Tyrosinemie: Opbouw van aminozuur tyrosine met veel tekenen

Tyrosinemie is een zeldzame stofwisselingsaandoening waarbij het lichaam niet in staat is om tyrosine af te breken. De erfelijke ziekte bestaat in drie verschillende vormen. Diverse lichaamsstructuren zijn mogelijk mild tot ernstig aangetast. De meeste patiënten krijgen in de eerste maand van het leven te maken met symptomen aan onder andere het centrale zenuwstelsel, de huid, de ogen, de lever en de nieren. De arts behandelt deze ziekte met medicatie of een speciaal dieet. De vooruitzichten zijn afhankelijk van het type en de ernst van de klachten. Wel ervaren patiënten soms op lange termijn complicaties als gevolg van de ziekte.

• Synoniemen van tyrosinemie
• Epidemiologie van stofwisselingsziekte
• Mechanisme
• Ophoping van toxische stoffen
• Verstoorde eiwitproductie
• Oorzaken: Opbouw van aminozuur tyrosine
• Wat is tyrosine?
• Genetische veranderingen
• Overerving
• Vormen en tekenen van stofwisselingsaandoening
• Type 1
• Type 2
• Type 3
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Dieet en medicatie
• Complicaties
• Preventie van tyrosinemie
• Genetisch advies
• Prenatale diagnose
• Screening van pasgeborenen
• Praktische tips voor het omgaan met tyrosinemie
• Volg een strikt dieetplan
• Regelmatige medische controles en bloedonderzoeken
• Neem voorgeschreven medicatie op tijd
• Raadpleeg een specialist voor genetisch advies
• Let op tekenen van lever- of nierschade
• Beperk blootstelling aan alcohol
• Zorg voor emotionele ondersteuning

Synoniemen van tyrosinemie

Tyrosinemie staat bekend onder deze termen:

• 4-hydroxyphenylpyruvaat dioxygenase (type 3 tyrosinemia)
• erfelijke tyrosinemie
• hypertyrosinaemia
• hypertyrosinemia
• tyrosine aminotransferase (type 2 tyrosinemia)
• tyrosine transaminase deficiency (type 2 tyrosinemia)
• tyrosinemia
• tyrosinemia fumarylacetoacetase (type 1 tyrosinemia)
• tyrosinemie

Epidemiologie van stofwisselingsziekte

Tyrosinemie bestaat in verschillende types. Type 1 treft anno augustus 2024 circa 1 op de 250.000 pasgeborenen in Nederland. Hierdoor komen jaarlijks circa één à twee baby's ter wereld met tyrosinemie type 1. Minder dan 1 op de 250.000 pasgeborenen lijdt aan tyrosinemie type 2. Tyrosinemie type 3 is erg zeldzaam; deze vorm treft wereldwijd slechts enkele mensen. De ziekte komt wereldwijd voor in alle etnische groepen en bij beide geslachten. Type 2 komt vooral voor rond de Middellandse Zee.

Mechanisme

Tyrosinemie ontstaat wanneer het lichaam niet in staat is om tyrosine af te breken, waardoor het zich ophoopt in het bloed en verschillende organen beschadigt. De ophoping van giftige stoffen in de lever, nieren en andere organen veroorzaakt de symptomen die gepaard gaan met de aandoening.

Ophoping van toxische stoffen

In het geval van tyrosinemie type 1, veroorzaakt de ophoping van fumarylacetoacetaat toxische schade aan de lever en nieren, wat kan leiden tot levercirrose en nierfalen als het niet wordt behandeld.

Verstoorde eiwitproductie

Door de ophoping van tyrosine in het lichaam kan de normale eiwitproductie verstoord worden, wat leidt tot verschillende lichamelijke symptomen, waaronder groeiachterstand, zenuwschade en mentale retardatie bij onbehandelde gevallen.

Oorzaken: Opbouw van aminozuur tyrosine

Wat is tyrosine?

Tyrosine is een aminozuur (bouwsteen van eiwitten) dat samen met jodium (uit voedsel en water) de grondstof vormt voor de aanmaak van mono- en di-joodtyrosine (afk. MIT, resp. DIT), tri- en tetrajoodthyronine (afk. T3, resp. T4). Dit zijn alle hormonen van de schildklier. De aanmaak van tyrosine gebeurt in het lichaam, maar tyrosine is ook afkomstig uit de voeding.

Genetische veranderingen

Mutaties (wijzigingen) in de FAH-, TAT- en HPD-genen resulteren respectievelijk in tyrosinemie type 1, 2 en 3. Door de genmutaties is de werking van een deel van de enzymen verstoord. Hierdoor gebeurt de afbraak van het aminozuur tyrosine niet meer goed. Dit resulteert in een ophoping van het aminozuur en de bijproducten in het lichaam.

