Blindismen: Herhaald gedrag door blinden en slechtzienden

Gezinnen van sommige kinderen met een visuele beperking ontdekken dat hun blinde of (zwaar) slechtziende kinderen herhalende en schijnbaar doelloze gedragingen vertonen die vreemd zijn voor hen, maar ook voor de omgeving. Hoofdschudden, met de handen klapperen of vingers in de ogen drukken zijn enkele voorbeelden van deze gedragingen. Dit stereotiep gedrag bestempelen wetenschappers als ‘blindismen’. De precieze oorzaken voor deze verschijnselen zijn niet volledig bekend anno september 2024, maar enkele theorieën zijn wel bekend. Het is van belang om sociaal onaanvaardbaar gedrag zo snel mogelijk te herkennen en het kind op een positieve manier af te leiden en te stimuleren op andere manieren. Hiervoor werken ouders het best samen met alle mensen uit de omgeving van het blinde of slechtziende kind.

• Voorbeelden van blindismen bij blinde en slechtziende kinderen
• Hoofdschudden
• In het oog drukken
• Met de hand klapperen
• Naar het licht kijken
• Schommelen / wiebelen
• Andere vormen van blindismen
• Oorzaken van herhaalde gedragingen
• Behandeling van repetitieve bewegingen
• Fysieke activiteit geven
• Herhaalde bewegingen anders inzetten
• Kind belonen
• Niet uitschelden
• Oogpersen behandelen
• Over normale gewoonten vertellen
• Zelfstimulerend gedrag niet aanmoedigen
• Prognose van sociaal onaanvaardbaar gedrag bij blinden en slechtzienden
• Nieuwe inzichten en onderzoeken naar blindismen
• Effect van sociale interactie en communicatie op blindismen
• Begeleiding en training voor ouders en verzorgers
• Verschillende meningen en ervaringen rond "blindismen"

Voorbeelden van blindismen bij blinde en slechtziende kinderen

Kinderen vertonen verschillende soorten repetitief gedrag. Sommigen zijn schadelijk en/of sociaal onaanvaardbaar. Voor sommige kinderen betekent het gedrag niets en doen ze dit zonder reden. Anderen vertonen dit herhaald gedrag om hun gevoelens te uiten of om aan te geven dat ze niet genoeg lichaamsbeweging en speeltijd krijgen.

Hoofdschudden

Een vorm van een blindisme is het hoofd herhaaldelijk heen en weer te schudden. Dit duidt niet op het zeggen van ‘nee’. Sommige baby’s doen dit vooral wanneer ze in hun wieg liggen of op hun rug op de grond liggen.

In het oog drukken

Sommige visueel gehandicapte kinderen drukken herhaaldelijk met hun handen of vingers in de ogen. Dit kan een gevoel van geborgenheid, veiligheid en vertrouwen geven. Het is belangrijk om onderliggende medische aandoeningen uit te sluiten, omdat een kind ook kan gaan krabben of drukken in de ogen bij oogirritatie of andere problemen. Ouder of iemand uit de omgeving moet het kind tijdig afleiden om oogirritatie of schade zoals netvliesloslating te voorkomen.

Met de hand klapperen

Sommige blinde kinderen klapperen in hun handen wanneer ze opgewonden zijn en stoppen dan na een tijdje als ze wat rustiger zijn. Dit gebeurt soms herhaaldelijk zonder duidelijke reden.

Naar het licht kijken

Het ‘zien’ van licht kan voor sommige kinderen met een visuele beperking heel stimulerend zijn. Ze genieten van het staren naar een lamp of een zonnig raam en bewegen of zwaaien soms met hun vingers voor hun ogen om lichtpatronen te creëren.

Schommelen / wiebelen

Een kind schommelt soms van links naar rechts of heen en weer, zowel zittend als staand. Voor sommige kinderen neemt het gedrag toe naarmate ze meer opgewonden raken.

