brandend (branderig) gevoel in vagina: Oorzaken en symptomen
• Vaginale droogheid: Oorzaken van droogte van vagina
• Vaginale jeuk: Oorzaken van jeukende vagina en vulva
• Stinkende vaginale afscheiding: Oorzaken vislucht uit vagina
• Abnormale vaginale afscheiding: Geur, kleur en consistentie