Overerving

Een baby die ter wereld komt met tyrosinemie heeft wellicht twee gezonde ouders die elk een kopie van het gemuteerde (gewijzigde) gen hebben doorgegeven aan de baby. De stofwisselingsaandoening heeft bijgevolg een autosomaal recessief overervingspatroon.

Vormen en tekenen van stofwisselingsaandoening

Tyrosinemie bestaat in drie vormen, elk met andere symptomen. Deze tekenen zijn ook niet steeds bij elk type aanwezig en daarnaast varieert de ernst en frequentie.

Type 1

Type 1 is het meest voorkomende type van de ziekte. Enkele maanden tot een jaar na de geboorte (en soms ook later) komen de symptomen van tyrosinemie type 1 tot uiting. De belangrijkste symptomen zijn:

• acute intermitterende porfyrie (symptomen aan huid en zenuwstelsel)
• ascites (vochtophoping in de buik)
• bloedingen (zoals een bloedneus)
• braken
• diarree
• een groeivertraging
• geelzucht
• hypertensie (een verhoogde bloeddruk)
• hypoglykemie (een verlaagde bloedsuikerspiegel)
• leverafwijkingen: leverfalen met hepatomegalie (vergroting van de lever) (vaak pas op latere leeftijd problemen)
• neurologische problemen
• nierafwijkingen: nierfalen (vaak pas op latere leeftijd problemen)
• sepsis (bloedvergiftiging)
• tachycardie (een versnelde hartslag)

Type 2

Patiënten met tyrosinemie type 2 kampen met volgende mogelijke tekenen:

• huid (bij 80% van de patiënten aanwezig): palmoplantaire hyperhidrose (eeltvorming, vooral aan handpalmen en voetzolen)
• neurologisch (bij 50-75% van de patiënten aanwezig): verstandelijke beperking, gedragsstoornissen, convulsies, tremoren (bevingen), ataxie (evenwichts- en coördinatiestoornissen)
• oog (bij 60% van de patiënten aanwezig): nystagmus (wiebelogen), tranende ogen, oogpijn, fotofobie (een overgevoeligheid voor licht)

Type 3

Tyrosinemie type 3 gaat gepaard met volgende mogelijke neurologische klachten:

• een verminderd evenwichtsgevoel
• een verminderde coördinatie
• een verstandelijke beperking
• stuipen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn)

Diagnose en onderzoeken

De arts test type 1 van de ziekte reeds binnen een week na de geboorte van een kind met behulp van de hielprik. Door deze snelle diagnose is het mogelijk om reeds snel te starten met de behandeling waardoor minder schade tot stand komt. In landen waar de hielprik niet gegeven wordt, onderzoekt de arts de patiënt en noteert hij de symptomen. Vervolgens voert hij een bloedonderzoek en een urineonderzoek uit.

Behandeling: Dieet en medicatie

Een genezing bestaat niet voor tyrosinemie. De behandeling is afhankelijk van het type en ook van de ernst van de symptomen. Een medicamenteuze behandeling is mogelijk bij type 1. De meeste patiënten met type 2 en ook type 3 volgen een speciaal dieet met zo weinig mogelijk fenylalanine en tyrosine, waardoor minder schade tot stand komt. Verder krijgen patiënten ook voedingssupplementen van aminozuren (behalve fenylalanine en tyrosine) zodat de groei van de patiënt niet belemmerd wordt (eiwitten zijn namelijk nodig voor de groei). Ervaart de patiënt ernstige huidklachten, dan schrijft de arts retinoïden voor. Soms is op latere leeftijd een levertransplantatie vereist.

Complicaties

Patiënten met tyrosinemie lijden sneller aan volgende aandoeningen:

• glucosurie (glucose in urine).
• levercirrose
• leverfalen
• leverkanker (kanker in lever met geelzucht en buikpijn)

Preventie van tyrosinemie

Er is momenteel geen manier om tyrosinemie volledig te voorkomen vanwege het genetische karakter van de aandoening. Preventieve maatregelen zijn vooral gericht op het vroegtijdig diagnosticeren en behandelen van de ziekte om complicaties te minimaliseren.

Genetisch advies

Ouders met een bekend risico op het krijgen van een kind met tyrosinemie kunnen genetische expertise overwegen. Dit kan hen helpen om de risico’s beter te begrijpen en om geïnformeerde beslissingen te nemen over hun reproductieve keuzes.