Andere vormen van blindismen

Enkele andere veel voorkomende repetitieve gedragingen zijn onder meer:

• aan de haren trekken of frunniken
• aan de lucht of aan bepaalde voorwerpen snuiven of ruiken
• de oren, de neus en de lippen manipuleren
• de schouders ophalen
• heen en weer bewegen van hoofd en de romp (rocking)
• het gezicht betasten
• in de handen klappen
• klanken herhalen
• met de arm zwaaien
• met de handen wapperen
• met de voet schoppen of trappelen
• met de vuisten op het hoofd slaan
• met objecten gooien
• op de tanden knarsen (bruxisme)
• op handen of vingers zuigen
• op objecten kauwen
• op de tenen lopen
• ronddraaien
• uit het niets huilen
• uit het niets schreeuwen
• vingers in de neus of mond drukken
• voorwerpen in de mond stoppen
• wiegen
• wrijvende of vegende bewegingen maken

Oorzaken van herhaalde gedragingen

De precieze oorzaak van blindismen is niet volledig bekend anno september 2024. Dit stereotiep gedrag komt ook voor bij kinderen met andere functiebeperkingen, zoals een autismespectrumstoornis (autisme: problemen met sociale interactie, communicatie en gedrag). Een mogelijke theorie is dat een blind of slechtziend kind misschien niet zoveel stimulatie van de omgeving krijgt als een ziend kind. Een visueel gehandicapt kind zoekt dan zelf stimulatie vanuit zijn geest. Een andere theorie is dat sommige slechtziende kinderen niet met speelgoed spelen of socialiseren zoals ziende baby's. De gedragingen die normale baby’s af en toe uitvoeren, worden voor blinde en slechtziende baby’s dan een gewoonte. Dit gedrag kan lastig te doorbreken zijn. Het aanleren van meer sociaal aanvaardbare manieren om opwinding of verveling tot uitdrukking te brengen, vormt dan een uitdaging.

Behandeling van repetitieve bewegingen

Voor de meeste blinde en slechtziende kinderen is dit stereotiep gedrag zelfstimulerend en worden blindismen uitgevoerd zonder hierover na te denken. Deze gedragingen kunnen echter bij sommige visueel gehandicapte kinderen niet sociaal aanvaardbaar of zelfs schadelijk zijn voor zichzelf en/of de omgeving. Mensen beschouwen blindismen vaak als ongebruikelijk en associëren het mogelijk met een verstandelijke beperking. Het is nuttig om met het kind samen te werken om blindismen te vervangen door andere meer sociaal aanvaardbare gedragingen.

Fysieke activiteit geven

Een slechtziende of blinde baby stimuleren met speeltjes is een manier om de handen te gebruiken en speelgoed te verkennen. Op deze manier krijgt hij stimulatie en vermindert hij de neiging om de handen in de ogen te steken of andere vormen van blindismen uit te voeren. Speelgoed is niet de enige manier om een kind fysiek en mentaal bezig te houden. Dit kan ook door te zingen, een baby te kietelen of andere baby- of kinderspelletjes te spelen.

Herhaalde bewegingen anders inzetten

Het is mogelijk om de repetitieve activiteiten anders in te zetten, bijvoorbeeld door een kind te laten schommelen op een schommel in plaats van rond te draaien in huis. Het hoofd schudden op een kussen is beter dan met het hoofd schudden op de grond.

Kind belonen

Een kind met een visuele beperking dat geen blindisme-activiteit uitvoert wanneer hij bijvoorbeeld wacht om een pony te aaien, verdient een beloning van de ouder. Een dikke knuffel geven of een mondelinge beloning versterkt dit positieve gedrag.

Niet uitschelden

Wanneer een baby of kind met een visuele handicap het zelfstimulerend gedrag vertoont, mag de ouder of een persoon uit de omgeving het kind niet uitschelden of bestraffen. Negatieve aandacht kan het kind juist aanmoedigen om het gedrag te herhalen. Het afleiden van het kind is een beter alternatief.

