Alopecia universalis: Totale haaruitval op hele lichaam

Alopecia universalis is een haaraandoening waarbij patiënten het haar van alle lichaamsgebieden verliezen, dus niet enkel haarverlies aan het hoofd. Een effectief bewezen behandeling voor het genezen van de ziekte bestaat niet, maar enkele medicijnen en nieuwe behandelingen werken mogelijk wel om het haar opnieuw te laten groeien. Slechts bij enkele patiënten gebeurt een hergroei van het haar, maar meestal ontstaat een permanent haarverlies door alopecia universalis. Patiënten die met haarverlies te maken hebben, ervaren mogelijk mentale en emotionele problemen. Het is voor hen belangrijk om steun te zoeken om de kwaliteit van leven te verbeteren.

• Epidemiologie van verlies van haar van alle lichaamsgebieden
• Oorzaken en risicofactoren van alopecia universalis
• Immuunsysteem
• Genetica
• Omgeving
• Ziekten
• Symptomen: Haarverlies van alle haren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Hergroei van haar
• Camouflage van haarverlies
• Prognose van volledige haaruitval
• Complicaties van haaraandoening

Epidemiologie van verlies van haar van alle lichaamsgebieden

Wereldwijd lijden bijna 150 miljoen patiënten aan een vorm van alopecia areata. Circa 1 op de 4.000 patiënten wereldwijd krijgt te maken met alopecia universalis, een vorm van alopecia areata (haaruitval met ronde, kale plekken).

Oorzaken en risicofactoren van alopecia universalis

Alopecia universalis, een niet-besmettelijke haaraandoening, is een ernstige vorm van een alopecia areata.

Immuunsysteem

Wellicht is alopecia universalis een auto-immuunaandoening waarbij het immuunsysteem van het lichaam de haarfollikels per ongeluk aanvalt, waardoor de haren uitvallen. De haarzakjes zijn bij alopecia universalis niet permanent beschadigd.

Genetica

Verder spelen genetische factoren ook een rol bij het verschijnen van alopecia areata, want de haarafwijking komt ook voor in families. Wel moeten beide ouders specifieke genen hebben om alopecia areata door te geven aan hun kinderen. Daarom is alopecia areata een polygene ziekte (meerdere genen zijn nodig). Omdat de genen van beide ouders vereist zijn, geven veel patiënten met een vorm van alopecia areata (waaronder alopecia universalis) de aandoening niet door aan hun kinderen.

Omgeving

Verder krijgen identieke tweelingen slechts de helft van de keren samen te maken met alopecia areata. Wellicht spelen daarom ook omgevingsfactoren een rol, maar welke uitlokkende factoren dan verantwoordelijk zijn voor dit type haaruitval, is onduidelijk anno oktober 2020. Mogelijk is dan sprake van een ziekte, een allergie, hormonale factoren, stress, toxines (gifstoffen) of een combinatie van deze factoren.

Ziekten

Sommige patiënten lijden reeds aan een andere ziekte zoals bloedarmoede, een schildklierziekte of vitiligo (huidaandoening met witte vlekken in de huid). Daarnaast krijgen patiënten met alopecia universalis ook sneller te maken met deze ziekten.

Symptomen: Haarverlies van alle haren

De patiënt ervaart een verlies van al het haar op het hele lichaam. Dit betekent dat een patiënt het haar verliest aan:

• de armen
• de benen
• de borst
• de neus (haartjes in de neus)
• de rug
• de schaamstreek
• de wenkbrauwen en wimpers (madarose)
• het gezicht
• het hoofd

Alopecia universalis start net zoals alopecia areata waarbij slechts één of twee kleine haargebieden aangetast zijn. Het haarverlies start soms plots waardoor in een paar dagen kale plekken ontstaan. Naarmate de haaraandoening vordert tot alopecia universalis, blijft de haaruitval zich verspreiden totdat er geen haar meer aanwezig is op het hoofd of het lichaam. Het totale haarverlies gaat meestal niet gepaard met andere symptomen, al krijgen sommige patiënten wel te maken met jeuk en/of een branderig gevoel.

