Ciguatera-visvergiftiging: Voedselvergiftiging door eten vis

Wereldwijd lopen jaarlijks zo’n vijftigduizend mensen een ciguatera-visvergiftiging op, waardoor dit in 2020 de meest voorkomende vorm van voedselvergiftiging door de inname van besmette vis is. Bij deze vorm van voedselvergiftiging ontstaan diverse symptomen door het innemen van bepaalde vissen die toxinen (gifstoffen) bevatten. Enkele tekenen zijn bijvoorbeeld een droge mond, braken, buikkrampen en gewrichtspijn, maar in ernstige gevallen zijn ademhalingsproblemen en een coma mogelijk. Een onmiddellijke medische opvolging is noodzakelijk voor alle patiënten omdat de symptomen bij een aantal patiënten snel evolueren. Een antigifmiddel is niet bekend, maar een symptomatische en ondersteunende behandeling is wel nodig. De algemene vooruitzichten zijn erg goed, maar af en toe zijn de tekenen levensbedreigend en komen patiënten hieraan te overlijden.

• Epidemiologie en ziekte in Nederland
• Oorzaken: Besmette vis met ciguatera-toxinen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van voedselvergiftiging
• Prognose van ciguatera visvergiftiging
• Complicaties van aandoening

Epidemiologie en ziekte in Nederland

RTL Nieuws berichtte in juni 2016 dat jaarlijks circa vijftigduizend personen een ciguatera-visvergiftiging oplopen en hieraan zo'n vijftig patiënten komen te overlijden. Tropische vissen eten algen die besmet zijn met de gifstof (toxine) die bij mensen klachten veroorzaken. Deze algen bevinden zich voornamelijk in het Caribisch gebied en de Grote Oceaan. Vissen zijn bestand tegen de toxinen, maar wanneer mensen uiteindelijk de toxinen eten, ontstaan klachten. RTL Nieuws sprak een Nederlandse toxicoloog die meldt dat dit type visvergiftiging wellicht niet in Nederland tot stand komt door de strenge controle in Nederland. Wel is het mogelijk dat reizigers de ziekte oplopen wanneer ze besmette vis eten in landen waar de controle minder streng is, bijvoorbeeld in de Dominicaanse Republiek.

Oorzaken: Besmette vis met ciguatera-toxinen

Ciguatera is een vorm van voedselvergiftiging die tot stand komt door het eten van (sub)tropische vis die besmet is met zogenaamde ciguatera-toxinen. Ciguatera is een hittebestendige lipide-oplosbare verbinding die giftig is na inname. Meer dan vierhonderd vissoorten zijn gerapporteerd als ciguatoxisch waarvan de barracuda, de rode snapper en de zeebaars het meest betrokken zijn. Het ciguatera-toxine is onschadelijk voor vissen, maar giftig voor de mens. De patiënten lopen de besmetting op door het eten van de (sub)tropische vis.

Symptomen

De aandoening kenmerkt zich door een brede waaier van gastro-intestinale (maag en darmen), neurologische en cardiovasculaire symptomen. Het begin van de symptomen treedt op na enkele minuten tot dertig uur na inname van toxische vissen. De typische kenmerken verschijnen tussen één en zes uur en omvatten buikkrampen, misselijkheid, braken en waterige diarree. In sommige gevallen treden gevoelloosheid en paresthesieën (tintelingen) van de lippen, de tong en de keel op. Ook koude allodynie behoort tot de mogelijkheden. Hierbij is bij patiënten een verandering van de temperatuurwaarneming aanwezig, waarbij het aanraken van koude oppervlakken een brandend gevoel of een onaangenaam, abnormaal gevoel oplevert. Andere beschreven kenmerken zijn malaise (een algemeen ziek gevoel), een droge mond (xerostomie), een metaalachtige smaak in de mond, spierpijn, gewrichtspijn, een wazig gezichtsvermogen, fotofobie (een overgevoeligheid voor licht) en voorbijgaande blindheid. In meer ernstige gevallen zijn hypotensie (een verlaagde bloeddruk), een speekselafscheiding, tranende ogen, een (jeukende) huiduitslag , koude rillingen, kortademigheid, een vertraagde hartslag (bradycardie), een coma en ademhalingsverlamming gemeld. Kinderen ervaren doorgaans zelden symptomen.

Diagnose en onderzoeken

Het toxine is geurloos en smaakloos en koken vernietigt het toxine niet. Dit betekent dat het niet mogelijk is om op het uiterlijk of de smaak te beoordelen of de vis giftige stoffen bevat. Een diagnostisch instrument voor het identificeren van de vorm van voedselvergiftiging is niet mogelijk, maar de arts bekijkt wel de symptomen en bevraagt de patiënt over het recent eten van vis, hetgeen meestal voldoende duidelijk is voor het stellen van de diagnose.

Behandeling van voedselvergiftiging

De behandeling van de visvergiftiging is symptomatisch gericht, hoewel bij enkele patiënten atropine sommige van de cardiovasculaire en gastro-intestinale tekenen doet verminderen. Verder adviseren sommige artsen om houtskool (tegengif) toe te dienen in combinatie met het leegpompen van de maag. De houtskool absorbeert het toxine indien dit maximaal vier uur na de inname wordt gegeven. Verder is een toediening met vocht noodzakelijk indien uitdrogingsverschijnselen aanwezig zijn. Voorts zijn osmotische diuretica (plaspillen) beschikbaar voor het verminderen van de symptomen. Ook zijn vrij verkrijgbare pijnstillers (NSAID’s) nuttig voor het verlichten van de pijn. De patiënten krijgen tot slot het advies om geen thee, chocolade, koffie, alcohol, vis, noten en notenolie in te nemen na blootstelling aan het ciguatera-toxine omdat ze soms terugkerende of verergerde symptomen veroorzaken.

Prognose van ciguatera visvergiftiging

De hersteltijd duurt 48 uur tot één week bij patiënten met milde symptomen. Patiënten met ernstige klachten genezen meestal binnen één tot enkele weken.

Complicaties van aandoening

Circa één op de tien patiënten met ernstige symptomen komt te overlijden als gevolg van een ciguatera-visvergiftiging. Doorgaans komen echter maar 0,5% van alle patiënten met de visvergiftiging te overlijden.

Lees verder

• Voedselvergiftiging: Diarree door inname van besmet voedsel
• Scombroid visvergiftiging: Symptomen na eten besmette vis