Overmatig zweten: Wat is het en welke behandelingen zijn er?

Zweten is een normale functie van het menselijk lichaam. Bij onder andere warm weer en tijdens het sporten zal het lichaam via de zweetklieren in de huid transpiratievocht afscheiden. Andere vormen van lichamelijke inspanning, het eten van pittig voedsel en hevige emoties kunnen ook leiden tot transpiratie. Wanneer het zweten zich niet beperkt tot dergelijke situaties, maar je ook flink zweet wanneer je lichamelijk rustig bent en de omgevingstemperatuur koel is, dan spreken we van overmatig zweten, wat ook wel hyperhidrose genoemd wordt. Wat zijn de oorzaken van overmatig zweten? Kun je zelf iets doen om je zweetaanvallen te verminderen? En welke behandelingsmogelijkheden zijn er?

Welke functie heeft zweet?

Transpireren heeft een belangrijke functie. Zweten zorgt er namelijk voor dat het lichaam niet oververhit raakt. Wanneer het lichaam te warm wordt, bijvoorbeeld door te sporten, een hoge buitentemperatuur, maar bijvoorbeeld ook bij koorts, dan drukken de spiercellen die rondom de zweetklieren liggen vocht naar buiten. Het vochtlaagje dat hierdoor op de huid komt te liggen, zal verdampen waardoor er verkoeling plaats vindt. De lichaamstemperatuur wordt door te transpireren op een natuurlijke manier op peil gehouden. Zweetklieren komen voor in de gehele huidoppervlakte. Een mens heeft maar liefst tussen de drie en vijf miljoen zweetklieren.

De verschillende soorten zweetklieren

Een mens heeft twee typen zweetklieren, namelijk exocriene en apocriene zweetklieren.

Exocriene zweetklieren

Exocriene zweetklieren spelen de belangrijkste rol bij het verkoelen van ons lichaam. Deze buisvormige kliertjes zijn kleiner dan apocriene zweetklieren en bevinden zich in het onderhuidse weefsel van onder andere de handpalmen, de voetzolen en het voorhoofd. Zweet dat afkomstig is uit exocriene zweetklieren bestaat voor 99% uit water. Dit type vocht is reukloos.

Apocriene zweetklieren

In tegenstelling tot de exocriene zweetklieren die zich in onze huid bevinden, komen apocriene zweetklieren niet voor in het gehele huidoppervlak. Dit type zweetklier komt voor in de oksels, rondom de tepels en rondom de anus. Gedurende de dag zal je kleine hoeveelheden transpiratievocht produceren vanuit deze apocriene zweetklieren. De typische zweetlucht wordt gevormd door zweet afkomstig uit de apocriene zweetklieren. Het is niet direct het zweet dat riekt, maar dit soort zweet wordt op de oppervlakte van de huid door bacteriën omgezet in een stof die deze kenmerkende geur verspreidt. Apocriene zweetklieren ontwikkelen zich onder invloed van de geslachtshormonen, die rond de pubertijd worden aangemaakt in het lichaam. Dit verklaart waarom je bij jonge kinderen vrijwel nooit een zweetlucht zult bespeuren.

Wanneer is er sprake van hyperhidrose?

Overmatig zweten wordt ook wel hyperhidrose genoemd. Er is sprake van deze aandoening wanneer het lichaam veel grotere hoeveelheden transpiratievocht produceert dan nodig is om de lichaamstemperatuur te reguleren. Hyperhidrose kan zich beperken tot zweten vanuit de oksels, de handpalmen en de voetzolen, maar het kan ook zo zijn dat de zweetklieren over het hele lichaam een teveel aan vocht uitscheiden. In het eerste geval wordt er gesproken van gelokaliseerde hyperhidrose, omdat het probleem, zoals de naam al doet vermoeden, zich lokaal voordoet. Wanneer je over je hele lijf te veel zweet, spreken we van gegeneraliseerde hyperhidrose. Bij de aandoening hyperhidrose wordt er naast het onderscheid tussen lokale en gegeneraliseerde hyperhidrose eveneens onderscheid gemaakt tussen een primaire en secundaire vorm van overmatig zweten.