Diagnose en onderzoeken

Om alopecia universalis te diagnosticeren, voert de arts een lichamelijk onderzoek uit. Hij controleert het haarverlies op het hele lichaam en luistert bovendien naar de medische geschiedenis van de patiënt. Soms is een biopsie en/of een bloedonderzoek aanbevolen om de ziekte te bevestigen en om zeker te zijn dat de patiënt niet lijdt aan een andere aandoening.

Behandeling

De haaraandoening is niet te genezen en effectief wetenschappelijk bewezen behandelingen bestaan niet anno oktober 2020. Een aantal medicijnen en medische behandelingen leveren mogelijk wel goede resultaten op, maar niettemin is de haaraandoening heel moeilijk te behandelen. De gekozen behandeling van het totale haarverlies is vaak afhankelijk van de leeftijd van een patiënt, de medische geschiedenis en de ernst van het haarverlies.

Hergroei van haar

Enkele medicijnen zijn inzetbaar om de hergroei van het haar te stimuleren. Deze zijn echter niet altijd en bij elke patiënt effectief. Mogelijk bieden ook nieuwe behandelingsmethoden hoop voor patiënten met alopecia universalis. De arts zet mogelijk enkele medicijnen in zoals:

• cyclosporine: een immunosuppressivum (medicijn dat het immuunsysteem onderdrukt), in combinatie met methylprednisolon (steroïde medicijn)
• difenylcyclopropenon: een topisch (op de huid aangebracht) medicijn dat bij sommige patiënten succesvol is om alopecia areata te behandelen
• Ruxolitinib: lokaal medicijn voor de behandeling van een beenmergaandoening (behandeling van haargroei op wenkbrauwgebied, is nog niet wetenschappelijk bewezen)
• squaric acid dibutylester (kwadraatzuur): een organische verbinding die artsen gebruiken voor de behandeling van alopecia areata
• steroïden: medicijnen die de immuunrespons en ontsteking verminderen
• Tofacitinibcitraat: medicijn voor de behandeling van de huidziekte psoriasis maar werkt mogelijk ook voor de hoofdhuid waardoor de patiënt weer een hergroei van het haar krijgt

Camouflage van haarverlies

Sommige patiënten gebruiken een haarstuk of pruik o m zich beter te voelen over het uiterlijk. Het dragen van (permanente) make-up en tatoeages (stoppels laten tatoeëren) is een andere vorm van camouflage. Anderen opteren hier niet voor. Alle patiënten moeten zich wel goed beschermen tegen zonlicht door het dragen van zonwerende hoofdbedekkingen, sjaals en hoeden met een brede rand. Hierdoor verminderen ze het risico op zonnebrand (rode, pijnlijke huid door langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht) en huidkanker. Daarnaast is het van belang om bij het werken een veiligheidsbril te dragen omdat vuil snel in de ogen terechtkomt wanneer op de wimpers en wenkbrauwen geen haartjes aanwezig zijn. Tot slot zijn patiënten zonder neushaartjes sneller getroffen door luchtweginfecties; zij vermijden bijgevolg best zieke patiënten en laten zich eveneens jaarlijks vaccineren tegen de griep en een longontsteking (pneumonie).

Prognose van volledige haaruitval

Wanneer een patiënt alopecia universalis heeft, zijn de haarzakjes nog steeds in leven en in staat om het haar opnieuw te laten groeien. De vooruitzichten van de haaraandoening zijn echter onvoorspelbaar. Sommige patiënten merken dat de aandoening na enkele maanden of jaren vanzelf verdwijnt. Dit gebeurt bij ongeveer tien procent van de patiënten met alopecia universalis. Maar andere patiënten ervaren permanent haarverlies. Wetenschappers weten anno oktober 2020 niet goed waarom een behandeling bij sommige patiënten effectief is, of waarom ze spontaan herstellen van de ziekte, terwijl dit bij andere patiënten niet gebeurt. Alopecia universalis vormt tot slot geen bedreiging voor de fysieke gezondheid van een patiënt, maar de emotionele gezondheid is mogelijk wel aangetast.

Complicaties van haaraandoening

Sommige patiënten ervaren emotionele en mentale problemen als gevolg van de volledige haaruitval. Steungroepen zijn mogelijk nuttig om patiënten te helpen omgaan met het haarverlies van alle haren.

Lees verder

• Alopecia areata: Haaruitval met ronde, kale plekken
• Haaruitval (alopecia): Haaraandoeningen met haarverlies