Saethre-Chotzen-syndroom: Afwijkingen aan o.a. hoofd
Het Saethre-Chotzen-syndroom is een erfelijke aandoening waarbij de schedelbotten voortijdig samensmelten (craniosynostose). Dit leidt tot symptomen aan het hoofd, de handen, de voeten en soms ook de hersenen. Niet altijd komen alle tekenen tot uiting, en de symptomen kunnen variëren, zelfs binnen dezelfde familie. De behandeling van het syndroom is doorgaans ondersteunend en omvat vaak een operatie. De vooruitzichten voor patiënten met dit syndroom zijn doorgaans uitstekend.- Synoniemen van het Saethre-Chotzen-syndroom
- Epidemiologie van aandoening
- Voorkomen wereldwijd
- Demografische factoren en erfelijkheid
- Mechanisme
- Genetische basis
- Pathofysiologische effecten
- Risicofactoren
- Genetische risicofactoren
- Omgevingsinvloeden
- Oorzaken
- Genetische veranderingen
- Overervingspatroon
- Symptomen: Vroegtijdige fusie van schedelbotten
- Hoofd en gezicht
- Handen en voeten
- Hersenen
- Andere symptomen
- Diagnose en onderzoeken
- Behandeling van afwijkingen aan schedel en hoofd
- Prognose
- Complicaties
- Preventie
- Praktische tips voor het omgaan met Saethre-Chotzen-syndroom
- Zoek medische begeleiding voor de juiste diagnose
- Regelmatige controleafspraken zijn noodzakelijk
- Let op je gehoor- en gezichtsvermogen
- Overweeg genetisch advies
- Beheer mogelijke psychologische effecten
- Fysieke therapie kan nuttig zijn voor mobiliteit
- Zorg voor een evenwichtig voedingspatroon
- Verhoog je comfort met hulpmiddelen
- Leef in een ondersteunende omgeving
- Misvattingen rond het Saethre-Chotzen-syndroom
- Het Saethre-Chotzen-syndroom beïnvloedt alleen de schedel
- Alle patiënten met het syndroom hebben dezelfde kenmerken
- De aandoening veroorzaakt geen gezondheidsproblemen
- Een operatie is niet nodig bij dit syndroom
- Beeldvormende onderzoeken zijn niet nodig voor de diagnose
- Het syndroom heeft geen invloed op de intelligentie
- Volwassenen met dit syndroom hebben geen medische begeleiding meer nodig
Synoniemen van het Saethre-Chotzen-syndroom
Voor het Saethre-Chotzen-syndroom (ACS III, ACS3, SCS) bestaan enkele synoniemen, waaronder:- acrocefalie, Schedel Asymmetrie en Milde Syndactylie
- acrocefalosyndactylie III
- acrocefalosyndactylie, type III
- dysostose craniofacialis met hypertelorisme
- het Chotzen-syndroom
Epidemiologie van aandoening
Voorkomen wereldwijd
Saethre-Chotzen-syndroom is een zeldzame autosomaal dominante aandoening, met een geschatte prevalentie van 1 op de 25.000 tot 50.000 levendgeborenen. De exacte cijfers variëren per regio, grotendeels door onderrapportage en variabele diagnostische criteria. De aandoening is wereldwijd verspreid en treft patiënten van alle etnische achtergronden. Studies suggereren dat landen met beter ontwikkelde genetische screeningsprogramma's een hogere detectiegraad hebben.Demografische factoren en erfelijkheid
De aandoening is even vaak vastgesteld bij mannen als bij vrouwen. Ongeveer 50% van de gevallen is familiair, met een duidelijke autosomaal dominante overerving. De overige gevallen ontstaan door de novo-mutaties. Het risico op doorgeven aan nakomelingen is bij aangedane ouders 50%, ongeacht het geslacht.Mechanisme
Genetische basis
Saethre-Chotzen-syndroom ontstaat door mutaties in het TWIST1-gen, gelegen op chromosoom 7p21. Dit gen codeert voor een transcriptiefactor die essentieel is voor de embryonale ontwikkeling van botten, kraakbeen en zachte weefsels. Mutaties in TWIST1 veroorzaken een functieverlies, wat leidt tot een verstoorde regulatie van craniale en skeletale groei.Pathofysiologische effecten
Een van de kernkenmerken is craniosynostose, waarbij een of meer schedelnaden voortijdig sluiten. Dit verstoort de normale schedelgroei, resulterend in een asymmetrisch hoofd en gezicht. De aandoening kan ook afwijkingen in handen en voeten veroorzaken, zoals syndactylie (samengegroeide vingers of tenen), door een afwijkende botvorming. Veranderingen in de structuur van de bovenste luchtwegen kunnen ademhalingsproblemen geven.Risicofactoren
