Hydronefrose (waternier): Verstopping van urine met pijn

Hydronefrose is een aandoening waarbij één of beide nieren opzwellen door een ophoping van urine. Dit gebeurt doordat de urine niet goed uit de nier naar de blaas kan wegvloeien door een blokkade of obstructie. De ophoping van urine kan leiden tot diverse symptomen zoals koorts, flankpijn, buikpijn, liespijn en problemen met urineren. Het is cruciaal dat de arts snel handelt om complicaties te voorkomen. De behandeling omvat het verwijderen van de urine met een katheter of buisje en het aanpakken van de onderliggende oorzaak van de hydronefrose. Patiënten met een juiste behandeling hebben doorgaans een goede prognose, maar onbehandeld kan de aandoening leiden tot ernstige complicaties.

• Synoniemen
• Epidemiologie
• Oorzaken: Obstructie van de urinewegen
• Symptomen
• Acute hydronefrose
• Chronische hydronefrose
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hydronefrose
• Verwijderen van overtollige urine
• Behandelen van de onderliggende oorzaak
• Prognose van hydronefrose
• Complicaties van hydronefrose
• Preventie van hydronefrose

Synoniemen

Synoniemen voor hydronefrose zijn:

• gezwollen nier
• nierzwelling
• waternier

Epidemiologie

Hydronefrose kan iedereen treffen, zelfs ongeboren baby's, wat zichtbaar kan zijn via een zwangerschapsechografie bij een zwangere vrouw.

Oorzaken: Obstructie van de urinewegen

De urinewegen verwijderen afvalstoffen en overtollig vocht uit het lichaam. Ze bestaan uit vier delen:

• de nieren
• de urineleiders
• de blaas
• de urethra (urinebuis)

Urine wordt gevormd wanneer de nieren het bloed filteren, waarbij overtollige afvalstoffen en vocht worden verwijderd. De urine verzamelt zich in het nierbekken en stroomt via de urineleiders naar de blaas, waar het zich ophoopt tot het wordt uitgescheiden via de urethra. Hydronefrose treedt op wanneer er een blokkade (obstructie) is die de uitstroom van urine verhindert, of wanneer er sprake is van reflux (omgekeerde urinestroom) die het nierbekken vergroot.

De aandoening kan voortkomen uit verschillende onderliggende problemen, waaronder:

• aangeboren afwijkingen van het urinewegstelsel
• blaasstenen (harde mineralenophopingen in de blaas)
• cystocele (verzakking van de blaas in de vagina)
• een baarmoederverzakking
• een bloedstolsel
• een blokkade door een vergrote baarmoeder tijdens de zwangerschap
• een blokkade door littekenvorming aan de urineleider als gevolg van eerdere infecties, operaties of radiotherapie
• een goedaardige prostaatvergroting
• een neurogene blaas (zenuwschade die leidt tot plasproblemen)
• een terugstroom van urine van de blaas naar de nier (reflux)
• een urineweginfectie of andere aandoeningen die een ontsteking van de urinewegen veroorzaken
• fecale impactie (vastzittende droge en harde ontlasting)
• kanker zoals:
• baarmoederhalskanker (symptomen van abnormale vaginale bloedingen)
• blaaskanker (met bloed in de urine)
• dikkedarmkanker
• prostaatkanker
• nierstenen (afzettingen van urinezuur of calcium in de nieren; nierstenen kunnen de nieren doen opzwellen)
• problemen met de zenuwen die de blaas aansturen
• retroperitoneale fibrose (ziekte waarbij de urineleiders worden geblokkeerd door fibrose)
• urethrale strictuur (plasbuisvernauwing)
• vesicoureterale reflux (urine stroomt achterwaarts van de blaas naar de nier via de urineleider)

Symptomen

De symptomen van hydronefrose kunnen plotseling optreden of zich geleidelijk ontwikkelen. Ze kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de obstructie.

Acute hydronefrose

Bij acute hydronefrose kunnen de symptomen variëren afhankelijk van de oorzaak en de ernst van de obstructie:

• braken
• koorts
• misselijkheid
• pijn in de flank, pijn in de buik of pijn in de lies
• plasproblemen:
• verhoogde plasdrang (urinaire urgentie)
• frequent plassen (pollakisurie)
• incontinentie
• pijn tijdens het urineren (dysurie)
• weinig urineren (oligurie)

Chronische hydronefrose

Bij chronische hydronefrose kunnen symptomen minder uitgesproken zijn, maar de aandoening kan toch leiden tot urineweginfecties. Tekenen van chronische hydronefrose kunnen zijn:

• blaaspijn
• een zwakke urinestroom
• koorts
• pijn en een brandend gevoel bij het plassen
• rillingen
• rugpijn
• troebele urine

Diagnose en onderzoeken

Om hydronefrose te diagnosticeren, maakt de arts gebruik van verschillende onderzoeken:

• een bloedonderzoek (om elektrolytenstoornissen op te sporen, evenals bloedureumstikstof, creatinine en glomerulaire filtratiesnelheid te testen)
• een CT-scan
• een cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas en urineleider)
• een echografie
• een MRI-scan
• een prostaatonderzoek (bij mannen)
• een röntgenfoto
• een urineonderzoek (om de aanwezigheid van bloed in de urine te testen, bijvoorbeeld door nierstenen, een infectie of andere oorzaken)

Behandeling van hydronefrose

Zwangere vrouwen en baby’s hebben meestal geen onmiddellijke behandeling nodig, aangezien de aandoening vaak vanzelf verbetert. Voor andere patiënten is snelle behandeling noodzakelijk om blijvende schade aan de nieren te voorkomen.

