Hydronefrose (waternier): Verstopping van urine met pijn

Hydronefrose is een aandoening waarbij een nierzwelling ontstaat van één nier of beide nieren door een ophoping van urine. De urine kan hierbij niet uit de nier naar de blaas wegvloeien als gevolg van een verstopping (obstructie). Door de opbouw van urine ontstaan diverse mogelijke symptomen, zoals koorts, pijn in de flank of buik of lies en plasproblemen. De arts moet meteen actie ondernemen bij deze aandoening om complicaties te voorkomen. Hij verwijdert de urine via een katheter of buisje en behandelt daarna de onderliggende oorzaak van hydronefrose. Behandelde patiënten hebben tot slot een goed prognose, maar onbehandeld ontstaan soms ernstige complicaties.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Oorzaken: Door verstopping kan urine niet weg uit blaas
• Symptomen
• Acute waternier
• Chronische waternier
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hydronefrose
• Overtollige urine verwijderen
• Onderliggende oorzaak behandelen
• Prognose van gezwollen nieren
• Complicaties van waternier

Synoniemen

Synoniemen voor hydronefrose zijn:

• gezwollen nier
• nierzwelling
• waternier

Epidemiologie

Iedereen is mogelijk getroffen door een waternier, zelfs ongeboren baby's (is dan te zien via een zwangerschapsechografie bij een zwangere vrouw).

Oorzaken: Door verstopping kan urine niet weg uit blaas

De urinewegen verwijderen afvalstoffen en vocht uit het lichaam. Ze bestaat uit vier delen:

• de nieren
• de urineleiders
• de blaas
• de urethra (urinebuis)

Urine vormt zich wanneer de nieren het bloed filteren en overtollige afvalstoffen en vocht verwijderen. De urine verzamelt zich in het nierbekken. Vanuit het nierbekken reist de urine door de urineleider naar de blaas. De blaas vult zich vervolgens langzaam met urine. Daarna wordt de urine via de urinebuis uit het lichaam verwijderd. Hydronefrose treedt op wanneer er een blokkering (verstopping, obstructie) van de uitstroom van de urine optreedt, of wanneer een omgekeerde urinestroom al in de blaas aanwezig is (reflux) waardoor het nierbekken vergroot.

Hydronefrose treedt op als gevolg van een andere onderliggende ziekte of een ander aanwezig probleem. De bekendste oorzaken omvatten:

• aangeboren afwijkingen van het urinewegstelsel
• blaasstenen (harde ophopingen van mineralen in de blaas)
• cystocele (verzakking van blaas in vagina)
• een baarmoederverzakking
• een bloedstolsel
• een blokkering door een vergrote baarmoeder tijdens de zwangerschap
• een blokkering door een urineleider door littekenvorming als gevolg van eerdere infecties, operaties of radiotherapiebehandelingen
• een goedaardige prostaatvergroting
• een neurogene blaas (zenuwschade door ziekte met plasproblemen)
• een terugstroom van de urine van de blaas naar de nier (reflux)
• een urineweginfectie (of andere ziekten die een ontsteking van de urinewegen veroorzaken)
• fecale impactie (vastzittende droge en harde brok ontlasting)
• kanker zoals:
• baarmoederhalskanker (symptomen van abnormale vaginale bloedingen)
• blaaskanker (kanker in de blaas met bloed in de urine)
• dikkedarmkanker
• prostaatkanker
• nierstenen (afzettingen van urinezuurkristal of calcium in de nieren; de ontwikkeling van nierstenen doet de nieren groeien)
• problemen met de zenuwen die de blaas voeden
• retroperitoneale fibrose (ziekte met blokkering van urineleiders)
• urethrale strictuur (plasbuisvernauwing)
• vesicoureterale reflux (urine stroomt achterwaarts door de urineleider van de blaas naar de nier)

Symptomen

De blokkering en zwelling van één nier of beide nieren verschijnt plotseling of ontwikkelt zich geleidelijk. Hydronefrose gaat al dan niet gepaard met symptomen.

