Saethre-Chotzen-syndroom: Afwijkingen aan o.a. hoofd

Het Saethre-Chotzen-syndroom is een erfelijke aandoening waarbij de schedelbotten voortijdig samensmelten (craniosynostose). Dit leidt tot symptomen aan het hoofd, de handen, de voeten en soms ook de hersenen. Niet altijd komen alle tekenen tot uiting, en de symptomen kunnen variëren, zelfs binnen dezelfde familie. De behandeling van het syndroom is doorgaans ondersteunend en omvat vaak een operatie. De vooruitzichten voor patiënten met dit syndroom zijn doorgaans uitstekend.

• Synoniemen van het Saethre-Chotzen-syndroom
• Epidemiologie van aandoening
• Oorzaken
• Genetische veranderingen
• Overervingspatroon
• Symptomen: Vroegtijdige fusie van schedelbotten
• Hoofd en gezicht
• Handen en voeten
• Hersenen
• Andere symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van afwijkingen aan schedel en hoofd
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van het Saethre-Chotzen-syndroom

Voor het Saethre-Chotzen-syndroom (ACS III, ACS3, SCS) bestaan enkele synoniemen, waaronder:

• acrocefalie, Schedel Asymmetrie en Milde Syndactylie
• acrocefalosyndactylie III
• acrocefalosyndactylie, type III
• dysostose craniofacialis met hypertelorisme
• het Chotzen-syndroom

Epidemiologie van aandoening

Het Saethre-Chotzen-syndroom heeft een geschatte prevalentie van 1 op 25.000 tot 50.000 mensen.

Oorzaken

Genetische veranderingen

Het Saethre-Chotzen-syndroom wordt veroorzaakt door mutaties in het TWIST1-gen. Dit gen bevat instructies voor het maken van een eiwit dat essentieel is voor de vroege ontwikkeling. Dit eiwit, een transcriptiefactor, hecht zich aan specifieke DNA-gebieden en reguleert de activiteit van bepaalde genen. Het TWIST1-eiwit speelt een rol in de ontwikkeling van botten, spieren en andere weefsels in het hoofd en in het gezicht, evenals de ontwikkeling van ledematen. Mutaties in het TWIST1-gen leiden tot een tekort aan het TWIST1-eiwit, wat de ontwikkeling en rijping van cellen in de schedel, het gelaat en de ledematen verstoort. Dit resulteert in de symptomen van het Saethre-Chotzen-syndroom, waaronder de voortijdige fusie van schedelbotten (craniosynostose).

Bij sommige patiënten met het Saethre-Chotzen-syndroom wordt een structurele chromosomale afwijking aangetroffen, zoals een deletie of herschikking van genetisch materiaal in het gebied van chromosoom 7 dat het TWIST1-gen bevat. Wanneer het syndroom het gevolg is van een chromosomale deletie in plaats van een mutatie in het TWIST1-gen, is er een grotere kans op een verstandelijke beperking, ontwikkelingsachterstand en leermoeilijkheden. Deze symptomen zijn meestal niet aanwezig bij de klassieke vorm van het Saethre-Chotzen-syndroom. Het verlies van andere genen op chromosoom 7 kan mogelijk bijdragen aan deze bijkomende symptomen.

Overervingspatroon

Het Saethre-Chotzen-syndroom heeft een autosomaal dominant overervingspatroon. Dit betekent dat wanneer een ouder een gewijzigde kopie van het gen doorgeeft, het kind de aandoening ontwikkelt. Het is ook mogelijk dat nieuwe mutaties (de novo) optreden, waardoor de afwijking niet in de familie aanwezig is.

Bij sommige patiënten met een TWIST1-mutatie zijn geen duidelijke tekenen van het Saethre-Chotzen-syndroom zichtbaar. Deze patiënten kunnen echter het gewijzigde gen doorgeven aan hun kinderen, die dan wel te maken kunnen krijgen met craniosynostose en andere typische symptomen van de aandoening.

Symptomen: Vroegtijdige fusie van schedelbotten

Bij patiënten met het Saethre-Chotzen-syndroom ontstaat een voortijdige fusie van bepaalde schedelbotten (craniosynostose). Dit verstoort de normale groei van de schedel en kan afwijkingen in de vorm van het hoofd en het gezicht veroorzaken. De meeste patiënten hebben voortijdig gesmolten schedelbotten langs de dwarse hechting in de schedel die het voorhoofdsbeen van de pariëtale botten scheidt. Andere schedeldelen kunnen ook misvormd zijn. De symptomen van het Saethre-Chotzen-syndroom variëren sterk.

Hoofd en gezicht

Door de voortijdige fusie van schedelbotten kan het hoofd abnormaal gevormd zijn, met een hoog voorhoofd, een lage frontale haarlijn, hangende oogleden (ptosis), ver uit elkaar staande ogen (hypertelorisme), scheelzien, een gespleten gehemelte (schisis) en een brede neusbrug. Er kunnen ook verschillen merkbaar zijn tussen de linker- en rechterhelft van het gezicht. Veel patiënten hebben kleine, ongewoon gevormde oren.

