Coccygodynie: Oorzaken van pijn aan staartbeen (stuitje)

Het staartbeentje (coccyx, stuitje) bevindt zich helemaal onderaan in de wervelkolom boven de billen. Het stuitje is klein, maar het heeft enkele vitale functies aan boord. Het staartbeen stabiliseert het lichaam bij het zitten. Door dit gebied lopen allerlei spieren, gewrichtsbanden en pezen. Pijn aan het staartbeen (coccygodynie) heeft diverse oorzaken zoals bijvoorbeeld een bevalling of een letsel. De pijn aan het stuitje is voelbaar aan de basis van de wervelkolom en dit vooral wanneer de patiënt gaat zitten. Zowel huishoudmiddeltjes als medische behandelingen verhelpen of verminderen de staartbeenpijn. Patiënten met pijn aan het stuitje hebben zeer goede vooruitzichten.

• Synoniemen voor pijnlijk stuitje
• Oorzaken van coccygodynie
• Bevalling
• Infectie
• Kanker
• Ondergewicht of overgewicht
• Ongeval / Letsel
• Repetitive Strain Injury (RSI)
• Slechte houding
• Spier- of gewrichtsaandoeningen
• Veroudering
• Symptomen: Pijn bij het gaan zitten
• Diagnose en onderzoeken
• Huismiddeltjes bij een pijnlijk staartbeen
• Medische behandeling van pijn aan het stuitje
• Fysiotherapie
• Massage
• Medicatie
• Chirurgie
• Prognose van staartbeenpijn

Synoniemen voor pijnlijk stuitje

Coccygodynie kent enkele synoniemen namelijk:

• coccyalgie
• coccydynie
• coccygeale pijn
• coccyx-pijn
• staartbeenpijn
• stuitpijn

Oorzaken van coccygodynie

Bevalling

De aandoening komt vijf keer vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Staartbeenpijn komt namelijk regelmatig tot stand door een bevalling. Tijdens de laatste fase van de zwangerschap wordt het stuitbeen flexibel. De uitgerekte ligamenten en spieren tijdens de bevalling leiden tot coccygodynie.

Infectie

Af en toe resulteert een infectie aan de basis van de wervelkolom of in het zachte weefsel coccygodynie. Bij een pilonidaal abces (een pijnlijke verzameling van pus die zich meestal in de bilspleet ontwikkelt) ontstaat bijvoorbeeld ook staartbeenpijn.

Kanker

Een minder algemene oorzaak van een pijnlijk stuitje is kanker, zoals botkanker of botmetastasen (uitzaaiingen van kanker in het bot).

Ondergewicht of overgewicht

Door te veel gewicht ontstaat druk op het stuitbeen wanneer de patiënt gaat zitten, hetgeen leidt tot coccygodynie. Verder krijgen ook patiënten met ondergewicht te maken met pijn aan het stuitje. Zij hebben namelijk onvoldoende vetten op de billen, wat bij het zitten wrijving tegen het weefsel rond het staartbeen hetgeen pijn veroorzaakt.

Ongeval / Letsel

Wanneer een patiënt hard valt of wanneer iemand per ongeluk schopt tegen het onderste deel van de wervelkolom, ontstaat mogelijk ernstige staartbeenpijn. Het stuitje is dan zwaar gekneusd, gebroken of ontwricht.

Repetitive Strain Injury (RSI)

Bij langdurige herhalende bewegingen, zoals bij fietsen of roeien, is de kans groter dat mensen coccygodynie ontwikkelen. De druk is te wijten aan het constant naar voren leunen en strekken van de basis van de wervelkolom. Dit rekt de spieren rond het stuitbeen uit waardoor deze gespannen zijn en pijn aanwezig is. RSI is met andere woorden een overbelastingsblessure.

Slechte houding

Wanneer mensen lang stilzitten, zoals tijdens het autorijden of op het werk, ontstaat mogelijk veel druk op het stuitbeen. De pijn verergert naarmate mensen langer in deze positie blijven.