Primaire hyperhidrose

De oorzaak van primaire hyperhidrose is anno 2018 onbekend. Wel is bekend dat deze vorm van overmatig zweten vaak op relatief jonge leeftijd begint en dat het overgrote deel van de patiënten van het vrouwelijk geslacht is. Ook lijkt er een genetische erfelijkheid te zijn, aangezien bijna de helft van de mensen met deze aandoening familieleden heeft die met soortgelijke verschijnselen te kampen hebben.

Secundaire hyperhidrose

Bij secundaire hyperhidrose is het overmatige zweten een gevolg van een onderliggend medisch probleem. Zo kunnen mensen die zwaar overgewicht hebben, lijden aan diabetes of een afwijkende werking van de schildklier hebben ook last krijgen van overmatige transpiratie. Wanneer het onderliggende probleem wordt bestreden, zal het transpiratieprobleem ook afnemen.

De psychische impact van overmatig zweten

Buiten dat in grote hoeveelheden zweten erg vervelend kan zijn, kan dit het leven van de betreffende persoon op zowel sociaal als psychisch vlak bemoeilijken. Iemand die aan hyperhidrose lijdt, kan erg onzeker worden. Hij kan zich schamen voor zichtbare zweetplekken in de oksel en ook het schudden van iemands hand kan veel angst en onzekerheid oproepen. Wanneer de onzekerheid grote vormen aanneemt, kan hij sociale situaties beperken of zelfs helemaal uit de weg proberen te gaan. Dergelijke psychische problematiek kan het leven van iemand die overmatig zweet behoorlijk moeilijk, zo niet onmogelijk maken.

Wat kun je zelf doen?

Er is helaas niets dat je zelf kunt doen om het probleem te volledig te verhelpen. Er zijn wel zaken die je kunt vermijden om de hoeveelheid zweet enigszins te beperken of in ieder geval niet te verergeren. Denk hierbij onder andere aan:

• Je kledingkeuze. Draag luchtige, vocht afdrijvende kleding en wissel, als je dat nodig acht, enkele keren per dag van shirt. Vermijd synthetische blouses, kies liever voor katoen. Het zweet kan bij synthetische stoffen moeilijker weg en er kunnen vervolgens huidirritaties ontstaan. Kies ook het liefst voor luchtig schoeisel.
• Dat de omgeving waarin je je bevindt koel is en dat er een goede ventilatie is. Een broeierige, benauwde ruimte werkt overmatig zweten alleen maar in de hand.
• Het regelmatig onderbreken van je bezigheden om je oksels en je liezen droog te deppen. Omdat deze lichaamsdelen gedurende de dag aan veel wrijving van je kleding onderhevig zullen zijn, zijn dit de plaatsen die sneller beschadigd zullen raken.
• Dat stress het zweten kan verergeren. Probeer je, hoe lastig dit misschien ook is, niet al te druk te maken en neem regelmatig de tijd om te ontspannen.
• Dat het eten van gekruid voedsel geen goed idee is. Hiervan kan de zweetproductie toenemen en dat is waarschijnlijk het laatste wat je wilt.
• Dat het prima is om deodorant te gebruiken. Zo kun je een eventuele zweetgeur die de bacteriën in je oksel achterlaten, onderdrukken. Dit lost het probleem niet op, maar de wetenschap dat mensen jouw zweetlucht niet ruiken, kan vertrouwen geven.

Verschillende behandelmethodes bij hyperhidrose

Er zijn diverse methodes die kunnen worden toegepast om de zweetproductie te reduceren. Sommige manieren kunnen uitwendig worden uitgevoerd, terwijl bij andere methodes chirurgie vereist is. Wil je het overmatig zweten aanpakken, bespreek dan samen met je huisarts welke methode bij jouw situatie past.

