Vaginisme: Samentrekkingen (spasmen) van spieren rond vagina
Vaginisme (vaginismus, vaginodynie) is een aandoening waarbij ongewild krampen (spasmen) van de spieren rond de vagina ontstaan. Deze vervelende aandoening resulteert uit (een combinatie van) fysieke en emotionele uitlokkende factoren. De spasmen doen de vagina sluiten, hetgeen seksuele activiteiten, het inbrengen van een tampon en medische onderzoeken belemmert. De vrouw ervaart immers pijn en spierspasmen. Via enkele behandelingen is het bij de meeste vrouwen mogelijk om het probleem te verhelpen. Het is wel belangrijk om vaginisme te laten behandelen omdat de aandoening anders verergert en dit ook zorgt voor andere complicaties.
Oorzaken en risicofactoren van vaginisme
Artsen weten anno oktober 2020 niet precies waarom vaginisme tot stand komt. Vaginisme ontstaat door het onwillekeurig aanspannen van de spieren van de schede-ingang (introitus). Dit seksueel probleem kent verschillende mogelijke emotionele en/of fysieke oorzaken, al is het niet altijd mogelijk om de oorzaak te achterhalen. Volgende risicofactoren zijn bekend voor vaginisme:
Emotionele risicofactoren
Emotionele factoren die bijdragen aan vaginisme omvatten:
- angst om pijn te krijgen
- een onplezierig medisch onderzoek
- een slechte eerste seksuele ervaring
- ervaringen uit de kindertijd: opvoeding, blootstelling aan seksuele beelden, bijvoorbeeld een overtuiging dat seks beschamend of verkeerd is
- faalangst, schuldgevoelens
- problemen met een seksuele partner: een beledigende partner, kwetsbare gevoelens
- seks vies vinden
- traumatische levensgebeurtenissen: verkrachting, een geschiedenis van misbruik
- vrees voor een te kleine vagina
Fysieke risicofactoren
Ook fysieke risicofactoren zijn geassocieerd met vaginisme:
Vormen van samentrekkingen van spieren rond vagina
Zowel een primaire als secundaire vorm zijn mogelijk, al komt een combinatie ook af en toe voor.
Primair vaginisme
Primair vaginisme is ook gekend als ‘psychisch vaginisme’. Dit duidt op de spasmen van de spieren rond de vagina die al vanaf het begin en ook levenslang aanwezig zijn. Primair vaginisme ervaren vrouwen vaak tijdens de eerste poging tot geslachtsgemeenschap; de mannelijke partner is niet in staat zijn penis in de vagina te steken. Ook het gebruik van tampons en het uitvoeren van gynaecologische onderzoeken is bemoeilijkt.
Secundair vaginisme
De secundaire vorm van vaginisme komt vaker voor en verschijnt in elk mogelijk stadium van het leven. Dit ontstaat door organische pijnverwekkende oorzaken zoals een stug maagdenvlies, een infectie, de menopauze, een traumatische gebeurtenis, een medische aandoening, relatieproblemen, een operatie, de bevalling, …
Globaal vaginisme
Wanneer vaginisme in alle situaties met elk object aanwezig is, is sprake van globaal vaginisme.
Situationeel vaginisme
Situationeel vaginisme is alleen aanwezig in bepaalde situaties; bijvoorbeeld bij de geslachtsgemeenschap maar niet tijdens gynaecologische onderzoeken of het inbrengen van tampons.
Symptomen: Problemen met geslachtsgemeenschap, tampons en/of onderzoeken
Een vrouw met deze aandoening gaat ongecontroleerd (buiten haar wil) de spieren in de vagina (bekkenbodemspieren) samentrekken. Doordat de spieren in de vagina samengeknepen zijn wanneer iets naar binnen dringt (zoals een tampon, een penis of een medisch instrument), voelt dit ongemakkelijk of pijnlijk aan. Het inbrengen van een tampon, de geslachtsgemeenschap of bepaalde medische onderzoeken zijn bijgevolg onmogelijk of (erg) pijnlijk wanneer vaginisme optreedt. Sommige vrouwen hebben vaginisme in alle situaties en met elk object. Bij andere vrouwen zijn hierin variaties mogelijk, bijvoorbeeld enkel spasmen tijdens de geslachtsgemeenschap maar niet tijdens het inbrengen van een tampon of bij een medisch onderzoeken. Naast pijn hebben vrouwen soms gegeneraliseerde
spierspasmen en stoppen ze tijdelijk met ademen. De pijn en andere symptomen verdwijnen meestal wanneer het object uit de vagina verdwenen is, maar dit geldt niet altijd voor alle vrouwen.
Diagnose en onderzoeken
Het diagnosticeren van vaginisme is een ingewikkeld proces waarbij gynaecologen, fysiotherapeuten, sekstherapeuten, psychologen en andere zorgverleners betrokken zijn. Het doorlopen van de
medische geschiedenis, een
bloedonderzoek, een
urineonderzoek en een volledig lichamelijk onderzoek zijn nodig om alle mogelijke aandoeningen uit te sluiten. Verder is een eenvoudig gynaecologisch onderzoek vereist.
Behandeling van spierspasmen rond vagina
Het is belangrijk om een behandeling voor vaginisme in te zetten om een verergering van de aandoening te voorkomen. De arts behandelt het onderliggend probleem voor vaginisme. Door middel van enkele oefeningen (progressieve desensitisatie) leren vrouwen met vaginisme om de spieren rond de vagina te beheersen en te ontspannen. Een vrouw leert hierdoor met andere woorden om zich comfortabel te voelen wanneer iets wordt ingebracht in de schede-ingang. Hierbij tracht een vrouw te wennen aan het inbrengen van voorwerpen. Hiervoor brengt de vrouw steeds grotere en dikkere voorwerpen in de vagina in zodat uiteindelijk de grootte en dikte van een penis bereikt wordt. Bekkenspieroefeningen zijn eveneens nuttig. Vrouwen die vaginisme ontwikkelen als gevolg van angst, zijn gebaat met psychotherapie. Gesprekken met een seksuoloog zijn soms ook nodig.
Complicaties
Door vaginisme geraken vrouwen nog wel seksueel opgewonden, maar door de symptomen maken ze zich mogelijk wel zorgen over de geslachtsgemeenschap. Ze gaan hierdoor onbehandeld het verlangen naar seks of een vaginale penetratie vermijden. De seksuele problemen resulteren mogelijk in relatieproblemen. Verder leidt tot de ziekte onbehandeld tot een langere duur en een verhoogde intensiteit van de spiersamentrekkingen. Ook laten vrouwen met deze aandoening zich niet (snel) vaginaal onderzoeken, waardoor bepaalde gynaecologische aandoeningen niet gediagnosticeerd en ook niet gepast behandeld kunnen worden. Veelal gebeurt een gynaecologisch onderzoek is dan onder algehele
narcose in het ziekenhuis.
Prognose bij vrouwen met vaginale aandoening
Dankzij de behandeling is vaginisme vrijwel steeds behandelbaar, waardoor de vooruitzichten uitstekend zijn.