Spier- of gewrichtsaandoeningen

Staartbeenpijn komt soms tot uiting door een aandoening die de spieren of gewrichten aantast. Voorbeelden hiervan zijn:

• artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen)
• bekkeninstabiliteit
• de ziekte van Bechterew (blijvende gewrichtsontsteking)
• een beknelde zenuw
• een verzwakking van de bekkenbodemspieren
• fibromyalgie (chronische aandoening met pijn en en vermoeidheid)
• reuma

Veroudering

Door de veroudering slijten de kleine schijfjes kraakbeen die het stuitbeen op z’n plaats houden. Dit leidt ook tot staartbeenpijn.

Symptomen: Pijn bij het gaan zitten

Patiënten ervaren milde tot ernstige pijn aan het staartbeentje zelf. Deze pijn is niet voelbaar in de onderste ledematen of het bekkengebied. Sommige patiënten ervaren constant ongemak rond het stuitje, terwijl anderen pas bij een beweging of bij het uitoefenen van druk staartbeenpijn hebben. Sommige patiënten ervaren erg veel pijn wanneer ze zitten en achteroverleunen. De pijn verergert eveneens bij het zitten op een harde ondergrond of het leunen tegen een muur. Verder ervaren sommige patiënten meer pijn wanneer ze gaan rechtstaan vanuit een zittende positie, al gebeurt het soms ook in een omgekeerde richting. Het is dan belangrijk dat patiënten steun zoeken zodat ze een betere stabiliteit krijgen. Voorts hebben patiënten bij bepaalde activiteiten meer pijn aan het staartbeen, zoals bij het maken van stoelgang of het uitoefenen van de geslachtsgemeenschap.

Diagnose en onderzoeken

Grondig onderzoek vereist
Emedicine meldt dat patiënten met pijn aan het stuitje vaak melden dat artsen hun symptomen minimaliseren of afwijzen. Veel artsen hebben mogelijk een vooroordeel tegen patiënten met coccygodynie. Zij bestempelen dit soms als ‘een vorm van lage rugpijn’. Staartbeenpijn is echter vaak relatief ernstig en aanhoudend, waardoor een gedegen onderzoek noodzakelijk is.

Diagnostisch onderzoek
De arts voert eerst een vraaggesprek met de patiënt en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. Een röntgenfoto is meestal voldoende om de oorzaak van coccygodynie te identificeren. Soms zijn bijkomende beeldvormende onderzoeken nodig, zoals een MRI-scan, een CT-scan of een botscan.

Huismiddeltjes bij een pijnlijk staartbeen

In circa 90% van de gevallen is een conservatieve behandeling met huismiddeltjes voldoende om de pijn aan het stuitje te verlichten. Het toepassen van warmte of koude op het getroffen gebied verlicht pijnklachten. Dit doet de patiënt dagelijks gedurende twintig minuten per keer. Ook zorgt de patiënt zeker voor een zitplaats met een kussen. Hij neemt bovendien regelmatig pauzes zodat hij niet te lang achter elkaar op een stoel blijft zitten. Verder is het mogelijk om twee keer per dag het pijnlijke deel gedurende tien tot vijftien minuten te masseren met massageolie. Ook mag de patiënt dagelijks gedurende tien tot vijftien minuten in warm water met Epsom Zout baden. Pijnstillers en ontstekingsremmers zijn tot slot inzetbaar.

Medische behandeling van pijn aan het stuitje

Bij ernstige of blijvende pijn aan het staartbeen, is het verstandig om medische hulp in te roepen.

Fysiotherapie

Een fysiotherapeut leert de patiënt bekkenbodemspieroefeningen aan om de pijn te verlichten.

Massage

Het masseren van de spieren die verbonden zijn met het stuitje vermindert de pijn. Deze massage gebeurt via het rectum (endeldarm).

Medicatie

De arts injecteert soms een lokaal anestheticum in het stuitje gedurende enkele weken om de pijn te verminderen. Ook zijn sommige anti-epileptica of antidepressiva inzetbaar voor pijnverlichting in het stuitje. Verder neemt de patiënt soms op doktersadvies tijdelijk laxeermiddelen indien het maken van stoelgang te pijnlijk is.

Chirurgie

Patiënten met ernstige coccygodynie die niet reageren op andere behandelingen, krijgen een operatie waarbij de arts (een deel van) het staartbeentje verwijdert. Deze operatechniek is in medische termen bekend als een ‘coccygectomie’.

Prognose van staartbeenpijn

De meerderheid van de patiënten met staartbeenpijn herstelt volledig.