Prenatale diagnose

In sommige gevallen kan prenatale diagnostiek worden overwogen om tyrosinemie vroegtijdig op te sporen bij een ongeboren kind. Dit biedt ouders de mogelijkheid om voorbereid te zijn op eventuele behandelingen kort na de geboorte.

Screening van pasgeborenen

Vroege screening van pasgeborenen, zoals via de hielprik, is essentieel om tyrosinemie type 1 snel te detecteren en tijdig met de behandeling te beginnen. Hierdoor kunnen ernstige complicaties op latere leeftijd worden verminderd.

Praktische tips voor het omgaan met tyrosinemie

Tyrosinemie is een zeldzame stofwisselingsziekte die leidt tot een ophoping van tyrosine, een aminozuur, in het lichaam. Het kan ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, waaronder lever- en nierbeschadiging. Het is essentieel om de aandoening goed te beheren en samen met een arts een behandelplan op te stellen. Hier zijn enkele praktische tips voor het omgaan met tyrosinemie en het verbeteren van je gezondheid.

Volg een strikt dieetplan

Het beheren van tyrosinemie begint met het volgen van een dieet dat arm is aan tyrosine en fenylalanine. Deze aminozuren moeten in de gaten worden gehouden om verdere ophoping in het lichaam te voorkomen. Het is belangrijk om samen met een diëtist een evenwichtig voedingspatroon op te stellen dat voldoet aan je voedingsbehoeften zonder de ophoping van schadelijke stoffen. Dit kan inhouden dat je specifieke voedingsmiddelen, zoals vlees, kaas en noten, moet vermijden.

Regelmatige medische controles en bloedonderzoeken

Omdat tyrosinemie ernstige gevolgen kan hebben voor je organen, is het belangrijk om regelmatig bloedonderzoeken te ondergaan. Dit helpt om de ophoping van tyrosine en andere schadelijke stoffen in het lichaam te monitoren. Je arts zal mogelijk ook regelmatig je lever- en nierfunctie testen, aangezien deze organen vaak het eerst worden aangetast. Het is belangrijk om nauw samen te werken met je arts om de juiste behandelingen in te zetten en mogelijke complicaties te voorkomen.

Neem voorgeschreven medicatie op tijd

In sommige gevallen kan het nodig zijn om medicijnen te nemen die de ophoping van tyrosine in je lichaam verminderen. Het is essentieel om deze medicatie strikt volgens het voorschrift van je arts in te nemen. Dit kan enzymtherapie of medicijnen die de afbraak van tyrosine bevorderen omvatten. Als je merkt dat je bijwerkingen ervaart of als de medicatie niet lijkt te helpen, neem dan contact op met je arts voor een aanpassing van het behandelplan.

Raadpleeg een specialist voor genetisch advies

Tyrosinemie is vaak het resultaat van een genetische mutatie, dus het kan nuttig zijn om genetisch advies in te winnen. Een genetisch adviseur kan je helpen om beter te begrijpen hoe de aandoening zich voortplant, wat de risico's zijn voor andere familieleden, en of er aanvullende testen nodig zijn. Dit kan vooral belangrijk zijn als je van plan bent om kinderen te krijgen, zodat je geïnformeerde keuzes kunt maken over gezinsplanning.

Let op tekenen van lever- of nierschade

Tyrosinemie kan leiden tot lever- en nierproblemen, dus het is belangrijk om alert te zijn op tekenen van schade. Symptomen zoals geelzucht (geel worden van de huid of ogen), pijn in de buik, donkere urine of zwelling kunnen wijzen op een probleem met je lever of nieren. Als je een van deze symptomen opmerkt, neem dan onmiddellijk contact op met je arts voor een evaluatie en eventueel verder onderzoek.

Beperk blootstelling aan alcohol

Alcohol kan de lever extra belasten, wat problematisch kan zijn bij tyrosinemie. Het is belangrijk om alcohol volledig te vermijden of de consumptie tot een minimum te beperken om je leverfunctie te beschermen. Dit helpt ook om andere complicaties te voorkomen die kunnen ontstaan door de interactie van alcohol met je medicatie of dieet.

Zorg voor emotionele ondersteuning

Het omgaan met een chronische aandoening zoals tyrosinemie kan emotioneel zwaar zijn. Het kan nuttig zijn om emotionele steun te zoeken bij vrienden, familie of een therapeut. Psychologische ondersteuning kan helpen om stress te verminderen en je beter voor te bereiden op de uitdagingen die met de aandoening gepaard gaan. Het is belangrijk om te onthouden dat je niet alleen hoeft te zijn in dit proces.