Oogpersen behandelen

Het drukken in de ogen met de vingers kan worden voorkomen door direct na de start van het oogdrukken een bril met zijschermpjes in te zetten. Deze bril voorkomt dat een kind de ogen beschadigt. Het is noodzakelijk om dit hulpmiddel onmiddellijk te introduceren bij het blinde of slechtziende kind. Omdat de eerste tekenen van oogdrukken vaak niet worden opgemerkt door de ouders, maar door anderen, is het belangrijk dat personen uit de omgeving abnormaliteiten melden aan de ouders. Dit stelt hen in staat om snel manieren in te zetten om de normale ontwikkeling te bevorderen.

Over normale gewoonten vertellen

Een wat ouder kind met blindismen begrijpt mogelijk waarom andere kinderen bang zijn als hij bijvoorbeeld steeds heen en weer schommelt of met de armen zwaait. Dit moet voorzichtig worden besproken. De ouder kan bijvoorbeeld uitleggen dat als het kind stopt met heen en weer bewegen of de handen stilhoudt, een vriendje of vriendinnetje misschien met hem komt spelen.

Zelfstimulerend gedrag niet aanmoedigen

Familieleden en vrienden mogen het zelfstimulerend gedrag van het visueel gehandicapte kind niet aanmoedigen, omdat dit het moeilijker maakt om de gewoonte te doorbreken naarmate het kind ouder wordt. Ze moeten het kind ook niet berispen of plagen. Het afleiden van het kind door het betrekken bij een andere activiteit en spelen is essentieel. Ouders moeten deze informatie delen met de mensen uit de omgeving die omgaan met het blinde of slechtziende kind.

Prognose van sociaal onaanvaardbaar gedrag bij blinden en slechtzienden

Blindismen doorbreken kan veel tijd kosten. Veel blinde of slechtziende kinderen blijven nog in beperkte mate herhaalde gedragingen vertonen, zelfs nadat ouders en mensen uit de omgeving diverse tips hebben geprobeerd. Elk kind is echter uniek, en de uitkomsten kunnen variëren. Het is belangrijk om met elk kind, dus ook een kind dat blind of slechtziend is, positief om te gaan en veel tijd met elkaar door te brengen. Op die manier is het mogelijk om een visueel gehandicapt kind op andere manieren te stimuleren, zodat zo min mogelijk sociaal onaanvaardbare en schadelijke gedragingen tot uiting komen.

Nieuwe inzichten en onderzoeken naar blindismen

Er is voortschrijdend inzicht in de aard en oorzaken van blindismen bij blinde en slechtziende kinderen. Onderzoekers hebben ontdekt dat blindismen mogelijk gerelateerd zijn aan een tekort aan visuele en sensorische stimulatie. Studies tonen aan dat deze gedragingen een manier kunnen zijn voor kinderen om zelf stimulatie te zoeken, vooral als ze niet genoeg externe prikkels ontvangen. Verder onderzoek richt zich op de rol van neurologische processen bij het ontstaan van blindismen, met de nadruk op hoe de hersenen van kinderen met een visuele beperking prikkels verwerken en hoe dit invloed heeft op herhalend gedrag. Nieuwe technologieën, zoals geavanceerde hersenscans en gedragsanalyse software, worden ingezet om beter te begrijpen hoe deze gedragingen ontstaan en hoe ze effectief kunnen worden aangepakt.

Effect van sociale interactie en communicatie op blindismen

Sociale interactie en communicatie spelen een cruciale rol in het beïnvloeden van blindismen bij blinde en slechtziende kinderen. Onderzoek heeft aangetoond dat kinderen die regelmatig positieve sociale interacties hebben met leeftijdsgenoten en volwassenen minder neiging vertonen tot herhalend gedrag. Programma’s die gericht zijn op het bevorderen van sociale vaardigheden, zoals speltherapie en groepsactiviteiten, hebben aangetoond effectief te zijn in het verminderen van blindismen. Communicatie-ondersteunende technologieën, zoals spraakgestuurde apparaten en gebarentaal-apps, kunnen ook bijdragen aan een betere interactie en minder frustratie, wat op zijn beurt kan helpen om herhalend gedrag te verminderen.

