Lipoedeem: Aandoening met ophoping van vet in bovenbenen

Circa 11% van de vrouwelijke bevolking lijdt aan lipoedeem. Lipoedeem verwijst naar een ophoping van vet en vocht. Bij lipoedeem ontstaat namelijk een onevenredige ophoping van vet, voornamelijk in de billen, het been en soms in de arm. De pijnlijke en chronische aandoening brengt ook veel emotionele problemen met zich mee. De ziekte, die vrijwel uitsluitend vrouwen treft, is resistent tegen een dieet en lichaamsbeweging. Toch krijgen patiënten het advies om aanpassingen in de levensstijl door te voeren. Een liposuctie, een ingreep waarbij de arts overtollig vetweefsel wegzuigt, is de enige effectief bewezen behandeling voor lipoedeem. De aandoening werd voor het eerst beschreven in de medische literatuur in 1940 door Allen en Hines.

• Synoniemen lipoedeem
• Oorzaken van abnormale vetophoping
• Risicofactoren van pijnlijke aandoening
• Symptomen aan bovenbenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ophoping van vet
• Decongestieve lymfatische therapie (DLT)
• Voeding
• Liposuctie
• Prognose
• Complicaties

Synoniemen lipoedeem

Andere termen die ook duiden op lipoedeem zijn:

• lipoedema
• pijnlijk vet syndroom
• rijbroeksyndroom
• segmentaire lipohypertrofie

Oorzaken van abnormale vetophoping

De oorzaak van lipoedeem is niet bekend anno oktober 2020. Artsen vermoeden dat hormonen een rol spelen in de abnormale vetophoping onder de huid in het onderste deel van het lichaam. Door abnormale vetafzettingen ontstaan verdikkingen van de huid

Risicofactoren van pijnlijke aandoening

De meeste patiënten zijn vrouwen. De aandoening start meestal tijdens de puberteit, tijdens de zwangerschap, rond de menopauze en na een gynaecologische operatie. Bij sommige vrouwen is dit familiaal aanwezig; daarom is het vermoedelijk een erfelijke aandoening. Extreme stressverhoogt het cortisolniveau, wat leidt tot ontstekingen die mogelijk vetophopingen in de benen en billen veroorzaken. Verder verhogen enkele voedingsmiddelen de kans op lipoedeem zoals vlees, plantaardige oliën, voedingsmiddelen met een hoge glycemische index, verwerkte voedingsmiddelen, producten op basis van suiker enzovoort.

Symptomen aan bovenbenen

Lipoedeem treedt op bij zowel dunne als zwaarlijvige mensen. Bij de chronische en pijnlijke aandoening ontwikkelt de patiënt een bilaterale zwelling in het onderste deel van het lichaam. De problemen starten in de bovenbenen (in tegenstelling tot lymfoedeem, een aandoening met zwelling van de ledematen). Het vet verzamelt zich namelijk volledig in de dijen, de billen, de knieën, de kuiten, de enkels en soms ook in de arm. De voeten zijn gespaard. Hierdoor heeft de patiënt onevenredig grote benen en billen in vergelijking met het bovenlichaam. Het huidweefsel bevat vaak bubbeltjes die doen denken aan cellulitis. Patiënten met milde klachten lijden niet aan gezwollen armen, maar in patiënten met ernstige klachten is dit wel het geval. Na verloop van tijd blokkeert het opgehoopte vet de lymfvaten, wat resulteert in de opbouw van vocht en lymfoedeem. Patiënten ervaren tevens pijn en krijgen snel te maken met blauwe plekken. Naarmate lipoedeem voortschrijdt, verhoogt het gewicht in de onderste extremiteit. Dit leidt tot schade van de gewrichten in de heup en knie. Door het overgewicht ontstaat een verandering in de loopgang.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts bekijkt de medische geschiedenis en de symptomen van de patiënt, en is dan meestal al in staat om de diagnose van lipoedeem te maken. Symmetrische vergrote benen met een vetafzetting in de billen en dijen, een familiegeschiedenis van lipoedeem, pijn bij aanraking en spontane frequente blauwe plekken wijzen sterk in de richting van de aandoening.