Handen en voeten

Patiënten kunnen milde afwijkingen aan handen en voeten vertonen, zoals een samengroeiing van de huid tussen de tweede en derde vingers van elke hand (syndactylie), kromming van de vingers en/of tenen (clinodactylie) van de vijfde vinger, korte vingers en/of tenen (brachydactylie) en een brede of gedupliceerde eerste (grote) teen.

Hersenen

Sommige patiënten kunnen ontwikkelingsstoornissen en leermoeilijkheden ervaren, hoewel de meeste patiënten een normale intelligentie hebben.

Andere symptomen

Minder vaak voorkomende symptomen van het Saethre-Chotzen-syndroom zijn een kort gestalte, obstructief slaapapneusyndroom, afwijkingen in de botten van de wervelkolom, perceptief en/of geleidend gehoorverlies en hartafwijkingen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Een echografie van de moeder vóór de bevalling kan aanwijzingen geven dat het kind lijdt aan het Saethre-Chotzen-syndroom. De diagnose wordt meestal gesteld op basis van de typische klinische kenmerken van het hoofd en het gezicht nadat het kind is geboren. Een CT-scan en röntgenfoto's van het hoofd kunnen afwijkingen in de schedel, de wervelkolom en de ledematen in beeld brengen. De definitieve diagnose wordt vaak bevestigd door middel van DNA-onderzoek.

Differentiële diagnose

Het Robinow-Sorauf-syndroom vertoont vergelijkbare kenmerken als het Saethre-Chotzen-syndroom en wordt vaak beschouwd als een milde variant van deze aandoening. Andere aandoeningen die lijken op het Saethre-Chotzen-syndroom zijn onder andere:

• het Baller-Gerold-syndroom (met afwijkingen aan hoofd, gezicht en huid)
• het Crouzon-syndroom (met voortijdige fusie van schedelbotten)
• het Muenke-syndroom (met afwijkingen aan hoofd en gezicht)
• het Pfeiffer-syndroom (met voortijdige samensmelting van schedelbotten)

Behandeling van afwijkingen aan schedel en hoofd

Er is geen remedie voor het Saethre-Chotzen-syndroom. De behandeling richt zich op ondersteunende zorg, zoals chirurgische ingrepen aan de schedel. Deze operatie vindt meestal plaats in het eerste levensjaar van de patiënt. Soms zijn ook operaties aan de handen en voeten nodig. Patiënten met gehoorverlies kunnen baat hebben bij een hoorapparaat.

Prognose

De meeste patiënten hebben een uitstekende prognose wanneer de behandeling vroegtijdig wordt ingezet.

Complicaties

Hoewel het Saethre-Chotzen-syndroom zelf geen ernstige complicaties met zich meebrengt, kunnen de behandelingen en de aandoening enkele potentiële problemen veroorzaken:

• Chirurgische complicaties: Tijdens of na schedelchirurgie kunnen infecties, bloeding of wondhelingproblemen optreden. Deze complicaties kunnen leiden tot extra behandelingen of operaties.
• Hersenontwikkeling: In zeldzame gevallen kunnen ontwikkelingsstoornissen in de hersenen optreden, wat kan resulteren in cognitieve of neurologische problemen.
• Visuele en gehoorproblemen: Aandoeningen zoals scheelzien en gehoorverlies kunnen leiden tot verdere visuele en auditieve problemen indien niet adequaat behandeld.
• Aanpassingsproblemen: Kinderen met het Saethre-Chotzen-syndroom kunnen moeite hebben met sociale en emotionele aanpassing door de uiterlijke kenmerken en de mogelijke bijkomende aandoeningen.

Preventie

Preventie van het Saethre-Chotzen-syndroom is niet mogelijk, aangezien het een genetische aandoening is die voortkomt uit mutaties in het TWIST1-gen. Echter, er zijn enkele stappen die ouders kunnen nemen om het risico te begrijpen en voor te bereiden:

• Genetisch advies: Voor paren met een familiegeschiedenis van het Saethre-Chotzen-syndroom of andere genetische aandoeningen kan genetisch advies nuttig zijn. Dit kan helpen bij het inschatten van het risico voor toekomstige kinderen en het bespreken van mogelijke preventieve maatregelen.
• Prenatale screening: Echografieën en andere prenatale onderzoeken kunnen helpen om vroege tekenen van craniosynostose op te sporen. Dit kan bijdragen aan vroege detectie en interventie.
• Regelmatige controle en opvolging: Na de diagnose van het Saethre-Chotzen-syndroom kunnen regelmatige medische controles en opvolging helpen bij het monitoren van de voortgang en het aanpakken van eventuele bijkomende symptomen of complicaties.
• Preventie richt zich dus voornamelijk op vroege detectie en interventie om de impact van de aandoening te minimaliseren en om ondersteuning te bieden bij het beheer van symptomen en mogelijke complicaties.

Lees verder

• Craniosynostose: Vroegtijdige fusie van schedelnaden