Ciguatera-visvergiftiging: Voedselvergiftiging door eten vis
Wereldwijd lopen jaarlijks zo’n vijftigduizend mensen een ciguatera-visvergiftiging op, waardoor dit in 2020 de meest voorkomende vorm van voedselvergiftiging door de inname van besmette vis is. Bij deze vorm van voedselvergiftiging ontstaan diverse symptomen door het innemen van bepaalde vissen die toxinen (gifstoffen) bevatten. Enkele tekenen zijn bijvoorbeeld een droge mond, braken, buikkrampen en gewrichtspijn, maar in ernstige gevallen zijn ademhalingsproblemen en een coma mogelijk. Een onmiddellijke medische opvolging is noodzakelijk voor alle patiënten omdat de symptomen bij een aantal patiënten snel evolueren. Een antigifmiddel is niet bekend, maar een symptomatische en ondersteunende behandeling is wel nodig. De algemene vooruitzichten zijn erg goed, maar af en toe zijn de tekenen levensbedreigend en komen patiënten hieraan te overlijden.
Epidemiologie en ziekte in Nederland
RTL Nieuws berichtte in juni 2016 dat jaarlijks circa vijftigduizend personen een ciguatera-visvergiftiging oplopen en hieraan zo'n vijftig patiënten komen te overlijden. Tropische vissen eten algen die besmet zijn met de gifstof (toxine) die bij mensen klachten veroorzaken. Deze algen bevinden zich voornamelijk in het Caribisch gebied en de Grote Oceaan. Vissen zijn bestand tegen de toxinen, maar wanneer mensen uiteindelijk de toxinen eten, ontstaan klachten. RTL Nieuws sprak een Nederlandse toxicoloog die meldt dat dit type visvergiftiging wellicht niet in Nederland tot stand komt door de strenge controle in Nederland. Wel is het mogelijk dat reizigers de ziekte oplopen wanneer ze besmette vis eten in landen waar de controle minder streng is, bijvoorbeeld in de Dominicaanse Republiek.
Oorzaken: Besmette vis met ciguatera-toxinen
Ciguatera is een vorm van
voedselvergiftiging die tot stand komt door het eten van (sub)tropische vis die besmet is met zogenaamde ciguatera-toxinen. Ciguatera is een hittebestendige lipide-oplosbare verbinding die giftig is na inname. Meer dan vierhonderd vissoorten zijn gerapporteerd als ciguatoxisch waarvan de barracuda, de rode snapper en de zeebaars het meest betrokken zijn. Het ciguatera-toxine is onschadelijk voor vissen, maar giftig voor de mens. De patiënten lopen de besmetting op door het eten van de (sub)tropische vis.

Wazig zien is één van de mogelijke symptomen /
Bron: Nufkin, Flickr (CC BY-2.0)Symptomen
De aandoening kenmerkt zich door een brede waaier van gastro-intestinale (maag en darmen), neurologische en cardiovasculaire symptomen. Het begin van de symptomen treedt op na enkele minuten tot dertig uur na inname van toxische vissen. De typische kenmerken verschijnen tussen één en zes uur en omvatten
buikkrampen,
misselijkheid,
braken en waterige
diarree. In sommige gevallen treden gevoelloosheid en
paresthesieën (tintelingen) van de lippen, de tong en de keel op. Ook koude
allodynie behoort tot de mogelijkheden. Hierbij is bij patiënten een verandering van de temperatuurwaarneming aanwezig, waarbij het aanraken van koude oppervlakken een
brandend gevoel of een onaangenaam, abnormaal gevoel oplevert. Andere beschreven kenmerken zijn malaise (een algemeen ziek gevoel), een droge mond (
xerostomie), een
metaalachtige smaak in de mond,
spierpijn,
gewrichtspijn, een
wazig gezichtsvermogen,
fotofobie (een overgevoeligheid voor licht) en voorbijgaande blindheid. In meer ernstige gevallen zijn
hypotensie (een verlaagde bloeddruk), een speekselafscheiding, tranende ogen, een (jeukende)
huiduitslag , koude
rillingen,
kortademigheid, een vertraagde hartslag (
bradycardie), een
coma en ademhalingsverlamming gemeld. Kinderen ervaren doorgaans zelden symptomen.
Diagnose en onderzoeken
Het toxine is geurloos en smaakloos en koken vernietigt het toxine niet. Dit betekent dat het niet mogelijk is om op het uiterlijk of de smaak te beoordelen of de vis giftige stoffen bevat. Een diagnostisch instrument voor het identificeren van de vorm van voedselvergiftiging is niet mogelijk, maar de arts bekijkt wel de symptomen en bevraagt de patiënt over het recent eten van vis, hetgeen meestal voldoende duidelijk is voor het stellen van de diagnose.

Een ondersteunende en symptomatische behandeling met medicatie is mogelijk /
Bron: Stevepb, PixabayBehandeling van voedselvergiftiging
De behandeling van de visvergiftiging is symptomatisch gericht, hoewel bij enkele patiënten atropine sommige van de cardiovasculaire en gastro-intestinale tekenen doet verminderen. Verder adviseren sommige artsen om houtskool (
tegengif) toe te dienen in combinatie met het leegpompen van de maag. De houtskool absorbeert het toxine indien dit maximaal vier uur na de inname wordt gegeven. Verder is een toediening met vocht noodzakelijk indien
uitdrogingsverschijnselen aanwezig zijn. Voorts zijn osmotische
diuretica (plaspillen) beschikbaar voor het verminderen van de symptomen. Ook zijn vrij verkrijgbare
pijnstillers (
NSAID’s) nuttig voor het verlichten van de
pijn. De patiënten krijgen tot slot het advies om geen thee, chocolade, koffie, alcohol, vis, noten en notenolie in te nemen na blootstelling aan het ciguatera-toxine omdat ze soms terugkerende of verergerde symptomen veroorzaken.
Prognose van ciguatera visvergiftiging
De hersteltijd duurt 48 uur tot één week bij patiënten met milde symptomen. Patiënten met ernstige klachten genezen meestal binnen één tot enkele weken.
Complicaties van aandoening
Circa één op de tien patiënten met ernstige symptomen komt te overlijden als gevolg van een ciguatera-visvergiftiging. Doorgaans komen echter maar 0,5% van alle patiënten met de visvergiftiging te overlijden.
Lees verder