Genetische risicofactoren
De grootste risicofactor is het hebben van een ouder met een TWIST1-mutatie. Familiaire overerving speelt een sleutelrol in de prevalentie van de aandoening. De novo-mutaties, hoewel zeldzamer, kunnen voorkomen bij kinderen van ouders zonder bekende genetische afwijkingen.Omgevingsinvloeden
Hoewel de aandoening primair genetisch is, kunnen secundaire factoren zoals prenatale stress of blootstelling aan schadelijke stoffen tijdens de zwangerschap het verloop van de symptomen beïnvloeden. Er zijn echter geen sterke bewijzen voor omgevingsfactoren die direct bijdragen aan het ontstaan van de aandoening.Oorzaken
Genetische veranderingen
Het Saethre-Chotzen-syndroom wordt veroorzaakt door mutaties in het TWIST1-gen. Dit gen bevat instructies voor het maken van een eiwit dat essentieel is voor de vroege ontwikkeling. Dit eiwit, een transcriptiefactor, hecht zich aan specifieke DNA-gebieden en reguleert de activiteit van bepaalde genen. Het TWIST1-eiwit speelt een rol in de ontwikkeling van botten, spieren en andere weefsels in het hoofd en in het gezicht, evenals de ontwikkeling van ledematen. Mutaties in het TWIST1-gen leiden tot een tekort aan het TWIST1-eiwit, wat de ontwikkeling en rijping van cellen in de schedel, het gelaat en de ledematen verstoort. Dit resulteert in de symptomen van het Saethre-Chotzen-syndroom, waaronder de voortijdige fusie van schedelbotten (craniosynostose).Bij sommige patiënten met het Saethre-Chotzen-syndroom wordt een structurele chromosomale afwijking aangetroffen, zoals een deletie of herschikking van genetisch materiaal in het gebied van chromosoom 7 dat het TWIST1-gen bevat. Wanneer het syndroom het gevolg is van een chromosomale deletie in plaats van een mutatie in het TWIST1-gen, is er een grotere kans op een verstandelijke beperking, ontwikkelingsachterstand en leermoeilijkheden. Deze symptomen zijn meestal niet aanwezig bij de klassieke vorm van het Saethre-Chotzen-syndroom. Het verlies van andere genen op chromosoom 7 kan mogelijk bijdragen aan deze bijkomende symptomen.
Overervingspatroon
Het Saethre-Chotzen-syndroom heeft een autosomaal dominant overervingspatroon. Dit betekent dat wanneer een ouder een gewijzigde kopie van het gen doorgeeft, het kind de aandoening ontwikkelt. Het is ook mogelijk dat nieuwe mutaties (de novo) optreden, waardoor de afwijking niet in de familie aanwezig is.
Bij sommige patiënten met een TWIST1-mutatie zijn geen duidelijke tekenen van het Saethre-Chotzen-syndroom zichtbaar. Deze patiënten kunnen echter het gewijzigde gen doorgeven aan hun kinderen, die dan wel te maken kunnen krijgen met craniosynostose en andere typische symptomen van de aandoening.
Symptomen: Vroegtijdige fusie van schedelbotten
Bij patiënten met het Saethre-Chotzen-syndroom ontstaat een voortijdige fusie van bepaalde schedelbotten (craniosynostose). Dit verstoort de normale groei van de schedel en kan afwijkingen in de vorm van het hoofd en het gezicht veroorzaken. De meeste patiënten hebben voortijdig gesmolten schedelbotten langs de dwarse hechting in de schedel die het voorhoofdsbeen van de pariëtale botten scheidt. Andere schedeldelen kunnen ook misvormd zijn. De symptomen van het Saethre-Chotzen-syndroom variëren sterk.Hoofd en gezicht
Door de voortijdige fusie van schedelbotten kan het hoofd abnormaal gevormd zijn, met een hoog voorhoofd, een lage frontale haarlijn, hangende oogleden (ptosis), ver uit elkaar staande ogen (hypertelorisme), scheelzien, een gespleten gehemelte (schisis) en een brede neusbrug. Er kunnen ook verschillen merkbaar zijn tussen de linker- en rechterhelft van het gezicht. Veel patiënten hebben kleine, ongewoon gevormde oren.
Handen en voeten
Patiënten kunnen milde afwijkingen aan handen en voeten vertonen, zoals een samengroeiing van de huid tussen de tweede en derde vingers van elke hand (syndactylie), kromming van de vingers en/of tenen (clinodactylie) van de vijfde vinger, korte vingers en/of tenen (brachydactylie) en een brede of gedupliceerde eerste (grote) teen.