Acute waternier

Deze aanwezige symptomen van een acute waternier zijn afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de obstructie:

• braken
• koorts
• misselijkheid
• pijn in de flank, pijn in de buik of pijn in de lies
• plasproblemen:
• een verhoogde plasdrang (urinaire urgentie)
• frequent plassen (pollakisurie)
• incontinentie
• pijn tijdens het urineren (dysurie)
• weinig urineren (oligurie)

Chronische waternier

Bij een chronische waternier treden niet altijd symptomen op. Wel ontstaat bij de chronische vorm vaker een urineweginfectie. Dit gaat gepaard met volgende tekenen:

• blaaspijn
• een zwakke urinestroom
• koorts
• pijn en een brandend gevoel bij het plassen
• rillingen
• rugpijn
• troebele urine

Diagnose en onderzoeken

De arts gebruikt diverse mogelijke onderzoeken voor het bevestigen van de diagnose:

• een bloedonderzoek (elektrolytenstoornissen opsporen, ook bloedureumstikstof, creatinine en glomerulaire filtratiesnelheid testen)
• een CT-scan
• een cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas en de urineleider)
• een echografie
• een MRI-scan
• een prostaatonderzoek (bij mannen)
• een röntgenfoto
• een urineonderzoek (test ook de aanwezigheid van bloed in de urine, bijvoorbeeld door een niersteen, een infectie of een andere oorzaak)

Behandeling van hydronefrose

Zwangere vrouwen en baby’s hebben meestal geen behandeling nodig. De arts behandelt een waternier zo snel mogelijk om permanente schade aan de nieren te voorkomen.

Overtollige urine verwijderen

Daarvoor brengt hij eerst een katheter in in de blaas om de overtollige urine te laten wegvloeien. Afhankelijk van de oorzaak, voert de arts hiervoor soms ook een nefrostomie (speciale kunstmatige verbinding waarbij een buisje urine uit de nier afvoert) uit.

Onderliggende oorzaak behandelen

Hij behandelt daarna de onderliggende oorzaak van de urineobstructie. Bij een infectie gebruikt hij veelal antibiotica om deze te bestrijden. Soms verdwijnt een niersteen spontaan, via medicatie of via een lithotripsie (vergruizing) maar in een aantal omstandigheden veroorzaakt de niersteen ernstige klachten en is een operatie vereist. Een goedaardige prostaatvergroting behandelt de arts met medicatie of een operatie. Bij een vernauwing aan de urinebuis plaatst de arts een stent om de vernauwing te verminderen. Kanker behandelt de arts met chirurgie, chemotherapie en/of radiotherapie. In ernstige gevallen lopen de nieren schade op en ontwikkelt de patiënt nierfalen. Een behandeling met nierdialyse of een niertransplantatie is in dat geval vereist.

Prognose van gezwollen nieren

Bij het begin van een waternier vermindert de nierfunctie vrijwel steeds, maar het is nog om te keren als de resulterende zwelling verdwijnt. Doorgaans herstellen de nieren zich goed, zelfs als de obstructie tot zes weken aanhoudt. De meeste patiënten herstellen bijgevolg van hydronefrose als ze een snelle behandeling krijgen.

Complicaties van waternier

Indien onbehandeld leidt een verstopping van de urine tot een verhoogde druk in de nier waardoor deze niet meer goed kan werken. De afvalproducten kunnen met andere woorden niet meer uit het bloed worden verwijderd. Dit gaat gepaard met elektrolytenstoornissen in het lichaam. Verder verhoogt hydronefrose exponentieel het risico op het ontwikkelen van een urineweginfectie. Indien onbehandeld veroorzaakt een waternier littekenvorming aan de nieren, wat uiteindelijk mogelijk leidt tot nierfalen.