Het aanbrengen van een crème

In wat mildere gevallen van overmatige transpiratie kan er gekozen worden voor het aanbrengen van een aluminiumchloride hexahydraat bevattende crème of vloeistof. Deze methode kent wel enkele nadelen. Zo is er een grote kans dat de werkzame stoffen in de crème huidirritatie veroorzaken. Ook houdt het zweetverminderende effect slechts zo’n twee dagen aan.

Een elektrogalvanisch bad

Wanneer er gebruik wordt gemaakt van een elektrogalvanisch bad, dan wordt er een zwakke, elektrische lading door het water waarin je zit gestuurd. Het idee hierachter is dat de ionen de activiteit van de zweetklieren doet afnemen. Deze methode wordt ook wel met iontoforese aangeduid. Deze techniek biedt echter een tijdelijke oplossing. Na zo’n drie tot vier dagen zal het effect van de behandeling afnemen of zelfs helemaal verdwijnen.

Behandeling met medicijnen

In sommige gevallen zal er medicatie worden ingezet om het probleem aan te pakken. Werkzame stoffen als glycopyrronium, oxybutynine en scopolamine zullen ervoor zorgen dat er minder transpiratie wordt geproduceerd. Een groot nadeel van dergelijke medicatie is dat veel gebruikers last krijgen van vervelende bijwerkingen, waaronder duizelingen en een droge mond. Bij mensen waarbij angst en stress een grote rol spelen bij de overmatige zweetproductie kunnen bètablokkers worden voorgeschreven.

Botoxinjecties tegen overmatig zweten

Door botulinetoxine (botox) te injecteren op plaatsen onder de huid waar de zweetproductie het hevigst is, wordt de werking van de zenuwen die de exocriene zweetklieren aansturen, lamgelegd. Dergelijke injecties in handen en voeten worden naar verluid als zeer pijnlijk ervaren. Deze methode is ook geen blijvende oplossing. Je zult tussen de drie tot negen maanden resultaat hebben van botoxinjecties.

Een operatie bij overmatig transpireren

Wanneer de bovenstaande methodes geen oplossing bieden, kan er operatief ingrijpen worden overwogen. Hierbij worden doorgaans de oksels behandeld. Afhankelijk van de omvang van de ingreep, kan er gekozen worden voor een plaatselijke verdoving of voor een algehele anesthesie. Onder algehele anesthesie zal je niets van de operatie meekrijgen, maar er zijn wel mogelijke bijwerkingen bij een narcose.

Sympathectomie

Bij een sympathectomie zullen de zenuwen die de zweetklieren aansturen worden geblokkeerd of in sommige gevallen helemaal worden doorgesneden. Wanneer er voor een zenuwblokkade wordt gekozen, zal dit ongeveer een à twee jaar effectief zijn. Het doorsnijden van zenuwen is definitief en kan niet ongedaan gemaakt worden. Zowel het blokkeren als doorsnijden van de zenuwen is niet altijd effectief. Het is mogelijk dat het lichaam op andere plaatsen excessief zal gaan transpireren ter compensatie. In dat geval heeft de operatie geen oplossing geboden, het probleem is slechts verlegd.

Excisie

Een andere operatieve methode om mogelijk af te rekenen met overmatig transpireren is het uitvoeren van een excisie. Bij een excisie worden zowel de huid als de zweetklieren van de oksel weggesneden. Een groot nadeel van deze manier is dat er flinke littekens in de oksel achterblijven, die mogelijk niet mooi genezen.

Curettage

Bij een curettage worden, anders dan bij een excisie, alleen de zweetklieren verwijderd. Ook bij deze operatie zullen er littekens in de oksel ontstaan. Het is mogelijk dat niet alle zweetklieren verwijderd zullen worden, dus een oplossing van het probleem door deze operatie kan niet worden gegarandeerd.