Hersenen
Sommige patiënten kunnen ontwikkelingsstoornissen en leermoeilijkheden ervaren, hoewel de meeste patiënten een normale intelligentie hebben.
Andere symptomen
Minder vaak voorkomende symptomen van het Saethre-Chotzen-syndroom zijn een kort gestalte, obstructief slaapapneusyndroom, afwijkingen in de botten van de wervelkolom, perceptief en/of geleidend gehoorverlies en hartafwijkingen.
Diagnose en onderzoeken
Diagnostisch onderzoekEen echografie van de moeder vóór de bevalling kan aanwijzingen geven dat het kind lijdt aan het Saethre-Chotzen-syndroom. De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de typische klinische kenmerken van het hoofd en het gezicht nadat het kind is geboren. Een CT-scan en röntgenfoto's van het hoofd kunnen afwijkingen in de schedel, de wervelkolom en de ledematen in beeld brengen. De definitieve diagnose wordt vaak bevestigd door middel van DNA-onderzoek.
Differentiële diagnose
Het Robinow-Sorauf-syndroom vertoont vergelijkbare kenmerken als het Saethre-Chotzen-syndroom en wordt vaak beschouwd als een milde variant van deze aandoening. Andere aandoeningen die lijken op het Saethre-Chotzen-syndroom zijn onder andere:
- het Baller-Gerold-syndroom (met afwijkingen aan hoofd, gezicht en huid)
- het Crouzon-syndroom (met voortijdige fusie van schedelbotten)
- het Muenke-syndroom (met afwijkingen aan hoofd en gezicht)
- het Pfeiffer-syndroom (met voortijdige samensmelting van schedelbotten)
Behandeling van afwijkingen aan schedel en hoofd
Er is geen remedie voor het Saethre-Chotzen-syndroom. De behandeling richt zich op ondersteunende zorg, zoals chirurgische ingrepen aan de schedel. Deze operatie vindt meestal plaats in het eerste levensjaar van de patiënt. Soms zijn ook operaties aan de handen en voeten nodig. Patiënten met gehoorverlies kunnen baat hebben bij een hoorapparaat.Prognose
De meeste patiënten hebben een uitstekende prognose wanneer de behandeling vroegtijdig wordt ingezet.Complicaties
Hoewel het Saethre-Chotzen-syndroom zelf geen ernstige complicaties met zich meebrengt, kunnen de behandelingen en de aandoening enkele potentiële problemen veroorzaken:- Chirurgische complicaties: Tijdens of na schedelchirurgie kunnen infecties, bloeding of wondhelingproblemen optreden. Deze complicaties kunnen leiden tot extra behandelingen of operaties.
- Hersenontwikkeling: In zeldzame gevallen kunnen ontwikkelingsstoornissen in de hersenen optreden, wat kan resulteren in cognitieve of neurologische problemen.
- Visuele en gehoorproblemen: Aandoeningen zoals scheelzien en gehoorverlies kunnen leiden tot verdere visuele en auditieve problemen indien niet adequaat behandeld.
- Aanpassingsproblemen: Kinderen met het Saethre-Chotzen-syndroom kunnen moeite hebben met sociale en emotionele aanpassing door de uiterlijke kenmerken en de mogelijke bijkomende aandoeningen.
Preventie
Preventie van het Saethre-Chotzen-syndroom is niet mogelijk, aangezien het een genetische aandoening is die voortkomt uit mutaties in het TWIST1-gen. Echter, er zijn enkele stappen die ouders kunnen nemen om het risico te begrijpen en voor te bereiden:- Genetisch advies: Voor paren met een familiegeschiedenis van het Saethre-Chotzen-syndroom of andere genetische aandoeningen kan genetisch advies nuttig zijn. Dit kan helpen bij het inschatten van het risico voor toekomstige kinderen en het bespreken van mogelijke preventieve maatregelen.
- Prenatale screening: Echografieën en andere prenatale onderzoeken kunnen helpen om vroege tekenen van craniosynostose op te sporen. Dit kan bijdragen aan vroege detectie en interventie.
- Regelmatige controle en opvolging: Na de diagnose van het Saethre-Chotzen-syndroom kunnen regelmatige medische controles en opvolging helpen bij het monitoren van de voortgang en het aanpakken van eventuele bijkomende symptomen of complicaties.
- Preventie richt zich dus voornamelijk op vroege detectie en interventie om de impact van de aandoening te minimaliseren en om ondersteuning te bieden bij het beheer van symptomen en mogelijke complicaties.