Differentiële diagnose
De arts voert een bloedonderzoek uit om andere ziekten uit te sluiten, zoals hypothyreoïdie (te traag werkende schildklier), hartafwijkingen en nieraandoeningen. Lipoedeem diagnosticeren artsen vaak ook verkeerdelijk als een gewichtstoename, obesitas (zwaarlijvigheid) of lymfoedeem. De aandoening is echter niet hetzelfde als obesitas. Bij obesitas is het BMI te hoog, terwijl het BMI in de meeste gevallen normaal is bij lipoedeem. Lymfoedeem is ook verschillend van lipoedeem, al is het wel mogelijk dat beide aandoeningen tegelijkertijd optreden. Lipoedeem veroorzaakt geen zwelling in de handen of voeten. Lipoedeem tast beide zijden van het lichaam aan, terwijl een patiënt met lymfoedeem zich presenteert met één ledemaat die merkbaar groter is dan die andere. Lipoedeemweefsel is bovendien zacht en voelt ‘romig’ aan, terwijl lymfoedeemweefsel hard aanvoelt. Tot slot presenteert een patiënt met lymfoedeem zich met pitting oedeem (zwelling van weefsels met indeuking bij druk) in tegenstelling tot een patiënt met lipoedeem.

Behandeling van ophoping van vet

Lipoedeem verdwijnt niet door het een dieet of meer lichaamsbeweging. Het is echter wel belangrijk dat de patiënt een aangepaste voedingsstijl nastreeft en meer lichaamsbeweging uitoefent daar hierdoor het totale gewicht en vermindert, waardoor minder ontstekingen ontstaan.

Decongestieve lymfatische therapie (DLT)

De standaardtherapie van lipoedeem is decongestieve lymfatische therapie (DLT). Dit bestaat uit een handmatige lymfedrainage, een drukverband, lichaamsbeweging en huidverzorging.

• Drukverband (compressie): Het gebruik van speciale drukverbanden of op maat gemaakte panty's, slipjes of shorts verhogen de druk van het weefsel in de gezwollen benen, waardoor de kans op een vet- en vochtophoping vermindert.
• Handmatige lymfedrainage: Dit is een vorm van massage waarbij de patiënt zachte, ritmische pompende bewegingen gebruikt om de lymfestroom rond geblokkeerde gebieden naar gezonde bloedvaten te stimuleren. De lymfestroom stroomt dan weg naar het aderlijke systeem. Dit verlicht de pijn en voorkomt fibrose.
• Huid- en nagelverzorging: Een grondige verzorging van de huid en nagels vermindert het risico op wonden en een infectie wanneer lipoedeem gepaard gaat met een zwelling.
• Lichaamsbeweging: Lichaamsbeweging vermindert de vochtophoping, verhoogt de mobiliteit en onderhoudt of verbetert de werking van de benen.

Voeding

De patiënt moet ook voedsel vermijden dat ontstekingen verhoogt. Gezonde en evenwichtige voeding bestaat uit vis, fruit, groenten, olijven, quinoa, bruine rijst, erwten en bonen, biologisch geteeld voedsel, enzovoort.

Liposuctie

Een liposuctie (liposculpture) is een chirurgische behandeling die ook nuttig is bij lipoedeem. De arts maakt gebruik van een holle buis die hij onder de huid plaatst om het vetweefsel af te zuigen. Bij grote hoeveelheden abnormaal vet zijn soms meerdere behandelingen nodig. Uit een studie uit juli 2017 die verscheen in het wetenschappelijk tijdschrift ‘Archives of Plastic Surgery’ bleek dat patiënten dankzij een liposuctie een significante vermindering van spontane pijn, gevoeligheid voor druk, een gevoel van spanning, blauwe plekken, cosmetische problemen ervoeren. Een liposuctie is bijgevolg bewezen effectief bij de behandeling van lipoedeem en leidt tot een verbeterde levenskwaliteit en een afname van de behoefte aan een conservatieve therapie.

Prognose

Hoewel de aandoening aanvankelijk louter een cosmetisch probleem vormt, krijgt de patiënt vaak te maken met pijn en andere problemen. Dankzij de liposuctie zijn de vooruitzichten van behandelde patiënten zeer goed.

Complicaties

Indien de arts deze aandoening niet behandelt, resulteert lymfoedeem mogelijk tot problemen zoals infecties, een langzame wondgenezing, de ontwikkeling van littekenweefsel (fibrose) en een verharde huid in de benen.