Begeleiding en training voor ouders en verzorgers

Ouders en verzorgers spelen een cruciale rol bij het ondersteunen van blinde en slechtziende kinderen met blindismen. Recent onderzoek benadrukt het belang van gerichte begeleiding en training voor ouders om hen te helpen effectievere strategieën te ontwikkelen voor het omgaan met deze gedragingen. Trainingen richten zich op het herkennen van vroegtijdige signalen van blindismen en het toepassen van interventies op een manier die het kind positief stimuleert. Er zijn ook programma’s ontwikkeld die ouders voorzien van praktische tips en technieken voor het gebruik van stimulerende activiteiten en het bevorderen van sociale interactie. Bovendien worden steunnetwerken en adviesdiensten steeds belangrijker om ouders te ondersteunen bij hun zoektocht naar passende hulpmiddelen en strategieën.

Verschillende meningen en ervaringen rond "blindismen"

Het onderwerp van blindismen, de repetitieve gedragingen die kunnen voorkomen bij blinde of slechtziende kinderen, roept uiteenlopende reacties en emoties op bij zowel ouders als professionals. Waar sommige gedragingen sociaal onaanvaardbaar lijken en als storend worden ervaren, kunnen ze voor het kind zelf een belangrijke functie vervullen. Blindismen, zoals heen en weer wiegen of handen fladderen, worden vaak gezien als een manier waarop het kind zichzelf kalmeert of prikkels ervaart, net zoals andere kinderen dat op hun eigen manier doen.

Veel mensen, waaronder blinde volwassenen, hebben erop gewezen dat het niet nodig is om elk afwijkend gedrag meteen te zien als iets dat gecorrigeerd moet worden. Zij benadrukken dat blindismen vaak een vorm van zelfexpressie zijn en dat het onderdrukken ervan niet altijd ten goede komt aan het welzijn van het kind. Voor hen is het belangrijker om het kind te laten zijn wie het is en hen de ruimte te geven om op hun eigen manier met hun omgeving om te gaan. Het geluk en welzijn van het kind staat daarbij voorop. Dit onderstreept het belang van een fijne en ondersteunende omgeving waarin het kind zich geaccepteerd en gelukkig voelt.

Tegelijkertijd is er een keerzijde die niet over het hoofd gezien mag worden. Sommige blindismen kunnen namelijk schadelijk zijn voor het kind, bijvoorbeeld het overmatig wrijven of drukken op de ogen, wat kan leiden tot fysieke schade. In dergelijke gevallen is het belangrijk om in te grijpen, niet om het kind te straffen of te dwingen ander gedrag aan te leren, maar om hen te helpen alternatieve manieren te vinden om zichzelf te stimuleren zonder zichzelf schade toe te brengen.

Daarbij moet de focus liggen op het bieden van een veilige en ondersteunende omgeving waarin het kind kan groeien. Het gaat er niet om om afwijkend gedrag te 'herstellen', maar om een balans te vinden tussen het welzijn van het kind en de eventuele sociale of fysieke implicaties van het gedrag. Deze tekst biedt daarom handvatten voor ouders en verzorgers om schadelijk gedrag te herkennen en alternatieven aan te bieden als dat nodig is. Dit betekent echter niet dat alle blindismen moeten worden afgeleerd; sommige gedragingen kunnen eenvoudigweg in een context worden geplaatst waarin het kind en zijn omgeving het beste gedijen.

Het blijft belangrijk om aandacht te hebben voor de eigenheid van elk kind. Zoals sommige ouders en professionals terecht opmerken, kan het blindisme in bepaalde gevallen ook een manier zijn om te ontdekken wat het kind nodig heeft om zich te ontwikkelen en gelukkig te zijn. Uiteindelijk staat het welzijn van het kind centraal, en is het essentieel dat ouders, verzorgers en professionals samenwerken om een omgeving te creëren waarin het kind zich volledig kan ontwikkelen zonder onnodige druk vanuit sociale normen.