Verwijderen van overtollige urine

De eerste stap in de behandeling is het verwijderen van overtollige urine. Dit gebeurt meestal door een katheter in de blaas te plaatsen. Afhankelijk van de oorzaak kan de arts ook een nefrostomie uitvoeren, een procedure waarbij een buisje in de nier wordt geplaatst om urine af te voeren.

Behandelen van de onderliggende oorzaak

Na het verwijderen van de overtollige urine richt de arts zich op het behandelen van de onderliggende oorzaak van de obstructie. Bij een infectie worden vaak antibiotica voorgeschreven. Nierstenen kunnen soms spontaan oplossen, met medicatie of via een lithotripsie (vergruizing). In ernstige gevallen kan een operatie nodig zijn. Een goedaardige prostaatvergroting wordt behandeld met medicatie of chirurgie. Bij een vernauwing van de urinebuis kan een stent worden geplaatst. Kanker wordt behandeld met chirurgie, chemotherapie en/of radiotherapie. In ernstige gevallen kan nierfalen optreden, waarvoor nierdialyse of een niertransplantatie nodig kan zijn.

Prognose van hydronefrose

Bij een vroege diagnose en behandeling kan de nierfunctie meestal worden hersteld. De nieren herstellen doorgaans goed, zelfs na een obstructie die tot zes weken aanhoudt. De meeste patiënten herstellen volledig van hydronefrose met tijdige medische interventie.

Complicaties van hydronefrose

Onbehandeld kan een obstructie in de urinewegen leiden tot verhoogde druk in de nieren, wat hun functie kan belemmeren en resulteren in elektrolytenstoornissen. Hydronefrose verhoogt ook het risico op urineweginfecties. Chronische obstructie kan leiden tot littekenvorming in de nieren, wat uiteindelijk kan resulteren in nierfalen als het niet tijdig wordt behandeld.

Preventie van hydronefrose

Hoewel het niet altijd mogelijk is om hydronefrose volledig te voorkomen, kunnen er maatregelen worden genomen om het risico op het ontwikkelen van deze aandoening te verminderen. Hier zijn enkele preventieve maatregelen die kunnen helpen:

Vroegtijdige diagnose en behandeling van onderliggende aandoeningen
Het is belangrijk om medische aandoeningen die kunnen leiden tot hydronefrose vroegtijdig te identificeren en te behandelen. Dit omvat het monitoren en behandelen van:

• aangeboren afwijkingen van het urinewegstelsel
• blaasstenen
• goedaardige prostaatvergroting
• nierstenen
• retroperitoneale fibrose

Regelmatige medische controles
Voor mensen met een verhoogd risico op nierproblemen, zoals patiënten met diabetes of hypertensie, zijn regelmatige medische controles essentieel. Dit helpt om eventuele problemen met de urinewegen tijdig op te sporen en te behandelen.

Goede hydratatie
Voldoende vochtinname is belangrijk om urineconcentratie te verminderen en de kans op de vorming van nierstenen te verkleinen. Het drinken van voldoende water helpt ook om de urinewegen doorstroomd te houden.

Gezonde levensstijl
Een gezonde levensstijl kan bijdragen aan het voorkomen van aandoeningen die hydronefrose kunnen veroorzaken. Dit omvat:

• Het handhaven van een gezond gewicht
• Een gebalanceerd dieet rijk aan voedingsstoffen
• Regelmatige lichaamsbeweging

Preventie en behandeling van urineweginfecties
Het tijdig behandelen van urineweginfecties is cruciaal om verdere complicaties zoals obstructie te voorkomen. Het is belangrijk om medische hulp te zoeken bij symptomen van een urineweginfectie, zoals pijn bij het plassen of troebele urine.

Vermijden van risico's bij zwangerschap
Zwangere vrouwen moeten regelmatig prenatale zorg ontvangen om eventuele problemen zoals een vergrote baarmoeder die de urinewegen kan blokkeren, vroegtijdig op te sporen en te beheren.

Behandelen van chronische aandoeningen
Voor mensen met chronische aandoeningen zoals radiotherapie-behandelde gebieden of neurogene blaas is het belangrijk om nauw samen te werken met hun zorgverleners om complicaties die tot hydronefrose kunnen leiden te voorkomen.

Door deze preventieve maatregelen te volgen, kan de kans op het ontwikkelen van hydronefrose worden verminderd, hoewel niet alle risicofactoren volledig kunnen worden uitgesloten.